Lignum Crucis

Lignum Crucis
Christian cross (en)
Irudi gehiago
Honen parte	Benetako Gurutzea

Lignum crucis (latinez, «gurutzeko zura») kristautasunaren erlikia bat da, erromatarrek Nazareteko Jesus gurutziltzatzeko erabilitako gurutzearen ezpal edo zati benetakoak izendatzen dituena.

Benetako Gurutzea erlikia gisa ezaguna izan zen kristautasunean Erdi Aroan, baina gurutzaden garaian Hattingo guduan (1187) hura zeramaten soldadu kristauek galdu egin zuten, eta musulmanek orduan hartu eta desagerrarazi egin omen zuten. Harrezkero, ez da gurutzearen erlikia oso edo handirik gordetzen eliza kristauetan, baina toki askotan bai ordea zur zati txikiak, ezpalak, lignum crucis direlakoak.

Izatez, hain ugariak dira erlikia hauek, non Erreforma protestantearen garaian ospetsua bihurtu zen Kalbinok esandakoa, Kristoren gurutzearen zatiekin itsasontzi handi bat bete litekeela.

Lignum crucisak gordetzeko erlikia-ontziek izen berezi bat ere badute: estaurotekak dira.

Euskal Herrian bada behintzat lignum crucis gisa gordetako erlikia bat, Iruñeko Katedralean gordea.

Iruñeko Katedraleko lignum crucis erlikia.

Historia

326. urte inguruan, Konstantinoplako Helena enperatrizak (Konstantino I.a Handia enperadorearen ama) Kalbario mendian, Jerusalemen, zegoen Venusen tenplua eraistea eta bertan indusketak egitea agindu zuen, Vera Cruz aurkitu zutela jakin zuen arte. Bidaia Hilobi Santua aurkitzeko egina zen, galduta baitzegoen. Gurutzearen gurtza zela eta hasi ziren bila, Jesu Kristo hil zenetik.

Santiago de la Vorágineren Urrezko Kondairaren arabera, enperatriza (orduan laurogei urte zituena) Jerusalemera iritsi zenean, herrialdeko judurik jakintsuenak galdekatzera behartu zituen, Kristo gurutziltzatua izan zen lekuari buruz zekitena aitor zezaten. Informazio hori lortu ondoren, Burezurraren Mendira (Golgotara) eraman zuten, non Adriano enperadoreak, 200 urte lehenago, Venus jainkosari eskainitako tenplu bat eraikitzeko agindua eman zuen. Uste denez, Golgota harrobi zaharra zen, bertan behera utzia, mendigune harritsu bat zuena, eraikuntzarako oso erabilgarria ez zena, erabili gabe geratu zena eta erromatarrek gurutzeak jartzeko erabiltzen zuten urkamendia osatu zuena. Harrobi hori harresitik kanpo zegoen, baina harresitik gertu.

Santa Helenak tenplua eraisteko eta leku hartan indusketak egiteko agindu zuen, non, kondairaren arabera, hiru gurutze aurkitu zituen: Jesusena eta bi lapurrena. Hiru gurutzeetatik Jesusena zein zen jakitea ezinezkoa zenez, kondairak dio Helenak gizon gaixo bat ekarrarazi zuela, Gestasen gurutzea ukitzean haren osasunak okerrera egin zuelarik, eta Dimasen gurutzea ukitzean hasieran egon zen bezala geratu zela, baina Jesusenak, Egiazko Gurutzeak, ukitu zuenean, erabat sendatu zen. Erlikiaren aurkikuntza, antzina, maiatzean ospatzen zen, Gurutze Santuaren Asmakuntzaren jaiaren izenarekin (maiatzaren 3ko jaia). Izen hori oraindik ere mantentzen da herri batzuetan, Guadilla de Villamar edo San Martin de Pusa herrietan, esaterako.

