Paz Márquez Benítez
| Paz Márquez Benítez | |
|---|---|
| Bizitza | |
| Jaiotza | Lucena, 1894ko martxoaren 3a |
| Herrialdea |  Filipinak |
| Heriotza | Manila, 1983ko azaroaren 10a (89 urte) |
| Familia | |
| Ezkontidea(k) | Francisco Benitez (en)  (1914ko abendua - 1951ko ekainaren 30a) |
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Filipinetako Unibertsitatea Quezon National High School (en) |
| Hizkuntzak | filipinera |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | idazlea |
Paz Márquez Benítez (Lucena, 1894ko martxoaren 3a - Manila, 1983ko azaroaren 10a) Filipinetako letretako emakumea zen.[1][2][3][4][5][6]
Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Paz Márquez Benítez 1894an jaio zen, Lucenan, Tayabasko (gaur egun Quezon probintzia) goi-klaseko familia aberats batean. Estatubatuarrek ezarritako hezkuntza-sisteman ikasi zuen Filipinetako lehen belaunaldikoa izan zen, zeinetan ingelesa zen irakasteko hizkuntza. Estatubatuarrek artxipielagoko potentzia kolonizatzaile zen Espainia ordezkatu zuten, Parisko Itunaren ondoren (1898). Paz Márquez Benítez Filipinetako Unibertsitateko lehen promozioko kidea izan zen, eta, 1912an, lizentzia bat lortu zuen bertan. Bi urte geroago, Francisco Benitezekin ezkondu zen, eta lau seme-alaba izan zituen.
Lan ibilbidea[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Filipinetako Unibertsitateko irakasle bihurtu zen, eta, besteak beste, ipuinak ingelesez idazten irakasten zuen.
1919an, Woman's Home Journal sortu zuen, bere herrialdeko emakumeei eskainitako lehen aldizkaria, erregularki argitaratua. Urte hartan bertan, berak eta Manilako beste sei emakumek, hots, Clara Aragonek, Concepcion Aragonek, Francisca Tirona Benitezek, Caroline Ocampo Palmak, Mercedes Riverak eta Socorro Márquez Zaballerok Filipinetako Emakumeen Elkargoa sortu zuten (egun, Filipinetako Emakumeen Unibertsitatea). Dead Stars (Izar hilak) filipinar batek 1925ean idatzitako ingelesezko lehen ipuinaren egilea izan zen. 1928an, lehen antologia bat osatu zuen, Filipino Love Stories, ikasleek ingelesez idatzitako ipuinak. 1931n, bigarren ipuin bat argitaratu zuen: A Night in the Hills (Gau bat muinoan). Haren lanek literatura filipinar modernoaren historia markatzen dute. Bere idatzietan, hala nola José García Villa-ren idatzietan (bera bezala Filipinetako Unibertsitatetik igarotako idazlea), ingelesak gaztelania eta herri-hizkuntzak ordezkatu zituen. Argitalpen horiek Filipinetako eliteetatik eratorritako intelektualek sistemaren parte izateko eta Estatu Batuen ekarpenez baliatzeko borondatearen erakusgarri dira. Paz Márquez Benitezen bultzadari esker, ipuina bilakatu zen tokiko literatura-produkzioen forma nagusia.
Bigarren Mundu Gerraren ondoren, eta Filipinetako Errepublika independente bat ezarri ondoren, ingelesaren erabilerak existitzen jarraitu zuen literaturan, nahiz eta hizkuntza nazional berrian, hots, filipineran, literatura sortzeko nahia izan. 1930eko hamarkadaz geroztik, ingurune intelektualetako eztabaidak literaturaren erabilgarritasun sozialean eta tagalo hizkuntzan oinarritutako hizkuntza baten interesean oinarritu ziren. Gerra amaitu eta berehala, zenbait nobela argitaratu ziren. Eragin handieneko figuretako bat Nick Joaquin zen. Baina Paz Márquez Benitezen idatziak beti jasotzen zituzten kritikariek, baita hurrengo belaunaldiko Estrella Alfon autorearen istorio feministak ere. 1951n senarra hil zitzaionean, Unibertsitateak argitaratutako Philippine Journal of Education egunkariaren zuzendari bihurtu zen Paz Márquez Benítez. Bi hamarkada baino gehiagoz egon zen lanpostu horretan. 1952 eta 1977 artean, 200 saiakera inguru argitaratu zituen. 1983an hil zen, Manilan.
Aintzatespenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1995ean, bere alaba Virginia Benitez Licuananek haren biografia idatzi zuen: Paz Márquez Benitez: One Woman's Life, Letters and Writings. Urtero, hitzaldi bat, The Paz Márquez Benitez, bere oroimena ohoratzen du, ingelesez idazten duten letra filipinetako emakumeen ekarpenari buruzko hitzaldiekin.
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Artikulu hau, osorik edo zatiren batean, {{{hizkuntza}}} Wikipediako «Paz Márquez-Benítez» artikulutik itzuli da. Izan ere, artikulu horretan aritu diren wikilariek GFDL edo CC-BY-SA 3.0 lizentziekin argitaratu dute beren lana.
- ↑ (Ingelesez) Guiral, Angela Nicole. «Paz Márquez-Benítez: the woman whose words led to a literary breakthrough» Tatler Asia (Noiz kontsultatua: 2024-03-05).
- ↑ (Thailandieraz) hmong.wiki. «Paz Márquez-Benítez La vidayEducación» hmong.es (Noiz kontsultatua: 2024-03-05).
- ↑ (Ingelesez) Morales, Cristina. (2023-03-02). «Paz Marquez-Benitez: 8 Interesting Facts About the Filipina Writer» 8List.ph (Noiz kontsultatua: 2024-03-05).
- ↑ Txantiloi:En-EN «Paz Marquez-Benitez» prabook.com (Noiz kontsultatua: 2024-03-05).
- ↑ (Ingelesez) Roxas-Mendoza, Psyche. (2023-04-06). «Paz Marquez-Benitez: Between literature and history» Philippines Graphic (Noiz kontsultatua: 2024-03-05).
- ↑ (Ingelesez) Teams, RationalinSurgent. (2023-03-03). Paz Marquez Benitez Biography: What Are Her Works? Check Out The Details of Dead Stars Here!. (Noiz kontsultatua: 2024-03-05).
Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- (en) Virginia Benitez Licuanan, Paz Marquez Benitez : One Woman's Life, Letters, and Writings, Ateneo University Press, 1995, 296 or. (lire en ligne).
- Helga E. Jacobson. (1998). «Reviewed Work: Paz Marquez Benitez: One Woman's Life, Letters, and Writings by Paz Marquez Benitez, Virginia Benitez Lichunan» The Journal of Asian Studies 57 (2): 612-613. doi:...
- (en) Epifanio San Juan, The Philippine Temptation : Dialectics of Philippines--U.S. Literary Relations, Temple University Press, 1996, 305 p. (lire en ligne), or. 36-37.
- (en) Alicia Hernandez- Kahayon et Celia A. Zulueta, Philippine literature : through the years, National Book Store, 2000, or. 340, or. 129.
- (en) Rajeev S Patke et Philip Holden, « Filipino writing to 1965 », dans The Routledge Concise History of Southeast Asian Writing in English, Routledge, 2009, 288 p. (lire en ligne), or. 62-64.
- Elisabeth Luquin, « Márquez-Benítez , Paz [Lucena city, Quezon 1894 – Manille 1983] », dans Béatrice Didier, Antoinette Fouque et Mireille Calle-Gruber (dir.), Le dictionnaire universel des créatrices, Éditions des femmes, 2013, or. 2795.
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- The Paz Marquez-Benitez. Memorial Lectures. memorial..
- The Major Collections. Filipino Writers in English. memorial..
Datuak: Q7156952