PH
pH-ak substantzi baten azidotasuna neurtzeko eskala da.
1etik 14ra neurtzen da. Substantziaren pH-a 7 bada, neutroa izango da. Txikiagoa bada, azidoa. Handiagoa bada, basea.
0tik 14ra bitarteko azidotasuna adierazteko eskala da pH-a. Eskala horrek adierazten du zer puntutaraino den substantzia azidoa ala alkalinoa. Soluzio azidoenek pH txikiagoa dute; soluzio alkalinoenek, aldiz, pH handiagoa dute. Azidoak edo alkalinoak ez diren substantziek (soluzio neutroak), normalean, 7 pH-a dute. Azidoek 7 baino pH gutxiago dute; eta alkaliek (baseak) 7 baino pH handiagoa.
Soluzio bateko protoien kontzentrazioa [H+] neurtzen du pH-ak. S.P.L. Sørensen-ek proposatu zuen kontzeptu hori, 1909. urtean. p letra alemaneko potenz hitzari dagokio, eta potentzia edo kontzentrazioa esan nahi du; eta H letrak hidrogenoaren ioia (H+) adierazten du.
pH-a kalkulatzeko ohiko formula honako hau da:
![{\displaystyle {\mbox{pH}}=-\log _{10}\left[{\mbox{H}}^{+}\right]}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/093977a79b6a17e02db4699475930e48c05d6468)
Hidrogeno ioien kontzentrazioa honela adierazten da: [H+] edota [H3O+] (hidronio ioien kontzentrazio bera). Kontzentrazioak litro bakoitzeko molen kopurua neurtzen du, eta molaritatea izena ere hartzen du.
Edozelan ere, ekuazio zuzena honako hau da:
![{\displaystyle {\mbox{pH}}=-\log _{10}\left[a_{\mathrm {H^{+}} }\right]}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/7a631c4037415f3d4483a6cb07e69858b64890fc)
Horretan, [aH+] horrek hidrogeno ioien aktibitatea adierazten du. Baina, kasu gehienetan, ekuazio horrek ohiko formularen balio bera ematen du, beraz, lehenengo ekuazioa erabiltzen dugu pH-a definitzeko oinarrizko kimikan.
Substantziek 0 eta 14 bitarteko pH-a dute, nahiz eta substantzia oso azidoek pH < 0 edo oso alkalinoek pH > 14 izan dezaketen.
Hidrogeno ioien ordez, substantzia alkalinoek hidroxido ioien kontzentrazioa [OH–] dute.
pH-aren adierazleak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Zenbait tindagaiek kolorea aldatzen dute kontuan hartuta non dauden: soluzio azido batean ala soluzio alkalino batean. pH-aren adierazlea konposatu kimikoa da, eta soluzio bati kantitate txikian botatzen zaio soluzio horren pH-a ikusteko (azidotasuna ala basikotasuna). Beraz, hidronio ioiak (H3O+) edo hidrogeno ioiak (H+) detektatzeko substantzia kimikoa da pH-aren adierazlea. Normalean, adierazleak eragiten du soluzioaren kolorea pH-aren arabera aldatzea.
Adierazle ohikoenak fenolftaleina, metilo-laranja, metilo-gorria, bromotimol-urdina eta timol-urdina dira. Adierazle bakoitzak kolorea aldatzen du pH zehatz batean, eta elkarturik adierazle unibertsal gisa erabil ditzakegu.
Adierazleez gain, tintaroi-papera ere erabil dezakegu, eta hori pH naturalaren adierazleetan oinarritzen da. Paperak substantzia kimikoaren sendotasunaren berri ematen digu: azido sendoagoa ala base sendoagoa den.
pH-aren ohiko balio batzuk[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Substantzia | pH-a |
| Bateria-azidoa | 1,0 |
| Azido gastrikoa | 2,0 |
| Limoi-zukua | 2,4 |
| Kola-edariak | 2,5 |
| Ur oxigenatua | 2,5-3,0 |
| Ozpina | 3,0 |
| Laranja- edo sagar-zukua | 3,0 |
| Garagardoa | 4,5 |
| Kafea | 5,0 |
| Esnea | 6,6 |
| Ur purua | 7,0 |
| Odola | 7,35-7,45 |
| Xanpu arrunta | 8,0 |
| Itsasoko ura | 8,0 |
| Eskuetako xaboia | 9,0-10,0 |
| Ilea tindatzekoa | 9,5-10,5 |
| Etxeko amoniakoa | 11,5 |
| Soda kaustikoa, lixiba… | 12,7-13,5 |
| Tutuak libratzekoa | 14 |