Enperatrizak eta bere seme Konstantinok tenplu arranditsu bat eraikiarazi zuten aurkikuntzaren lekuan, Hilobi Santuaren Basilika izenekoa, eta bertan gorde zuten erlikia. Askoz geroago, 614. urtean, Persiako Cosroes II.a erregeak Jerusalem hartu zuen eta, garaipenaren ondoren, Vera Cruz hartu eta bere tronuaren oinpean jarri zuen, kristauen erlijioari zion mespretxuaren sinbolo gisa. Hamabost urteko borroken ondoren, Heraclio bizantziar enperadoreak behin betiko garaitu zuen 628an.Handik gutxira, urte hartako irailaren 14an egindako zeremonia batean, Vera Cruz Jerusalemera itzuli zen. Enperadoreak berak eraman zuen, hirian zehar gidatutako prozesio batean. Kondairak dioenez, enperadoreak, handikiro eta arranditsu jantzita, erlikia hartu nahi izan zuenean, ezin izan zuen, Kristoren pobrezia eta apaltasunaren erakusgarri, galak kendu arte. Ordutik, egun hori Gurutze Santuaren Gorespenarena bezala seinalatuta geratu zen egutegi liturgikoetan.

Erlikiaren aurkikuntza

Nizeako Kontzilioaren ondoren, Helena, Konstantino enperadorearen ama, Jerusalemera joan zen ordezkaritza inperial batekin batera. Ez dago datu zehatzik bisitaren arrazoiari buruz, ezta urteari buruz ere; 325. eta 327. urteen artean izan zela baino ez dakigu. Eusebio Zesareakoak dio Konstantinoren asmoa Hilobi Santuko eliza bat eraikitzea zela (cf. Elizaren historia IX III 41). Hala ere, Eusebiok ez du vera crux-aren («benetako gurutzea») aurkikuntza kontatzen, Hilobi Santuaren aurkikuntzari dagokionez Konstantinoren loria ez gutxitzeagatik uste da. Cesareakoa eta Eusebioren ikaslea den Gelasiok kontatzen ditu aurkikuntzaren xehetasunak bere Historia de la Iglesia liburuan (390 inguruan idatzia). Testua galduta geratu bazen ere, obraren aipu bat dugu Rufinoko Elizaren Historian (cf. X 7) honela dio:

Alrededor del mismo período, Elena, la madre de Constantino, una mujer incomparable por fe, religiosidad, inigualable grandeza moral, se fue de viaje (...) a Jerusalén y allí se informó entre sus habitantes acerca del lugar en el que el cuerpo de Jesús había sido clavado a la cruz. Este lugar era muy difícil de individuar porque los primeros perseguidores habían erigido allí una estatua a Venus, ya que, cuando un cristiano quería venerar a Cristo en aquel lugar, parecía que rendía culto a Venus. Por esta razón, aquel lugar era poco frecuentado y casi había caído en el olvido. Pero cuando, como se decía, la pía mujer se dirigió al lugar que le había sido indicado por una señal celestial, hizo derribar cuanto había de vergonzoso y penoso y removió la construcción hasta lo profundo.

Antzeko narrazioa aurkitzen da Zipreko Alexandroren Inventio crucis-en eta Sokrates Eskolastikoarengan, bere Historia ecclesiae-n deskribatzen duena, Afroditarako tenplua oraindik zutik zegoela gehituz Elena iritsi zenean.

