Txikipedia:Sumatra
Sumatra (indonesieraz Sumatera) Asiako hego-ekialdeko uharte handi bat da, Indiako Ozeanoko uretan kokatuta. 473 605 km²-ko azalera du, munduko seigarren uharterik handiena da, Indonesiako uharterik handiena da.
2020an, 58 557 211 biztanle zituen (Indonesiako biztanle guztien % 22), eta hiririk handiena Medan zen, 2 109 330 biztanle zituen.
Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Sumatra Indiako ozeanoan dago. Ipar-ekialdean Malakako itsasarteak bereizten du Malaysiako penintsulatik, eta hegoaldean Sondako itsasarteak Javatik. 1.700 km kilometro luze da, 370 km kilometro zabal eta azalera 473.481 km².
Ekuatorea igarotzen da uhartearen erditik eta klima ekuatoriala du, beroa eta hezea. Oihan tropikala da nagusi eta, landaredia bezala, fauna ere oso aberatsa da.
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Sumatra antzinaroan bi modu hauetan deitzen zen: Swarna Dwipa edo Urrezko uhartea, bertako mendilerroetako meategien bidez urrea esportatzen zutelako.
Antzinan India eta Txina arteko merkataritza-bidean kokatu ziren eta hainbat merkataritza-herriek ekialdeko kostaldean kokatu ziren. Adibidez, Srivijaya herrian Palembang hiriaren erdian. Honela, VII. eta IX. mendeetan, malaysiar kultura Sumatra, Malay penintsulan eta Borneo mendebaldean hedatu zuen.
Portugaldarrak 1509an Figueiraren aginduetara uhartera iritsi ziren, eta 1511n Malaka konkistatu ondoren. 1599an holandar nabigatzailea Achimekin harremanak ezartu zuen.
1618an Djambai fabrika ezarrita, 1662an Holandako Konpainiak Achim erreginarekin ituna sinatu zuen, merkataritza esklusiboa gordeko.
Gatazka armatu ugari izan ziren, eta 1821 arte iraun zuten. 1824an Ingalaterrak Sumatran ondasunei uko egin zizkien, eta 1835ean uhartean bakea berreskuratu zen.
Ekosistema[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Sumatrak landare- eta animalia-espezie ugari ditu, baina azken 35 urteetan oihan tropikalaren ia % 50 galdu du. Ondorioz, espezie asko desagertzeko arrisku larrian daude, hala nola, Sumatrako tigrea, Sumatrako errinozerontea eta Sumatrako orangutana.
Herri handienak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Postua | Hiria | Probintzia | Populazioa |
| 1 | Medan (probintziako kapitala) | Sumatra Septentrional | 1 770 000 |
| 2 | Palembang (probintziako kapitala | Sumatra Meridional | 1 277 000 |
| 3 | Padang (probintziako kapitala) | Sumatra Occidental | 986 000 |
| 4 | Bandar Lampung (probintziako kapitala) | Lampung | 940 000 |
| 5 | Pekanbaru (probintziako kapitala) | Riau | 796 000 |
| 6 | Jambi (probintziako kapitala) | Jambi | 457 000 |
| 7 | Bengkulu (probintziako kapitala) | Bengkulu | 386 000 |
| 8 | Banda Aceh (probintziako kapitala) | Aceh | 295 000 |
| 9 | Pematang Siantar | Sumatra Septentrional | 205 000 |
| 10 | Lubuklinggau | Sumatra Meridional | 201 000 |
