Devanagari

Wikipedia, Entziklopedia askea
XIX. mendeko Rig-vedaren eskuizkribua, devanagariz idatzita.

Devanagari hizkuntza vedikoak eta sanskritoak eta gaur egun indiar hizkuntza moderno batzuek (hindiak, maratherak eta beste batzuek) erabilitako idazkera da[1], abugida motakoa. Devanagari hitza sanskritozko देवनागरी devanāgarī —/d̪eːʋˈnaːɡri/ ahoskatua— hitzetik dator eta «jainkotiar hirikoa» esan nahi du.[2]

Alderdi formalak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Alfabeto horrek ez du letra xehe eta larrien arteko bereizketarik. Ezkerretik eskuinera idazten da, alfabeto latinoa bezala[3].

Forma biribilduak dituzte letra gehienek, luzapen lerrozuzenekin konbinatuta. Letra guztiek goialdean shirorekhā deritzon marra horizontal bat dute, letra batuketan luzatua: itxura berezia ematen dio devaganariz idatzitako hitzei, marra zuzen horizontal luze batetik zintzilik daudela ematen baitu.

Devanagariz idatzitako hitz batean, shirorekhā lerro zuzena nabarmen, bertatik letrak zintzilik baleude bezala.

Abugida alfabeto bat da, hau da, kontsonante eta bokalak bereizten ditu, baina konbinazio bereziak osatzen dituzte silabak osatzerakoan.

Hizkuntzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Devanagari idazketa erabili izan da pali, prakrito eta sanskrito hizkuntza klasikoekin, eta egun, Nepalgo eta Indiako hizkuntza hauekin: marathia, hindia, boroa, nepalera, xerpa, apabhramsha, awadhia, bhojpuria, braj bhasha, chhattisgarhia, haryanvia, magahia, nagpuria, rajasthanera, bhili, dogriA, kashmirrera, konkania, sindhia, newarra, mundaria eta santalia.

Ikurrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

-
Letra Ikurra [p]-z Unicode IPA
प (ez). a ə
पा aa ɑ
पि i ɪ
पी ii i
पु u ʊ
पू uu u
पृ bokalezko r rɪ ([r ̩]) sanskritoz
पॄ bokalezko rr rɪ ([rː̩]) sanskritoz
पॢ bokalezko l ([l ̩]) sanskritoz
पॣ bokalezko ll (lː̩]) sanskritoz
पॅ e txandra
पॆ e labur e
पे e e(ː)
पै ai ɛ ([ai]) sanskritoz
पॉ txandra o
पॊ o labur o
पो o o(ː)
पौ au ɔ ([au]) sanskritoz
Beste ikurrak
Ikurrak [p]-z Unicode Erabilera
प् virama halant, bokala kentzen du
पँ chandrabindu bokala sudurkaritzen du
पं anuswara bokala sudurkaritzen du
पः visarga soinugabeko arnasketa
प़ nukta persierazko soinuak irudikatzeko (ad., f + nukta = f).
पऽ avagraha bokala luzatzen du
Kontsonanteak
Letra Unicode Transliterazioa IPA
ka k k
kja kh kh
ga g g
gja gh gɦ
nga ŋ
cha c
chja ch h
sha j
shja jh ɦ
nia ñ ɲ
ta ʈ
tja ṭh ʈh
da ɖ / ɽ
dja ḍh ɖɦ / ɽɦ
nna ɳ
ta t
tja th h
da d
dja dh ɦ
na n
pa p p
pha ph ph
ba b b
bha bh bɦ
ma m m
ya y j
ra r ɾ
la l l
lla ɭ
va v v
sha ś ɕ
ssa ʂ
sa s s
ha h h
-
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Unicode[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F
U+090x  
U+091x
U+092x
U+093x     ि
U+094x    
U+095x       क़ ख़ ग़ ज़ ड़ ढ़ फ़ य़
U+096x
U+097x                     ॿ

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa. Devaganari. .
  2. Fischer, Steven Roger. (2004). A history of writing. Reaktion Books ISBN 978-1-86189-167-9..
  3. «The Devanagari Script» omniglot.com (Noiz kontsultatua: 2022-05-10).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]