Juana Alarco de Dammert

Wikipedia, Entziklopedia askea
Juana Alarco de Dammert

Bizitza
JaiotzaLima, 1842ko maiatzaren 27a
Herrialdea Peru
HeriotzaLima, 1932ko abuztuaren 2a (90 urte)
Hobiratze lekuaPresbítero Matias Aquino (en) Itzuli
LeinuaDammert family (en) Itzuli
Hezkuntza
Hizkuntzakgaztelania
Jarduerak
Jarduerakhezitzailea eta filantropoa
Find a Grave: 26379011 Edit the value on Wikidata

Juana Alarco Espinoza de Dammert, (Lima, 1842ko maiatzaren 27a – Lima, 1932ko abuztuaren 2a) filantropoa izan zen, Peruko haurtzaroaren ongilea, "Umeen amona" izenez ezaguna.[1] Haurren Elkarte Laguntzailea sortu zuen, 7 eta 12 urte bitarteko haur umezurtzak zaindu eta irakasteko Ama-Eskola sortzea sustatu zuena, baita ama langileen seme-alabentzako lehen ama-sehaska ere. Ildo horretan, gizarte-laguntzako zerbitzuen aitzindaria izan zen.[2] Bere oroimenaren omenez, Limako bi hezkuntza-erakunde publikok edo ikastetxe nazionalek beren izena daramate: Juana Alarco de Dammert Hezkuntza Erakundeak (Limako barrutia) eta 6050 Juana Alarco de Dammert Hezkuntza Erakunde Enblematikoak (Miraflores).[3]

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Julián Alarco Garavito eta Mercedes Espinozaren alaba izan zen. Cruz Andrade de Noelek zuzendutako eskolan ikasi zuen, eta bere heziketa frantseseko eta musikako ikasgai pribatuekin osatu zuen.[4]

Obra del escultor peruano David Lozano fue inaugurada el 31 de diciembre de 1922
David Lozano eskultore perutarraren obra 1922ko abenduaren 31n inauguratu zen

1861eko abenduaren 31n ezkondu zen, Limako Katedraleko Sagrario elizan, Juan Luis Dammert Amsink alemaniar merkatari ospetsuarekin. Jarraian, Frantziara joan zen eta Parisen bere nortasuna landu zuen irakurketaren bidez, eta amari eta haurrari arreta mediko soziala emateko interesa agertu zuen. 1886an Perura itzuli zenean, gerrak eta atzerriko okupazioak familiaren ondasunetan eragindako hondamenak berrezarri behar izan zituen. Urte horretan bertan, 1865ean jaiotako seme nagusiaren heriotza jasan zuen, eta ama eta haur babesgabeen aldeko elkartasun sozialeko mugimendu bat sustatzeko beharra nabaritu zuen.[3]

1894ko urrian, Auxiliadora izeneko elkarte bat sortu zuen, ospitaleetako zaurituei eta kasamatetako presoei laguntzeko. Andres A. Caceres presidentearen babesa jaso zuen eta 1895ean Limako kaleak odoleztatu zituen gerra zibilean zerbitzu baliotsuak eman zituen. Oraingoan, anbulantzia bat jarri zuen Antzokiko Plazatxoan. 50 ohe izan zituen eta 227 zauritu artatu behar izan zituen. Hurrengo bi hilabeteetan behin-behineko odol-ospitale gisa jarraitu zuen.[3]

Gerra zibila amaitu zenean, denak itzuli ziren etxera, baina orduantxe geratu zen agerian umezurtz geratutako haurren babesgabetasuna. Babesgabeekiko elkartasun-espiritu noblez beterik, Juanak gizarteko andreen lankidetza deitu zuen, eta Haurren Elkarte Laguntzailearen sorrera bultzatu zuen, bere bizitza osoa elkarte horretan emango baitzuen. Erakunde horren bitartez, 1896an Ama-eskola bat sortzea sustatu zuen, Tayacaja kalean jarri zena. Zazpi urtetik hamabi urtera bitarteko haurrek elikadura eta irakaskuntza jasoko zuten bertan. Horretarako, boluntario ugari irakasle izateko gaituak izan ziren, eta, eranskin gisa, doako arreta medikoko kontsultategi bat ireki zen. Irakasle gisa, Luisa Beausejour, Elvira García y García eta Luisa Dammert Juanaren alaba bera nabarmendu ziren. Obra horri eusteko lortutako dohaintzak nahikoa ez zirenez, ongintzako lehen kermesa edo jaialdia antolatu zuen 1900eko urriaren 21ean.[3]

Ongintza Publikoak emandako lursail batean, 1902an, ama langileen seme-alabak egunean zehar artatzeko lehenengo ama-sehaska sortu zuen. Sehaska edo haurtzaindegi hau, garai hartan Los Naranjos kalean, Barrios Altosen, jarri zena, eredu izan zen garai bateko espositu-etxea gainditzeko. Era berean, eskola fiskaletan esnea banatzeari ekin zion, eskola-gosarien aitzindari bihurtuz. Haur pobreak hondartzetara eta jolaserako beste leku batzuetara bidaltzea ere sustatu zuen, eta behin eta berriz eskatu zuen haiei arreta emateko ospitale bat.[4]

