Mangosta arrunta

Mangosta arrunta.

Mangosta arrunta animalia "gineta arrunta" (Genetta genetta) bezala ezagunagoa da, Afrika eta Europako ugaztun haragijale bat da. Etxeko katu baten tamainakoa da eta gorputz lirain eta bizkorra du, buztan luze eta trinkoarekin.

Nolakoak dira?

Bere gorputzak, 51 eta 55 cm arteko luzera eta 19 eta 21 cm arteko altuera dauka. Ile beltz batez estalita dago, puntak hori krematsuarekin, edo arrea punta gris zilarreztatuarekin; horrek itxura jaspeatua ematen dio. Bestalde, Mangosta arruntaren pisua 2,5 eta 3,5 kg artekoa da.

Bere apatxek atzazaldun bost hatz dituzte, barneragarriak ez direnak.

Bere burua txikia, zorrotza eta estua da, ez lepoa baino zabalagoa. Bertatik, bere belarri motz eta zabalak apur bat irteten dira. Baina bere begiak deigarrienak dira; kolore argikoak eta begi-nini horizontalak, haragijaleen ezaugarri apartekoak, begirada kezkagarria ematen diotenak.

Non bizi dira?

   Ba al dakizu   

Herpestes generoa Europan Tertziarioan zegoen arren, ez da inoiz Magosta Arrunt-aren arrastorik aurkitu Europako aztarnategi paleontologikoetan. Hala ere, Afrika iparraldean eta Palestinan aurkitu dira, eta horrek esan nahi du gizakiak sartu zuela espeziea Europan.

• 

Oso zabalduta dago Afrikan, Saharako basamortuan, ekuatoreetako oihan hezeenetan eta hego-mendebaldeko basamortu eremuetan izan ezik. Ekialde Hurbileko zenbait tokitan ere badago. Iberiar Penintsula da Europan dagoen toki bakarra.

Gaur egun, banaketa-eremua hego-mendebaldeko koadrantera mugatuta dago, nahiz eta joan den mendearen amaieran ez zirudien arraroa penintsulako iparraldean. Joan den mendeko laurogeiko hamarkadaren hasieran, ale bat harrapatu zen Sil haranean (Leon), eta duela gutxi baieztatu da Tajo ibaiaren iparraldean ere bazela, Portugalen; beraz, badirudi hedatzen ari dela.

Iberiar Penintsulan Genetta genetta azpiespeziea bizi da. Balearretako populazioei dagokienez, Ibizan Genetta genetta isabelae bizi da, txikiagoa eta askoz ere astunagoa lehiakiderik ez dagoelako eta harrapakinek tamaina handiagoa dutelako. Mallorcan eta Cabreran, aldiz, Genetta genetta balearica bizi da.

Arriskuan dagoen espeziea ez den arren, neurri handi batean murriztu egin da, legez kanpoko ehizaren ondorioz.

Bestalde, Mangostaren habitat gogokoenak landare-estaldura handiena dutenak dira, eta horregatik, larreetan, basoetan eta lur gogor eta harritsuetan bizi da. Habitat tipikoa Mediterraneoko behe-mendia da, arteak eta artelatzak dituena. Nahiago ditu erreka bazterrak eta hezeguneak, sasi, adarzabal eta abarreko landaredi trinkoarekin eta eremu irekiak gutxi gustatzen zaizkio.

Nola elikatzen dira?

Mangosta elikatzen.

Bera baino txikiagoak diren animalien haragiaz elikatzen da. Dieta haragijalea du, eta karraskariak, intsektuak, muskerrak (txikiak), sugeak, hegaztiak, zizareak eta igelak dira nagusi. Batzuetan, arrautzekin eta sarraskiarekin egiten du topo, eta ez ditu baztertzen. Bere elikadura intxaur, hazi eta fruta banarekin osatzen du.

Kobreen moduko suge pozoitsuak ehizatzeko trebetasuna antzematen zaio, baina ez ditu kontsumitzen.

Bestalde, harrapari oportunista da, eta harrapakin ugarienak eta eskuragarrienak kontsumitzen ditu beti. Bere dietan untxi gazteak eta mikrougaztunak dira nagusi, nahiz eta maiz intsektuak, hegaztiak, sarraskia, anfibioak, narrastiak, krustazeoak, fruituak, perretxikoak eta abar ere hartzen dituzten.

   Ba al dakizu   

Arrautza erdi irekiak hauts ditzakeela, objektu solido baten kontra jaurtiz. Horrela, adimen handia duela egiaztatuz.

Nola ugaltzen dira?

Bi mangosta ugalketa prozesua egiten.

Melontziloaren araldia udaberriko altuera aldakorretan gertatzen da. Haurdunaldiak hiru hilabete inguru irauten du, eta horren ondoren, bi eta lau kume arteko umekiak udan jaiotzen dira batez ere.

Kumeak urtebete inguru egoten dira amarekin, eta handik 4 hilabetera amarekin irten daitezke, amak ehizatzeko modua erakuts diezaien eta horrela familiaren etxetik atera ahal izan daitezen. Egoera hori bi hilabete geroago gertatzen da arren artean. Emeek aldiz, denbora gehiago ematen dute amarekin, eta batzuetan beti egoten dira haren ondoan.

Espezie honen segizioan, emeak barrearen antzeko soinua egiten du. Kume ohe bakarra du urtean, baina haren ondorengoak hiltzen badira, berehala ugaldu daiteke galera konpentsatzeko.

Bitxikeriak

• Taldekide bakoitzak lankidetzan jardun behar du bizirauten laguntzeko, eta elkarrekin lan egin behar dute gazteenak eta zaharrenak babesteko.

• Asian, jendea konturatu zen suge pozoitsuen aurka gogor borrokatu zezaketeela; orduan, baldintza hori baliatu zuten mangosta-kobren arteko borroka ikuskizunak antolatzeko.
• Mehatxu handienak habitata galtzea eta gehiegi ehizatzea dira.

Gehiago jakin:

1. Mangosta arruntaren portaerari eta gizakiarekin daukan loturari buruz gehiago jakiteko: Herpestes ichneumon (Linnaeus, 1758)
2. Azpiespezieak ezagutu nahi izanez gero: Mangosta arrunt (wikiwand)
3. Mangostaren ezaugarriak ezagutu nahi izanez gero: https://www.bioenciclopedia.com/mangosta-203.html