Darien eskema
| Kaledonia Berria New Caledonia | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1698 – 1700 | |||||||
| Eskoziako Erresumaren kolonia | |||||||
| |||||||
 | |||||||
| Geografia | |||||||
| Hiriburua | Edinburgo Berria | ||||||
| Biztanleria | 2.500 (1700) | ||||||
| Azalera | 1,036 km² | ||||||
| Historia | |||||||
| Garai historikoa | Aro Modernoa | ||||||
| Lehorreratzea | 1698ko azaroaren 2 | ||||||
| Lehen kolonia uztea | 1699ko uztaila | ||||||
| Bigarren kolonia sortzea | 1699ko azaroaren 30 | ||||||
| Bigarren kolonia uztea | 1700eko otsaila | ||||||
| |||||||
.svg){kind=small}
Darien eskema edo plana Eskoziako Erresumako inbertsoreek babestutako kolonizazio saiakera bat izan zen, porrotean amaitu zena. Helburua Panamako istmoan dagoen Dariengo golkoan Kaledonia Berria ezartzea zen, aberastasuna eta eragina lortzeko, 1690eko hamarkadaren amaieran. Dariengo golkoan kokatutako koloniak, Ozeano Barea eta Atlantikoa lotuko zituen lurreko ibilbide bat ezarri eta bide hori kudeatzean zetzan plana. Sustatzaileek bazekiten Balboak Ozeano Barea lehen aldiz istmoa Darienetik zeharkatu ondoren gertatu zela.
Eremua kolonizatzeko saiakera ez zen ondo atera; parte-hartzaileen % 80 baino gehiago urtebeteko epean hil ziren eta asentamendua bi aldiz utzi zuten bertan behera. Hondamendiari buruzko azalpen asko daude[1]. Proposatu diren porrotaren arrazoien artean daude plangintza eta hornikuntza eskasa; lidergo zatitua; merkaturatutako produktuen eskaririk eza, Ingalaterrako merkataritza-blokeo baten ondorioz[2]; gaixotasun tropikalen epidemia suntsitzaileak; Ekialdeko Indietako Konpainia Ingelesaren eta Ingalaterrako gobernuaren arteko lankidetza arrakastatsua, hura zapuzteko; eta Espainiako Inperioaren erantzun militarra zein izango zen aurreikuspen eza. Azkenean, 1700eko martxoan utzi zuten, Espainiako indarren setio baten ondoren, portua ere blokeatu zieten[3].
Eskoziako Konpainiak Eskozian zirkulatzen zuen diru guztiaren % 20 inguru babesten zuenez, porrotak finantza-hondamenean utzi zuen Eskozia Behe Lurretan. Hori faktore garrantzitsua izan zen Batasun Aktarekiko erresistentzia ahultzeko (1707an amaitua). Eskoziako botere ekonomikoak Ingalaterrarekin aliantza babestu zuen, botere ekonomiko handiago baten parte izateko eta euren zorra kitatzeko[4]. Dariengo kolonia eraiki zen lurraldea gaur egungo Guna Yala lurraldean dago, Guna herria bizi den lurralde indigena autonomo batean.
Espedizioak "Karramarroaren uhartearen" (egungo Vieques, Puerto Rico) subiranotasuna ere hartu zuen 1698an, baina ez zuten mantendu[5].
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ (Ingelesez) «The Caribbean colony that brought down Scotland» BBC News 2014-05-17 (Noiz kontsultatua: 2023-03-13).
- ↑ (Ingelesez) «BBC - History - British History in depth: The Darien Venture» www.bbc.co.uk (Noiz kontsultatua: 2023-03-13).
- ↑ Monaghan, Tom. (2002). Renaissance, reformation and the age of discovery, 1450-1700. Heinemann Educational ISBN 0-435-32090-4. PMC 49985268. (Noiz kontsultatua: 2023-03-13).
- ↑ (Ingelesez) «The banker who led Scotland to disaster» BBC News 2010-08-20 (Noiz kontsultatua: 2023-03-13).
- ↑ Hidalgo, Dennis R.. (2001-01-01). «To Get Rich for Our Homeland: The Company of Scotland and the Colonization of the Isthmus of Darien» CLAHR: Colonial Latin American historical review (Noiz kontsultatua: 2023-03-13).
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Datuak: Q1166080
Multimedia: Darien scheme / Q1166080