Aurearen kondaira

XIII. mendeko Jacobo de la Vorágineren Urrezko Kondaira (edo Urrezko Kondaira) lanean gurutzearen aurkikuntzari buruzko xehetasun antisemitak aipatzen dira. Han esaten da Elena, Jerusalemera iristean, han bizi ziren juduekin bildu zela, haiek gurutzea ezkutatuta zutela esan baitzioten. Haiek uko egin zioten esateari non zuten, profezia batek adierazten baitzuen kristauek aurkituz gero "une horretatik aurrera, jende judua ez zela errege izango".Orduan, Elena haserretu egin zen, eta hiriko judu guztiak erretzeko mehatxua egin zuen. Mehatxu horren aurrean, Judas delako bat eman zioten, eta, esaten zutenez, bazekien non ezkutatu zuten gurutzea. Hainbat torturaren ondoren, enperatriza bertara eramatea onartu zuen, eta gainean zegoenez, lurrin bat eta lurretik dardarizo arin bat barreiatu ziren. Judas aldatu egin zen, Ziriako izena hartu zuen, eta berak ere zulatu egin zuen, leku haren azpian zeuden hiru gurutzeak aurkitu zituen arte. Gero enperatrizaren oinetan jarri zituen. Hiru haietatik Jaunarena zein zen jakiteko, Elenak handik pasatzen ari zen hil-segizio bat geldiarazi zuen, eta hildakoa gurutze bakoitzera hurbildu zuen. Azkenekoaren aurrean, hildakoa berpiztu egin zen eta horrela egiaztatu ahal izan zen hau zela benetako gurutzea. Kondaira honen arabera, Ziriakoa, Jerusalemgo apezpikua izango zen Macarioren ondoren.

Gertaera historikoa

Aurkikuntza, aipatu bezala, hainbat iturri historikok baieztatzen dute. Hori bai, Jan Villem Drijvers historialariak dio «kondaira» 350. urte inguruan jarri zutela zirkulazioan, Palestinarentzat nolabaiteko primatu bat baimentzeko asmoarekin. Hala eta guztiz ere, azalpen horri erantzun handia eman zaio, lekuko gehienak bizirik zeudelako garai hartan eta zebiltzan narrazioekin ados ez zeudelako aztarnak utzi zituztelako.Gainera, Palestinako primatua Konstantinok enkargatutako obra arkitektonikoen ondorio zen. Garaiko historialariek eskainitako datuen arabera, Elena Afroditari sagaratutako tenplu baten mendebaldeko foroa desegiteko lanak zaintzen ari zen. Lan horiek egiten ari ziren bitartean, hiru gurutzeak, iltzeak eta titulus crucis delakoa (Pilatok gurutzeari jartzeko agindu zuen idazkuna) aurkitu zituzten.

Arazoa etorri zen hiru gurutzeetatik zein zen Jaunarena jakiteko. Honela dio Teodoreto de Zirok: «Ez zeuden ziur zeinetaz eutsi zion Jaunaren gorputzari eta jaso zituen bere odol preziatuko tantak» (Elizaren Historia I 17). Dirudienez, erdiko gurutzearen gainean aurkitu zuten titulusa, eta horrek zein zen bereizten lagundu zuen. Hala kontatzen du Ambrosio de Milánek (De obitu Theodosii 45) eta Juan Crisostomok (Homilías sobre el evangelio de Juan 85). Hala ere, Elenak zalantzaz beteta jarraitzen zuen (cf. Sokrates Eskolastikoa, Elizaren Historia I 17). Beste narrazio batzuen arabera, egiaztapena «gaitz larriak» jotako emakume baten sendatze mirakulutsuagatik gauzatu zen (cf. Teodoreto de Ciro, Elizaren Historia). Edonola ere, litekeena da bereizketa iltzeen markei esker egin izana, Joanen Ebanjelioak baitio Kristo bakarrik sartu zutela gurutzean. Elenak berak, Erromara itzultzean, gurutzea bitan zatitzea erabaki zuen, zati bat inperioko hiriburura eraman ahal izateko.Titulusa ere bitan zatitua izan zen, motibazio berdinarekin. Gero, Jerusalemgo apezpiku Ziriloren testigantzak daude (ziur aski aurkikuntzaren lekuko), bere Katekesietan dioena: «oraindik ikus daiteke gaur» (cf. Kat. X 19 baina baita XIII 4).

