Lankide:Joxan Garaialde/Landareen hobekuntza

Yecoro gari-laborea (eskuinean) gazitasunarekiko sentikorra da, eta W4910 (ezkerrean) laborantzarekin gurutzaketa hibrido baten ondorioz sortutako landareek, gazitasunarekiko, tolerantzia handiagoa dute.

Landareen hobekuntza landareen genetika gizateriaren mesedetan aldatzeko artea eta zientzia da. Hobekuntza genetikora hainbat hurbilketa daude: sinpleena, landare indartsuenak hautatzea da, zuzendutako gurutzaketetan ahaide gisa jardun dezaten. Horrek, printzipioz, indarra ekarriko die ondorengoei. Hala ere, badaude hautapen horretan laguntzen duten teknika molekular aurreratuagoak.

Produktibitate handiagoko barietateak, patogenoekiko eta estresarekiko erresistentzia edo tokiko baldintzetara egokitutako lerroak garatzea du helburu.

Historia

Landareen hobekuntza duela milaka urteko diziplina da, zibilizazioaren hasieratik hurbil dagoena. Gaur egun, nekazariek eta lorezainek erabiltzen dute, baita gobernuko erakundeek, unibertsitateek eta sektoreko industriek erabiltzen dituzten landare-hobetzaileek ere.

Landare-hobekuntza nekazaritza sedentarioarekin hasi zen, eta, bereziki, lehen nekazaritza-landareak etxekotzearekin; azken hori duela 9.000 urte hasi zela kalkulatzen da.

Behin Gregor Mendel-ek landareekin zituen esperientziak ezagututa, mendeliar herentzia ezarri zen, eta landare-hobekuntza zientifikoa bultzatu zen.

Hobekuntza klasikoa

Laborantza selektiboak basoko azarentzat (Brassica oleracea) nahi ziren ezaugarriak zabaldu zituen ehunka urtez, eta hori gaur egungo dozenaka laborerekin gertatu da. Aza, aza berdea, brokolia eta azalorea landare horren laboreak dira.

Hobekuntza teknika nagusienetako bat hautespena da, hau da, ezaugarri desiragarriak dituzten landareak selektiboki zabaltzeko eta ezaugarri hain desiragarriak ez dituztenak ezabatu edo sakrifikatzeko prozesua.

Beste teknika bat hurbileko edo urruneko ahaideekin, nahita, gurutzatzea da, nahi diren ezaugarriak dituzten barietate berriak edo labore-lerroak sortzeko. Landareak trazu edo gene bat barietate berri baten transfondoan sartzeko sortzen dira. Adibidez, ilarraren kontrako erresistentzia duen lizun bat errendimendu handiarekin gurutzatu, baina ilar hobegarria izan daiteke; hau da, gurutzatu errendimendu handiko ezaugarriak galdu gabe lizunarekiko erresistentzia sartzeko. Gurutzaketaren ondorengoa errendimendu handiko gurasoarekin gurutzatuko litzateke gero; horrela, ondorengoari gurasoen errendimendua bermatuko litzaioke (atzeragurutzaketa). Gurutzatze horren ondorengoa aztertuko litzateke errendimendua zehazteko (hautapena, lehen deskribatu den bezala), eta lizunaren eta errendimendu handiko erresistentzia-landareak gehiago garatuko litzateke. Landareak norberarekin gurutzatu daitezke ugaltzean odol-aldaerak sortzeko. Polinizatzaileak polinizazio-poltsen bidez baztertu daitezke.

Ugalketa klasikoa, aniztasun genetikoa sortzeko, kromosomen arteko birkonbinazio homologoan oinarritzen da hein handi batean. Landare-hobetzaile klasikoak in vitro teknika batzuk ere erabil ditzake (hala nola protoplast-en fusioa, enbrioien erreskatea edo mutagenesia) aniztasuna sortzeko eta naturan ez liratekeen landare hibridoak ekoizteko.

Hauek dira hazleek laborantzako landareetan sartu nahi izan dituzten ezaugarriak:

• Kalitate hobea, elikadura hobea, zapore hobea edo edertasun handiagoa
• Laborearen etekina handiagoa.
• Ingurumen-presioekiko tolerantzia handiagoa (gazitasuna, muturreko tenperaturak, lehortea...)
• Birusekiko, onddoekiko eta bakterioekiko erresistentzia.
• Intsektu-izurriekiko tolerantzia handiagoa.
• Herbizidekiko tolerantzia handiagoa.
• Bildutako uzta biltegiratzeko denbora luzeagoa.

Kanpo estekak

• Agrobasea
• Bauble
• Seedorg
• FAO - GIPB - Hobekuntza gaitasuna indartzeko mundu-mailako lankidetza-ekimena. 2007-08-12an artxibatua. Wayback machinen