Lankide:Aisha Manaa/Proba orria

Collembola

Collembolak, animalia ornogabeak dira, zehazki Arthropoda filumekoak. Ez dira oso ezagunak baina, oso talde handia osatzen dute.

   Ba al dakizu   

Ingelesez “springtails” izenez ezagutzen dira, eta horren itzulpena udaberriko isatsa da, ale batzuen jauzi gaitasunari esker.

Nolakoak dira?

Espezimen hauek dimensio txikiak edo minimoak dituzte, normalean 2 mm ingurukoak, baina 200 mikratik 10 mm-ra artekoak ere izan daitezke. Collembolen forma, hartzen dituen habitat edo ingurune ezberdinen arabera aldatu ohi da, eta, beraz, luzea izan daiteke edo globo forma hartu dezake. Ez dituzte hegorik eta beren gorputzaren koloreak ere anitzak dira, tonu zuriak, gorriak, urdinak eta grisak dituzten Collembolak aurkitu dira, baita koloreaniztunekoak. Animaliatxo hauek, gorputza zetaz estalita izan dezakete, horietako batzuk, gorputzeko zentzumenak izatea eragiten dute eta beste batzuk, aldatu eta ezkatak sor ditzazkete.

Intsektuak bezala, Collembola klaseko kideen gorputza hiru tagma ongi bereizitan bana daitezke: burua, toraxa eta sabela. Buruak, oro har, alde bakoitzean begiak ditu, itsuak diren aleak badaude ere eta bi antena dituzte. Toraxa, hiru zatiz eta sei hankaz osatuta dago. Hiru apendize nabarmentzen dira sabelaldean; alde batetik, koloforoa dute, funtzio itsasgarria duen hodia. Bestetik, furka edo furkula deritzon apendizea, Collembola batzuei salto egitea ahalbidetzen dien organoa. Azkenik, tentakulua dute, eta honen helburua, furkula atsedenean edukitzea da.

Non bizi dira?

Ornogabe hauek, munduko toki ezberdinetan aurkitu daitezke, giro ugaritan, eremu tropikaletan, epeletan, polarretan, edota basamortuetan. Orokorrean, itsas mailaren eta 7000 metroko garaieraren artean. Habitatak heterogeneoak dira, eta lurrean egon daitezke (gainazalean, arroken azpian edo 1500 metrotik beherako sakoneraraino...), landareetan (lurrazala, hosto-xaflak...), goroldioetan, likenen gainean, kobazuloetan, habietan (beste artropodo batzuetakoak, hala nola, intsektuenak, hegaztienak eta ugaztunenak) edo gorotzetan.

Nola elikatzen dira?

Izaki txiki hauek, elikatzeko behar dituzten mantenugaiak iturri desberdinentatik hartzen dituzte. Normalean, onddoetatik edo esporetatik hartzen dituzte, baina deskonposizioan dauden landare-osagai organikoz, adibidez; fruituak edo barazkiak, edo landare-material biziz, adibidez; hostoak edo landareak, ere elikatzen dira. Batzuk, beste izaki bizidunez elikatzen dira, hala nola, nematodoez eta errotiferoez.

   Ba al dakizu   

Collembola batzuek beste Collembola batzuk jaten dituzte.

Ugalketa eta garapena

Collembolaren ugalketa sexuala da, baina partenogenesia ere ikusi da. Sexu bereiziak nabarmentzen dira, baina gametoen transferentzia zeharka edo zuzenean egiten da, arrak espermatoforoa lurrean edo pedunkulu baten gainean jartzen du, baina emakumearen irekitze genitalean ere jar dezake zuzenean, lehenengo bi kasuetan, emeak espermatoforoa biltzen du ernalketa gerta dadin.

Beste aldetik, garapena zuzena da, hau da, ametaboloa, gazteen eta helduen artean bereizten da, batez ere genitalen dimentsioak eta irekidurak direla eta.

Adibideak

Collembola klaseko ale batzuen artean, honako hauek daude:

• Schoettella novajanieae: Poduromorpha ordenako Collembola, Hipogastruridae familiakoa, gutxi gorabehera 1 mm-ko luzera eta urdina eta purpuraren artekoa, buruaren alde banatan eta 8 begi dituena.

• Entomobrya vadelli: Entomobryomorpha ordenan aurkitutakoak, familia Entomobryidae, kolore horia zurbilak tonu iluneko begi orbanekin, zehazki urdinak, sabel mailan beste orban batzuk ere baditu, antenak ere ilunak dira. 1,8 milimetroko diametroa du.

• Sminthurus viridis: Sminthuridae familiako Symphypleona ordenakoa da, Collembola garrantzitsua da, labore anitzetan kalteak eragiten dituelako jateko ohitura fitofagoak direla eta. Barazkietan uzten dituen zauriek, onddoak bezalako mikroorganismoak finkatzea ahalbidetzen dute eta horrekin batera, Entomobrya schoetti bezalako beste collembola batzuk horietaz elikatzera iristen dira ere.