Hainbat gorabehera

613. urtean persiarrek Jerusalem inbaditu eta bizantziar garnizioa suntsitu zuten. Persiako Cosroes II Abharwez erregeak (Garailea) Jerusalemgo apezpiku deportatua, gurutzearen erlikiekin batera, Ktesifonte hirira bidali zuen, Bagdadetik gertu. Bizantziarren haserrea hain izan zen handia, ezen berehala egin baitzuten gerra persiarren aurka. Erregeak amore eman ondoren, Heraklio enperadoreak erlikia itzul ziezaiotela eskatu zuen. Honek prozesioan eraman zuen gurutzearen zatia Konstantinoplara eta Hilobi Santuaren eliza berreraikitzeko agindu zuen.Urtebete geroago, erlikiak Jerusalemera itzultzen zituzten. 638. urtean musulmanek Jerusalem berreskuratu zuten eta gurutzearen erlikia kontrolpean hartu zuten. Tolerantzia eta mendeku uneen artean, gurutzea bere esku geratu zen hiriarekin batera. Gurutzatuek berreskuratu ondoren, Jerusalem hiriak civitas crucis izena hartu zuen, han baitzegoen kristautasunaren erlikiarik garrantzitsuena. Tenpleko Ordenaren esku utzi zen haren zaintza, hark eramaten baitzuen garaipena ziurtatzeko borrokarik erabakigarrienetan.

Saladino sultanaren eskuetan erori zen Hattineko guduaren ondoren (1187), gurutzearen traza guztia galdu zen, Jakue II.a Aragoiko erregeak Muhammad An-Nasir sultanari erreklamatzen zizkion, Arwad uharteko goarnizioko komandante tenplarioa erreskatatzeko enbaxadetan (frai Dalmau de Rocaberti) intentsitate handienekoak, 1303-1304 eta 1305-1306 bitartekoak (Eymeric de Usallek eginak).

Vera Cruzen erlikiak

Gurutzearen zatiei buruzko narrazioak daude, IV. mendearen amaieratik, gurutzearen zatiak banatzen hasi zirenetik. Elizetakoak "estauroteka" izeneko kutxetan gordetzen ziren. Kaxa horiek gurutze forma zuten eta erdian bao bat zuten erlikia jartzeko. Baoaren gainean harribitxi bat jarri ohi zen, egur puskaren ikus-ukitua eragozten zuena. VI. mendetik aurrera, estaurotekek kristal bat jartzen dute harriaren ordez. Estauroteka ezagunenak hauek dira: Limburgokoa (X. mendekoa), Cosenzako katedralekoa eta Napoliko katedralekoa (XII. mendekoa). Genovako katedralak ere (XIII. mendea) badu ospea.

Europan, Erdi Aroaz geroztik, Vera Cruzeko erlikia asko izan ziren, eta Calvinok esan zuen (bere Traité Des Reliques lanean, polemika-obra bat) egur horrekin guztiarekin tamaina handiko itsasontzi bat eraiki zitekeela. Hala ere, 1870ean, Charles Rohault de Fleury(fr)-ek gaia aztertu zuen bere "Mémoire sur les instruments de la Passion"-en, eta ondorioztatu zuen Gurutzearen erlikia guztien batura hiru metroko altuerako gurutze baten herena dela. Erlikietako bat (benetakotzat hartzen dena) Erromako Jerusalemgo Gurutze Santuaren Basilikan dago, Letrango San Joan Basilikatik metro gutxira. Beste zati batzuk ere Espainian daude, Santo Toribio de Liebanako monasterioan (Kantabria) eta Caravaca de la Cruzen (Murtzia).

Lignum crucis de Santo Toribio de Liebana

Kontserbatutako erlikiarik handiena Liebanako Santo Toribio monasterioan dago, Kantabrian, Espainian. Tradizioak monasterioaren jatorriarekin lotzen du, baina sinesgarriena da Astorgako Toribio santuaren gorpuzkiekin batera ekarria izan zela, VIII. mende inguruan. Ordena beneditarraren kronikari zen P. Sandoval-en arabera, erlikia hori "Santa Kruzen ezkerreko besoari dagokio, Santa Elenak (Konstantino enperadorearen ama, IV. mendean) Jerusalemen utzi zuena Kristoren gurutzeak eta lapurrak aurkitu zituenean. Itxita dago eta gurutze moduan jarrita, Kristoren eskua sartu zuten zulo sakratua osorik geldituz".