Haren irmotasunak fruituak eman zituen. Haurtzaroaren mesedetan bere lana mantendu eta zabaltzeko, gobernuak Haurren Defentsarako Batzordea antolatu zuen. 1927an Haurraren Ospitalea sortu zen.[4]

Haurren Elkarte Laguntzailearen zilarrezko ezteiak egin zirenean (1919), Juana Alarco de Dammerten lanari esker ona adierazi zitzaion jendaurrean, eta, hiru urte geroago, Limako Udalak haren estatua bat inauguratu zuen, gaur egun bere izena duen plaza publiko batean, Peruko haurtzaroko ongile lanaren lekuko gisa.[4]

Ondorengoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Juana Alarkok eta Juan Luis Dammertek seme-alaba hauexek izan zituzten:

  • Juan Enrique Dammert Alarco, Victoria Elguera Seminarioarekin ezkondua.
  • Guillermina Dammert Alarco, Eduardo Dibós Pflücker-ekin ezkondua. Ezkontza horretatik Eduardo Dibós Dammert, Eduardo Dibós Chappuis, Eduardo Dibós Silva, Denisse Dibós Silva, Francisco Boza Dibós eta Beatriz Boza Dibós dira ondorengoak.
  • Francisco Dammert Alarco, Rosina Muelle de la Torre-Ugarterekin ezkondua. Ezkontza horretatik sortu zen Miguel Dammert Muelle. Alfredo Dammert Lira, Claudia Dammert Herrera eta Johanna San Miguel Dammert ere ondorengoak dira.
  • Augusto Dammert Alarco, María Victoria León Portarekin ezkondua. Augusto Dammert León diplomatikoa izan zuten seme.
  • Mercedes Dammert Alarco, Óscar Ramos Cabieses-ekin ezkondua.
  • Enrique Dammert Alarco, Rebeca Bellido Vivancorekin ezkondua. Ezkontza horretatik José Dammert Bellido eta Manuel Dammert Ego-Aguirre dira ondorengoak.
  • Adolfo Dammert Alarco, Ana Tode Puschekin ezkondua.

Aintzatespenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Limako Probintzia Kontseiluak 1922ko maiatzaren 20an egindako bilkuran, Pedro José Rada y Gamio alkateak Juana Alarco de Dammerti urrezko domina bat emateko proposamena jaso zuen, Limako hiriak bere ongileari emandako esker ona irudikatzeko, baita hiriburuko parkeetako bat izendatzeko eta bertan omenaldia egingo dion busto bat eraikitzeko proposamena ere.
  • Juana Alarco de Dammerten bustoa 1922ko abenduaren 31n inauguratu zen irudikatuaren aurrean, eta hauxe adierazi zuen: "Antz handia du, baina nire jarrerak ez du errealitatea islatzen; izan ere, ni, inoiz ez nintzen nire bizitzan besoak gurutzatuta egon" (Hamann 2015:266).
  • Urte batzuk geroago, Limako Udalak haur parke bat jarri zuen monumentuaren ondoan. Urte askotan, Amaren egunean ospakizun masiboak egin ziren parke horretan, haurren amonatxoari omenaldia eginez.
  • Jatorrizko eskulturaren kopia bat Juana Alarco de Dammert Hezkuntza Erakunde Enblematikoaren Patio nagusian dago, Mirafloresen.
  • Bere bizitza inspirazio iturri izan da Juanalarkina hezkuntza komunitatearentzat, "Juanalarquinas nobles de corazón" leloa daramatenak, Juana Alarco de Dammertengan FÉ, NOBLEZA eta AMOR A LA PATRIA ideiak aurkituz.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ (Gaztelaniaz) LR, Redacción. (2022-05-27). «Google rinde tributo a Juana Alarco de Dammert con un nuevo doodle» larepublica.pe (Noiz kontsultatua: 2022-06-16).
  2. ↑ (Gaztelaniaz) PERÚ, Empresa Peruana de Servicios Editoriales S. A. EDITORA. «Municipalidad de Lima rinde homenaje a Juana Alarco de Dammert» andina.pe (Noiz kontsultatua: 2022-06-16).
  3. ↑ a b c d (Gaztelaniaz) «Juana Alarco de Dammert» Historia del Perú 2017-01-29 (Noiz kontsultatua: 2022-06-16).
  4. ↑ a b c d «Juana Alarco de Dammmert - Biografía de Juana Alarco de Dammmert» www.biografias.es (Noiz kontsultatua: 2022-06-16).

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • BASADRE GROHMANN, Jorge: Historia de la República del Perú. 1822 - 1933, Zortzigarren edizioa, zuzendua eta handitua. 9. liburukia, 2227. or. Limako «la República» egunkariak eta «Ricardo Palma» Unibertsitateak argitaratua. Txileko Santiagon inprimatua, 1998.
  • TAURO DEL PINO, Alberto: Enciclopedia Ilustrada del Perú. Hirugarren edizioa. 1. liburukia. AAA/ANG. Lima, PEISA, 2001. ISBN 9972-40-150-2
  • HAINBAT EGILE: Grandes Forjadores del Perú. Lima, Lexus Editores, 2000. ISBN 9972-625-50-8

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Juana_Alarco_de_Dammert&oldid=9531876"(e)tik eskuratuta