Santa Eufemia eliza (Alesbes)

Santa Eufemia eliza
	Irudi gehiago
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Probintzia	Nafarroa Garaia
Udalerria	Alesbes
Koordenatuak	42°16′45″N 1°45′03″W / 42.27903097°N 1.75073584°W

Santa Eufemia eliza Aragoiko Erriberako Alesbes udalerrian kokatutako Erdi Aroko kristiau eliza bat da. Barroko estiloa ditu.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Eliza adreiluzko fabrika barroko monumentala da, ingurunearekin harmonian dagoena. Aurreko eraikin bateko egiturak eta elementuak ordezten ditu eta zati batean aprobetxatzen ditu. Arku zorrotzeko ateari eta San Ramon Nonato kaperari erreparatuta, XIV. mendeko eliza gotiko bat egon zen. Dokumentu-datuen arabera, 1497 eta 1552 artean zabaldu zen gotiko-pizkundetar estiloan, eta Migel Idoiagak eta Pedro Uhartek egin zituzten obra horiek. Handitze horrekin, elizak gurutze latindarreko oinplanoa eskuratu zuen, alboko kaperekin. Azkenik, XVIII. mendeko obrek eman zioten parrokiari bere egungo itxura barrokoa, nahiz eta neurri batean aurreko egitura errespetatu zen. Obra horietan maisu askok hartu zuten parte, besteak beste, Juan Antonio Jimenezek, gurutzaduraren diseinuaren egileak, eta nabea frai Luis Tafalla kaputxinoaren planoekin egin zen. Eraikuntza-jarduera horren emaitza oinplano gurutze latindarra eta alboko kaperak dituen eliza da, kanoi erdiko gangaz estalia, ilargixkak dituena, gurutzaduran izan ezik, non kupula gallonatu bat iraultzen den. Habeartearen atalak markatzen dituzten pilastren kapiteletan, erlaitz-lerroan, kupulan, leihoen markoetan eta korupeko eremuan biltzen dira hosto-igeltsuak, eta efektu barroko bikainak lortzen dituzte.

Eraikina[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Espazio-multzo horren batasuna gurutzaduraren bi aldeetan dauden bi kaperek hausten dute, une honetan erabat errotuta dauden konponbideak jarraituz. Arrosarioko Ama Birjinarena, Epistolaren aldean, elizaren aldi berean eraiki zen. Erdiko oinplanoak gurutze greko bat marrazten du, petxinen gainean danborra duen kupulaz estalia. Lengoaia eta erritmo bereko apaindura mamitsu batek barruko paramentuak animatzen ditu eta sarrerako arkura jauzi egiten du. Parean Xabierko San Frantziskoren kapera dago, XIX. mende hasierako neoklasikoa, Francisco Martín Corcinen eta Miguel Hermosillaren planoekin egin zena. Maisu horiek kupula obalatuaz estalitako espazio eliptiko bat planteatu zuten.

Kanpoaldea oso konplexua da, eta elkarren ondoan dauden organismo kubiko eta oktogonal ezberdinek osatzen dute. Dorrea, Nafarroako Erriberako ederrenetakoa eta Tuterako katedralekoa, 1692tik aurrera hasi zen, Santiago Raón, Pedr Agirre Loreagaren trazekin, eta hari zor zaizkio lehen bi gorputzak eta arkupea. Geroagokoak dira Tuterako katedraleko dorrean esku hartu zuen Jose Ezkerrak diseinatu zituen gainerako bi gorputzak. Hiru gorputz kubiko eta laugarren oktogonal bat dituen harlanduzko oinarri baten gainean altxatzen da. Bere gainean balaustrada bat dago. Pilastra landuek, erlaitz gutxi gorabehera apainduek, baoek eta dekorazio geometriko oparoak multzoa edertzen dute. Hizkuntza hori guztia elizpera transmititzen da, eta kanpoko harmonia nabarmendu egiten da. Parrokia horretan arkitekturaren lorpenak nagusitzen dira erretaularen gainetik, eta hori, konparazio batera, eskasagoa da. Presbiterioaren eremu honetan gustu neoklasikoa da nagusi, erretaula nagusiaren eta alboko erretaulen arteko loturarekin, hirurak 1786 inguruan eraberritu baitzituen Santiago Marsili maisu italiarrak, erretaula barrokoetatik abiatuta. Handienak, barroko berantiarreko ezaugarriak eta jada klasizistak diren beste batzuk elkartzen dituzten erliebeak eta eskulturak ditu. Lehenengoaren iraupena pertsonaien antzerki-jarrerak dira, eta aurpegien leuntasunak, idealizaziotik urrun ez daudenek, neoklasizismoari begiratzen diote. San Estebanen alboko erretaulan, Santa Eufemiaren busto erlikiario bat gurtzen da, Berbar de Gabadik zizelkatua XVI. mendeko bigarren herenaren berezko fintasun guztiarekin.

Arrosarioko kaperan 1730 inguruko erretaula barrokoa dago, Tuterako tailerrarekin lotu daitekeena, hostoz, kardinaz eta amorotxoz apainduta baitago. Gainerako erretaulek kronologia zabala hartzen dute; XVII. mendeko lehen erdialdetik San Isidro eta San Ramon Nonato erretauletaraino, rococo estiloan.