Zura, beraz, urre-koloreko zilarrezko gurutze formako erlikia-ontzi baten barruan dago. Ertz flordelisatuak ditu, tradizio gotikokoak, eta Valladolideko tailer batean egin zuten, 1679an. Egur santuaren neurriak hauek dira: makila bertikala 635 mm-koa da, eta zeharrargia 393 mm-koa. Lodiera, berriz, 40 mm-koa. Hala, Kristoren gurutzean kontserbatutako erlikiarik handiena da, Vatikanoko San Pedron zaintzen denaren aurretik. Zati horretako zuraren azterketa zientifiko batek zehaztu zuen zuraren espezie botanikoa Cupressus sempervirens L. (altzifrea) dela. Oso zur zaharra da, eta, beraz, ez du baztertzen zur horrek aro arruntari dagokion denbora baino gehiago irautea. Ikerketa berak zehazten du Palestina Cupressus sempervirens eremu geografikoaren barruan kokatzen dela.

Aragoiko Jakue II.aren erregealdiko enbaxadei dagokienez, Vera Cruz-en zatiak agertzen dira Banyoleseko (Girona) Santa Maria dels Turers-en (handik Eymeric de Usall zen, enbaxadorea) eta Vilabertrango Santa Maria monasterioko prozesio gurutzean, Perrocí-en familiaren ehorzketa lekuan. 1326an frai Dalmau de Rocaberti hil zen lekuan, Egiptoko kameu batzuk ere baditu.

Beste erlikia batzuk

Europa

Austria

• Heiligenkreuzen abadia
• Viena, Altxor Inperialean (Schatzkammer)

Belgika

• Brusela, San Migel Katedrala eta Santa Gúdula
• Gante, San Bavonen Katedrala
• Anberes, Andre Mariaren katedrala

Bulgaria

• Rilako monasterioa

Grezia

• Athos mendia, Xeropotamouko monastegia
• Athos mendia, Kutlumusioneko monastegia
• Athos mendia, Megisti Lavrako monasterioa
• Varlaamgo monasterioa, Meteora
• Agia Triadako monasterioa, Meteora

Eslovakia

• Bratislava, San Martin Katedrala

Frantzia

• Nancy, Nancyko katedrala
• Paris, Sainte-Chapelle: XIII. mendean eraiki zen Luis IX.aren (San Luis) aginduz, eta Sainte-Chapelle Pasioaren erlikiak gordetzeko diseinatu zen, Arantzako Koroa Sakratua eta Vera Cruzen zati bat barne, erregeak 1239an eta 1241ean erosi zituenak.
• Orleans, Gurutze Santuaren katedrala: Gurutze Santuari eskainitako katedral honek Jesus gurutziltzatu zuten gurutzearen erlikiak gordetzen ditu. Erlikiak sakristian daude ikusgai, beste objektu sakratu batzuekin batera.
• La Vraia Croix, Bretainian: Vera Cruz kaperan Erdi Aroan zaldun gurutzatu batek ekarritako erlikiak kontserbatzen dira.
• Poitiers, Poitiers-eko katedrala: Vera Cruz-en erlikia bat dauka, Karlomagnori emana.
• Saint-Michel de Cuxa abadia (Ekialdeko Pirinioak)
• Sens, Senseko Katedrala
• Toulouse, Tolosako katedrala

Italia

• Erroma, Santa Kruz basilika Jerusalemen
• Padua, San Antonio Paduakoaren basilika

