María Luisa Aguilar

Wikipedia, Entziklopedia askea
María Luisa Aguilar
Bizitza
JaiotzaJauja (en) Itzuli, 1938ko ekainaren 20a
Herrialdea Peru
HeriotzaLima, 2015eko urriaren 29a (77 urte)
Hezkuntza
HeziketaNational University of San Marcos (en) Itzuli
National University of La Pampa (en) Itzuli
Hizkuntzakgaztelania
Jarduerak
Jarduerakastronomoa

María Luisa Aguilar Hurtado (Jauja, Peru, 1938ko ekainaren 20a – Lima, Peru, 2015eko urriaren 29a) profesionalki Peruko lehen astronomoa izan zen.[1][2] Peruko Limako San Markoseko Unibertsitate Nazional Nagusiko Matematika eta Fisika Institutuan ikasi zuen eta Argentinako La Platako Unibertsitate Nazionalean graduatu zen. 1981ean, astronomia maila profesionalean garatzearen ondorioz, "Astronomia eta Astrofisika Mintegia" sortu eta zuzendu zuen. Gaur egun, San Markoseko Unibertsitate Nazional Nagusiko "Astronomia eta Espazioko Mintegi Iraunkorra" du izena.

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Jauja hirian jaio zen, eta hantxe bizi izan zituen lehen hiru urteak. Bere lehen eta bigarren mailako ikasketak Liman egin zituen, Elvira García eta García Eskola Unitate Handian. 1958an San Markoseko Unibertsitate Nazional Nagusiko Matematika Eskolara joan zen. Argentinara joan zen La Platako Unibertsitate Nazionaleko Astronomia eta Geofisika Behatokiko astronomia-karrera ikastera. Izarren espektroskopian, izarretako atmosferetan eta izar aldakorretan espezializatu eta gero, Perura itzuli zen 1969an.[3]

1970ean Ingeniaritzako Unibertsitate Nazionalean hasi zen irakasten eta 1975ean San Markoseko Unibertsitate Nazional Nagusian. Irakaslanaren hasierako urte horietan, Ostiral Astronomikoak (Viernes Astronómicos deituak) sortu zituen, astronomiaren dibulgaziorako eta astronomiaren bidezko heziketa zientifikorako gunea. Bere jardunean, etenik gabeko hitzaldi- eta hitzaldi-serie hau Peruko historiako zaharrena da, eta, horri esker, nazioarteko onarpena lortu du.[4][5] Bere hezkuntza-ikuspegiari jarraiki, 1981ean Astronomia eta Astrofisikako Mintegia sortu zuen, eta 2001. urteaz geroztik Astronomia eta Zientzia Espazialen Mintegi Iraunkorra (SPACE) izena hartu zuen, astronomiako etorkizuneko profesionalen belaunaldien hazitegia.[6]

1982an, Nazioarteko Astronomia Batasuneko kide izendatu zuten, hitzarekin eta botoarekin, "Astronomiaren hezkuntza eta garapena" izeneko 46. Batzordearen eta "Espektro-izarren" 29. Batzordearen barruan.[7] Irakasle-esperientzia eta erakundeen babesa oinarri hartuta, 1984ko urtarrilean hasita, San Marcos - Nazioarteko Batasun Astronomikoa hitzarmena sustatu eta kudeatzen du, Nazioarteko Batasun Astronomikoaren Irakasle Bisitarien Lehen Programa (Visiting Lecturer Programme) ahalbidetuz.[1][8] 1985ean, José Luis Sérsic argentinarra eta galaxietako espezialista, Josip Kleczek, txekiarra, eta Jorge Sahade, Nazioarteko Astronomia Batasuneko Latinoamerikako lehen lehendakaria, etorri ziren.

