Lankide:Rpdos/Proba orria

Hurritza (Corylus avellana)

Hurritza edo hurrondoa (Corylus avellana) zuhaizka eukariotoa da. Hurritza, 3-8 metroko altuera lortu dezake eta gutxitan azaltzen du enbor nagusia, oinetik hasita adarkatzen delako.. Zuhaixkaren arabera bizi zikloa desberdina izaten da.

Habitata:

-Hurritzaren naturgunea Europa eta Asiako mendebaldea da. Hainbat habitatetan ikusten da, hala nola mazeletan, belardien arteko heskaietan, ibarretan, harrietan eta beste batzuetan.

-Klima epeleko landarea da.

-Tenperatura handiko eta hezetasun-maila jakin bateko eremu aireztatuak eskertzen ditu, horrek fruktifikatzen eta hurrak aurreratzen laguntzen baitu.

Ezaugarriak:

Hostoa:

-Forma biribildua dute.

-Margenak horzdunak dira

-Berde horixkak dira

-12 cm luze izatera irits daitezke

FRUITUA:

-Fruitua akenio bat da eta hur izenaz ezagutzen da

-Kanela-kolorea

-forma biribil edo oboideduna eta kolore arre gorrixka du

-Maskorrean hazi bakarra dago.

-1 - 2 cm arteko diametrokoa, ez zabalkorra eta 1 - 5 aleko multzoetan agertzen dira

LOREA:

-Loreak hostoak baino lehenago jaiotzen dira, monoikoak direlako eta sexu desberdineko izaerak dituztelako

-Gizonezkoak, zilindrikoak, zintzilikarioak eta horixkak dira. Emeak, berriz, adaxken amaieran multzokatuta daude eta ia ez dira bereizten.

Zuhaitzaren beste funtzio batzuk:

Hurra:

-Kosmetiko bezala (gorputz-olioa, kremak, etab.)

-Fruitu lehor jangarria

Egurra:

-Erregai ona da eta egur-ikatz gisa erabiltzen da.

-Adarren malgutasunak saskigintzan eta upelgintzan erabiltzeko aukera ematen du.

MEHATXUAK:

-Barrenadorea:

Harrizulatzailea (Zeuzerapyrina L) Lepidopteraque beste intsektu bat da, udan eraso egiten diona, fruta-arbolen goialdean parasitatzen duena. Han, zimeltxo-kimuak eta gorotz-hondarrak agertzen hasi dira hostoetan. Hori adar eta enborreraino ureztatzen da. Ugaritu egiten dira, harik eta zuraren barruan ugaltzen diren arrautzak eta larbak sortzen dituzten arte, harik eta intsektu horren pinta beltzen beldar-dar bat agertu arte, 6 cm luze izan daitekeena.

-Diablo del Avellano: (Curculionucum L).

Coleoptoroen beste intsektu bat da, hurkoan parasitatzeko izurriteak sortzen dituena. Fruta zulatzen du, eta hutsuneak irekitzen dizkio hurraren azal gogorrari. Haren deformazioak nabaritzen hasten dira eta adarretatik erortzen dira behar baino lehen.Intsektu honen garapena bitxia da eta 3 urte bitarte iraun dezake: Helduak udaberrian fruitu gazteenez elikatzen dira. Ernaldutako emeek, udaberriaren amaieran, fruitua zulatu eta arrautzak jartzen dituzte han. Horrela, larba hazi egingo da hur-mamiaz elikatuz. Gero, larba hori lurperatu egiten da, eta horrela egon daiteke 3 urte arte, kapulu batean.

-Armiarmak:

Armiarma horiak (EotetranychuscarpiniOud., Tetranychusurticae Koch) intsektu oso txikia da, kalte handia eragiten duen eta zuhaitzaren azaleko arrailetan sartzen den akaro horia.

Armiarma gorriak (Tetranycopsishorridus Can eta Fa., Panonychusulmi Koch) landare-estalkiari eraso egiten dio.

Biak:

- Udaberrian jarduera areagotu egiten dute, eta hostoen azpialdean likido begetalak xurgatzen dituzte.

-Hurritzaren erdiko aldeari eraso egiten diote, eta haren hostoak horixka bihurtzen dira, itxura nekrosatua izaten hasten den arte.

Akaro horiek defoliazio handiak eragiten dituzte, eta zuhaitzaren jarduera fotosintetikoa murrizten dute. Uztailetik abuztura bitartean izaten da erasoaren garairik kritikoena.