Espainia

Espainian, kofradia batzuek lignum crucis bat dute, eta, normalean, Aste Santuan izaten dituzte irudi titularrak. Horren adibide dira Minervako Sakramentu Txit Santuaren Errege Kofradia eta Leongo Santa Vera Cruz, Luis Almarcha gotzainak 1959an dohaintzan emandakoa, edo Malagako Kalbario Mendiko Ermandadea. Malagako probintzia berean, Velez-Malaga hirian, bi ermandadek lignum crucis-aren erlikiak ere daramatzate: Jesus Nazareno Gure Aitaren Artxikofradiak «Txiroa» eta Maria Santisima Itxaropenezkoak, eta Kristo Santuaren Kofradiak, Zelatarien gainean erlikia-ontzi bat edo Oinaze Handiko Andre Maria daramatela.Halaxe egiten du, halaber, Alhaurin Handiaren Vera Cruz Santisimoaren Kristo Santuaren Errege Ermandadeak. 2008an, Malagako parrokiaren eta elizbarrutiaren baimena jaso zuen, Aradako apezpiku Rvdº k Erroman 1871n emandako erlikia bat gurtzera eta prozesatzera joateko. P. Rizzolati. Zedro-egurrezko erlikia-ontzi dotore batean prozesatzen da. Kolore iluna du, eta zilarrezko urregintza-erremateak ditu.

Andújarreko Aste Santuan, Jaének, Angustietako Andre Mariaren Ermandade Agurgarriak, Ostiral Santuko irteera-saiheski-pasabidean lignum crucis bat darama XV. mendeko lege-zilarrezko erlikia-ontzi baten barruan.

Kordobako probintzian, Puente Genileko Kalbarioko Ermandadeak erlikia eramaten du Astearte Santuan, bere penitentzia estazioan. Aguilar de la Fronterako La Veracruz Ermandadeak ere lignum crucis bat darama Ostegun Santu arratsaldean bere palio pasean.

Granadako probintzian, Loja hirian, Santa Vera Cruz, Jesus Preso eta Doloreetako Ama Birjinaren Errege Kofradiak, 1543an sortutako Granadako probintziako dekanoak, Giovanni Battista Rossi gotzainak 1837an lakratutako lignum Crucis bat dauka.

Sevillako Aste Santuan, Vera Cruzen Ermandadeak lignum crucis izeneko erlikia-ontzia darama, eta fededunek musu ematen diote penitentzia-garaian. Gainera, beste bi ermandadek Lignum Crucis bat daramate, Ama Birjinekin batera erlikiategi txiki batean, La Lanzadako Ermandadea eta La Estrellako Ermandadea kasu. Eliza katolikoak kanonikoki eraikitako ermandadeez gain, Sevillan, Salud y Esperanza GFk lignum crucis erlikia-ontzia ere badu, XVII. mendea baino lehenagokoa, "benetakoa" (1754ko otsailaren 6koa) eta dagokion apaiz-zigilu eta lakrearekin ziurtatua. Erlikia harkaitzezko kristalez egindako gurutze batean babestuta dago, eta ertz guztiak zilarrezko xaflatxo batez errematatuta. Azken horrek zigilu pontifikalerako itxitura lakratua balio du.Erlikia debozio publikoaren mende dago urte osoan, CIC 83ko 1189 kodean ezarritakoaren arabera, kristal indartuko erlikitegi batean, eta egiten dituzten prozesio-irteeretan anaietako batek eramaten du. Sevillako probintzian, El Viso del Alcor-eko Doloresen Ermandadeak gurutze formako zilarrezko erlikiontzi bat darama, lignum crucis-arekin. Vera-Cruz Ermandadeko sevillarra bezala, fededunek musu ematen diote Aste Santuko penitentzia-garaian.Ondoren, Corpus Christiko prozesioan, erlikia-ontzi horrek prozesioa osatzen duten hiru urratsetatik bigarrenean prozesatzen du. Marchenan ere, Vera-Cruz kofradiak antzeko erlikia-ontzia eramaten du lignum crucis-arekin Ostegun Santuko gaueko prozesioan. Halaber, Ostegun Santuan, La Vera-Cruz de Dos Hermandadeak, Sevillakoak bezala, bere penitentzia-estazioan lignum crucis eramaten du, fededunei eskaintzen zaiena, gurtzeko eta segizioan musu emateko aukera izan dezaten.