2009ko Astronomiaren Nazioarteko Urteko ospakizunetarako munduko jardueren artean, Peru eta Nazioarteko Batasun Astronomikoaren arteko Kontaktu Puntu Bakarra (Single Point of Contact) izendatu zuten. Horri esker, askotariko parte-hartze publikoa sustatu zuen hezkuntza- eta dibulgazio-jarduera batzuetan: "Ostiral astronomikoak", "Teleskopio ibiltaria", "Maisu-maistren entrenamendurako Galileo programa ", "Galileo Mobile" eta "El planeta Tacu Tacu" haurrentzako ipuina.[9]

Laguntzaile sutsua izan zen, El Comercio peruar egunkariaren "Dominical" gehigarriaren zientzia- eta astronomia-gaietan.[10]

Maria Luisa hil ondoren, 2016. urtean, Aguilarrek bultzatutako UNMSM - M. D. Maranganí, Cuscoko Behatoki Astronomiko Turistiko Turistiko delako Proiektua inaguratu zen.[11]

Azken urteetan, "Kultura, Zientzia eta Teknologia" sekuentziaren (Radio Cielo) eta "Zientzia eta Kultura" sekuentziaren (Caras de la Cultura) gidaria izan zen, Juan 19 TVn.[12]

Bere karrera profesionala, astronomiaren arloan, asko kostatu zitzaiola aitortu zuen, gainera aitzindari izanda,

«gaztetan matxismo izugarria bizi izan nuelako».[13]

2015eko urriaren 29an hil zen.[13] [14]

Goraipamenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • "José Antonio Encinas" ohorezko domina, Derrama Magisterialak emana. (2010).[15][16]

Jarraitu beharreko eredua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

María Luisa Aguilarren irudia antzezlan baten protagonista da, haurrek Peruko hiru zientzialariren bizitza eta karrera profesionalak ezagut ditzaten eta beren helburuak lortzeko inspirazioa izan dezaten.[17]

2020ko azaroaren 18an, Peruko Hezkuntza Ministerioak, "Aprendo en Casa" irratiko eta telebistako programazioaren bidez, María Luisa Aguilar Hurtado astronomoaren legatuari buruzko saioa eskaini zien lehen hezkuntzako haurrei.[18]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ a b «Homenaje a María Luisa Aguilar, primera astrónoma del Perú» www.unmsm.edu.pe (Universidad Nacional Mayor de San Marcos) 3 de noviembre de 2016.
  2. ↑ María Luisa Aguilar: La Primera Astrónoma Profesional del Perú. .
  3. ↑ Collave García, Yerson. (8 de marzo de 2019). «Día de la Mujer | La historia de María Luisa Aguilar, la primera astrónoma en el Perú» El Comercio.
  4. ↑ «Viernes Astronómicos es declarado proyecto especial de la Unión Astronómica Internacional» www.unmsm.edu.pe (Universidad Nacional Mayor de San Marcos).
  5. ↑ «Viernes astrónomicos» Space.[Betiko hautsitako esteka]
  6. ↑ «Mujeres científicas del Perú: conoce a seis impulsoras de la investigación y la ciencia en el país» Bicentenario del Perú 12 de febrero de 2020.
  7. ↑ «María Luisa Aguilar» www.iau.org.
  8. ↑ «María Luisa Aguilar: "He tenido una vida sacrificada pero feliz"» Diario Correo 29 de octubre de 2014.
  9. ↑ «Enseñarán a profesores de primaria conocimientos básicos de astronomía» Andina 7 de mayo de 2009.
  10. ↑ Mujeres Pioneras Peruana que Dejaron Huellas en Ciencias. .
  11. ↑ Cusco: Universidad de San Marcos inaugura observatorio astronómico en Marangani. 16 de agosto de 2016.
  12. ↑ María Luisa Aguilar Hurtado. .
  13. ↑ a b Leandro, Teresa. (9 de marzo de 2020). «Mujeres pioneras peruanas que dejaron huella en la ciencia» El Comercio Perú.
  14. ↑ (Gaztelaniaz) «Falleció la primera astrónoma del Perú, María Luisa Aguilar» canaln.pe (Noiz kontsultatua: 2022-09-14).
  15. ↑ «Falleció María Luisa Aguilar, la primera astrónoma del Perú» larepublica.pe.
  16. ↑ «Galería de Imágenes (Medalla Encinas)» Derrama Magisterial.
  17. ↑ «Teatro: Obra busca acercar a los niños a la ciencia» elpopular.pe 18 de septiembre de 2018.
  18. ↑ Aprendo en Casa. Miércoles 18 de noviembre del 2020. Primero y segundo de primaria, TV Perú.. .

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=María_Luisa_Aguilar&oldid=9532057"(e)tik eskuratuta