Hezurtegi
Hezurtegiak, funtzio bezala, hezurrak edo beste giza hondar batzuk bildu eta gordetzea duen toki edo ontziak dira.
Hezurtegiak Israelen[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Hezurtegi juduak (hebreeraz גלוסקמא) kareharriz eginak, I. mendekoak, funtzio bezala, hezurrak edo beste giza hondar batzuk biltzea du, behin hilobitik atera ondoren, gainontzeko betierekotasuna, hilobiko aurrekamera batean igarotzeko. Garrantzi historikoa dute, Ekialde Ertaineko elkarte judu antzinakoen barnean lehen hileten adierazpenak direlako.
Antzinako lege judutarren arabera, egun oraindik indarrean daudenak, gorpuak, lurrean lurperatu behar ziren, heriotzaren eguneko ilunabarra baino lehenago. Harkaitzean zulatutako hilobiak "lurreko" hilobitzat hartzen ziren eta oraindik hala hartzen dira. Israelen, non hezurtegien erabilera oso ohikoa zen, hildakoak, hasiera batean, lurperatuak ziren hilobiaren kanpoaldeko kameran uzten ziren, eta lurrin, espezia eta olioz olioztatzen ziren. Jarraian, hilobirako sarrera, harri oso astun batekin ixten zen, erabat itxita egon arte bultzatzen zena. Honela, hilobien arpilaketak eragozten ziren.
Ohi, hilobiak, bi kamerez osatuta zeuden. Hildakoaren senideek, gutxi gora-behera, urte bete ematen zuten zain, hil oihal zuri batean bildutako gorpua usteldu arte. Behin haragia hezurretatik desagertu ondoren, hauek, senideek hartzen zituzten eta kareharrizko kutxa txiki batean uzten zituzten, hezurtegi batean. Bigarren kameran edo aurrekameran, aldare edo hustasun txikiak zizelkatzen ziren hormetan, hezurtegi hauek atseden hartzen uzteko, ohi, familia oso batenak.
Hezurtegiak, hezurtegile artisauek apaintzen zituzten, irudi erlijiosoekin, ohitura judutarren arabera, edo familiaren ikur bereizle familiarren batekin. Eta, baita askotan ere, puntzoi batekin idazten zen harrian hildakoaren izena, baita deskribapen bat ere, pertsona garrantzitsu bat bazen, eta hildakoaren ondasun pertsonalen batekin laguntzen ziren. Jerusalemeko hezurtegiak, luzera ezberdinekoak dira, gorputzeko hezurrik luzeena den femurraren tamainaren arabera. Baita gaur egun ere, arkeologoek hezurtegi bat irekitzen dutenean, ohi aurkitzen dutena, burezur bat da (azkenengo jartzen zena), eta, behean, gurutzatutako femurrak. Hezurrik txikienak, ohi hauts bihurtuak denboraren poderioz, behean mantentzen dira.
Ez da zehatz ezagutzen zergatik, hezurtegien erabileraren praktika, Jesus jaio baino hogeitamar urte lehenago hasi zen. Arkeologoek eta zenbait teologok, gorputzaren berpiztearen sinesmen judu batek, Azken Epaiaren egunerako hezurren metatze eta mantentze batetara bultzatu zituela susmatzen dute.
70. urteko Jerusalemeko suteak, geroz eta ospetsuagoa zen hezurtegien ohiturari amaiera eman zion, askoz zabalako hedatu zen arte, eta, beraz, hilobi batean hezurtegi bat egotea, karbono 14aren froga bezain fidagarria da datatzerako orduan.