Sevillako Alcalá del Ríoko La Vera-Cruz Ermandadeak, 1991tik, lignum crucis santuaren erlikia bat sartzen du Ostegun Santuko «Penitentzia Estazioan». Antonio González de la Cueva apaizak eman zuen dohaintzan. Jaiotzetik bere familiakoa zen, eta Jesusen Doloreetako Ospitaletik zetorren, «Sevillako Putzu Santuko» herri txikitik. Apaizak 1991ko urte hartan Ermandadearen Kinarioa predikatu zuen Vera-Cruz Kristo Santuaren omenez, eta herriaren debozioa ikusita erlikia hori Ermandadeari ematea erabaki zuen.

Santa Vera Cruz Ermandade Ospetsuak ere — Gijongo zaharrena, 1645ean sortua— lignum crucis bat du, gurutze forman jarritako egurrezko bi zati edo ezpal dituena. Erlikiaren aurrealdean, lakre gorriko zigilu bat ageri da, eta, haren gainean, armarri heraldiko bat dago grabatuta, erlikia Alessandro Vincenzo Luigi d'Angennesena (Turin, 1781-Vercelli, 1869) izan zela adierazten duena; Turingo Gurutze Santuaren elizan apaiz ordenatu zuten beste gurutzadura batean. Ezaguna da Karabakaren gurutzea, Vera Cruz basilikan Errege Kofradia Txit Santuak eta Vera Cruzek zaindua, Juan Pablo II.ak emana, eta zazpi ikasturterik behin, betiko, erretiratzea. Erlikia sakratua XIV. mendetik izan zen erromes-gune, eta gaur egun milioika fededun jasotzen ditu. Caspeko (Zaragoza) Santa Maria la Mayor kolegiatako Vera Cruz kaperak Caspeko Vera Cruz erakusten du jendaurrean. Erlikia hau (munduko zatirik handienetako bat) Aste Santuko prozesioan ateratzen da, Vera Cruz Kofradiaren zaintzapean.

Valladoliden, Aste Santuan, Santa Vera-Cruz Kofradiak Erregela prozesioa ixten du lignum crucis delakoaren zaintzarekin, urrez eta harribitxiz landutakoa 1500 eta 1550 artean. Oinarri oktogonala du eta bere beheko gorputzean Adan eta Evaren bizitzaren zuhaitzaren aurreko eszena irudikatzen da. Goialdean, ekisaindua dago, eta bertan, Liebanako egur zati bat dago.

Salamancan, Vera Cruz kofradiak Berpiztuaren prozesioa irekitzen du Lignum Crucis-en igarotzearekin. Lignum Crucis zilarrezko erlikia bat da, gurutze formakoa, 1675ean Pedro Benitezek landua. Besoen elkargunean, Juan de San Antoniok dohaintzan emandako Gurutzearen erlikia bat dauka.

Soriako Aste Santuan, Soriako Kristoren Ehorzketa Santuaren Kofradiak bizkar gainean eraman zuen lignum crucis-aren pasabidea (1968), zeinak Soriara 1522an iritsitako Gurutze Santuaren erlikia baitarama, Adriano VI.a aita santuak hura gurtzeko errekeritu zuenean, hurrengo urtean itzularaziz.

En la Semana Santa de Murcia, la Cofradía del Santo Sepulcro porta una reliquia del lignum crucis junto al Cristo de Santa Clara la Real en un relicario de oro y plata con forma de sol.

Tenerifeko (Kanariak) Santa Cruz Sortzez Garbiaren Eliza Nagusian gordetzen da Kanarietako hiriburuaren fundazio-gurutzea, berez erlikiatzat hartzen dena. Gurutze formako kristalezko kutxa batean gordetzen da. Gurutze horrek Jakue Zebedeorenarekin partekatutako hiriaren zaindaria du. Santa Cruz Tenerifeko Puerto de La Cruz herriko zaindaria ere bada. Lignum crucis-aren aztarnak ere badaude La Lagunako San Kristobal Sortzez Garbiaren elizan

Polonia

• Wrocław, San Juan Katedrala
• Wawel, Wawel katedrala, Krakovia
• Opole, Gurutze Santuaren Santutegia
• Varsovia, Gurutze Santuaren eliza
• Gurutze Santuaren Monasterioa (J. Krzypenak), Łysa Góra mendia

Portugal

• Coímbra, katedrala
• Batalhako monasterioa

Txekia

• Praga, San Vito Katedrala

Serbia

• Studenicako monasterioa

Latinoamerika

Guatemalako Aste Santuan, benetako lignum Crucis bakarra dago, 1533tik hiriburuko San Frantzisko tenplu historikoko Santa Vera Cruz Kofradiakoa.

Popayanen (Kolonbia) Jesu kristo gurutziltzatuaren irudi bat dago, "Santo Cristo de la Veracruz" izenekoa, Juan Martínez Montañés jienarraren lana, XVII. mendearen hasierakoa. Esaten denez, irudi horren gurutzearen barruan Kristoren jatorrizko gurutzearen zati edo ezpal txiki bat dago, Sebastian de Belalcázar konkistatzaileak Espainian eskuratutakoa. Veracruzeko Kristo Santua San Frantzisko elizan dago.

Hondurasen Vera Cruz-en zati bat dago, Bulgariako Historia Museoak eman zuena, bi herrien arteko anaitasun keinu batean; Venezuelarekin batera (Santa Cruz eliza Barquismeton, Lara estatuan), Mexikon, Guatemalan (bi zati ditu, San Frantzisko elizan eta Biltze Hirian dagoen Costa Ricako elizan). Kolonbia, Nikaragua, Txile Mesedeetako Basilika, Vera Cruz Parrokia Txileko Santiagoko Arkidiozesian eta Bihotz Sakratuen Eliza Valparaisoko Elizbarrutian, eta Peru (Vera Cruz Basilika Lima erdian) dira Latinoamerikako herrialde bakarrak. Beste ezpal bat, Argentinako Cordoba probintzian dagoen Reduction herrian dagoen Heriotza Onaren Jaunaren Santutegian gurtua da. "Panpa indiarren murrizketa", gero, bertan behera utzi zuten jesuitak kontinente amerikarretik kanporatu zituztenean, eta frantziskotarren eskuetara pasa zen, azkenean elizbarrutiko apaizen esku geratzeko. Jai nagusia maiatzaren 3an izan zen, baina, hain zuzen ere, irailaren 14an sortu zen, Gurutze Santuaren Gorespenaren egunean.

Gurutzearen arbola

Lignum crucis «gurutzearen zuhaitz» gisa ere itzul daiteke, eta ezizen horren azpian artista batzuek Kristo hil zen gurutzea margotzen edo zizelkatzen dute, adarrak, loreak, hostoak eta fruituak dituen zuhaitz baten antzera. Gurutzearen eta bizitzaren zuhaitzaren arteko konparazio originala, dirudienez, Tertulianori zor zaio, nahiz eta Buenaventurak bere Lignum vitae liburuan xehetasunez tratatu zuen. Gero, Eckhart maisuak edo Johannes Tauler ere glosatu zuten. Irudi hau Benantzio Fortunatoren Crux fidelis ereserkian ere erabiltzen da:

Crux fidelis inter omnes

arbor una nobilis,

nulla talem silva profert,

flore fronde germine!

Dulce lignum

dulces clavos,

dulce pondus sustinens.

Kristo «Adan berritzat» hartzean ezartzen da konparazioa. Horrela, gurutzea Genesiko sugearen zuhaitzaren antitesia izango litzateke. Irudi hau izugarri zabaldu zen XIV. mendetik aurrera.

Ikusi ere

• Santa Cruz del Voto
• Helena Konstantinoplakoa
• Lignum crucis de Santo Toribio de Liebana
• Liebanako Santo Toribio monasterioa
• Caravacako gurutzea
• Caspeko Vera Cruz

Kanpo estekak

• Datuak: Q5976235
• Multimedia: Reliquaries of the True Cross / Q5976235