Donald Triplett

Wikipedia, Entziklopedia askea
Donald Triplett

(2016)
Bizitza
JaiotzaForest (Mississippi), 1933ko irailaren 8a
Herrialdea Ameriketako Estatu Batuak
Lehen hizkuntzaingelesa
HeriotzaForest (Mississippi), 2023ko ekainaren 15a (89 urte)
Hobiratze lekuaEastern Cemetery (en) Itzuli
Heriotza moduaberezko heriotza: minbizia
Hezkuntza
HeziketaMillsaps College (en) Itzuli
Hizkuntzakingelesa
frantsesa
Jarduerak
Jarduerakbankaria
Izengoitia(k)Donald T
Musika instrumentuaahotsa
Sinesmenak eta ideologia
ErlijioaPresbiterianismoa
IMDB: nm14344165 Find a Grave: 255460185 Edit the value on Wikidata

Donald Gray Triplett (Forest, 1933ko irailaren 8a – ibidem, 2023ko ekainaren 15a) estatubatuar bankaria izan zen, autismoa diagnostikatu zioten lehen pertsona izateagatik ezaguna[1].

Bizitza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Donald Triplett 1933ko irailaren 8an jaio zen Beamon eta Mary Tripletten familian[2][3]. Lehen urteetan oso barnerakoia zen eta gurasoen keinu edo ahotsei erantzuten ez zion. Bere hizkera ezohikoa zen, ez zuen beste haurrekin jolasten eta besteak ez bezalakoa zirudien. Hiru urte zituela, osasun-zentro batean sartu zuten, baina handik urtebetera gurasoek etxera eraman zuten. Aitaren esanetan, Donald sozialki deserosoa zen, baina zenbaki ereduetan, musika notetan, alfabetoko letretan eta AEBetako presidenteen irudietan interesatuta zegoen. Bi urterekin, 23. salmoa memorizatu zuen eta katixima presbiterianoko 25 galdera eta erantzun buruz ikasi zituen[2]. Urte hartako Gabonetan, behin bakarrik entzundako abesti oso bat abestu zuen[4].

Musika-akordeak sortzea ere interesatu zitzaion[4]. Errimak gustatzen zitzaizkion eta galderei hitz bakarrarekin erantzuten zituen, normalean «bai» edo «ez». Blokeak, zartaginak eta beste objektu biribilak biratzen zituen. Desastre asko izan zituen eta kolpatua izateko beldurra zuen, baina ezin izan zituen bere desastreak zigorrarekin lotu. Ekolalia zuen eta arazoak izan zituen izenordainak gogoratzeko. Gela batera sartzean, jostailuetara joaten zen berehala, jendeari jaramonik egin gabe[2].

1938ko urrian Donalden familiak Leo Kanner psikiatra bisitatu zuen lehen aldiz Harriet Lane Etxean. 1943an Kannerrek autismoa diagnostikatu zion eta «1. kasua» deitu zion[2][3].

Etxera itzuli zenean, Tripletten portaera aldatu egin zen, eta pianoan doinu sinpleak jotzen ikasi zuen. Kontzentrazioa hobetu zioneta argiago erantzuten zien besteei. Hala eta guztiz ere, oraindik ere desastreak zituen. Entziklopedia bateko hamabost hitz ikasi zituen eta testuingururik gabe behin eta berriz errepikatzen zituen. Zerbait behar zuenean bakarrik besteekin komunikatzen zen. Aldizkariak dataren arabera sailkatzeko interesa piztu zitzaion, edukietan interes gutxi izan arren[2].

Donald Tripletten diagnostikoak autismoaren historia konplexua ekarri zuen. Hala ere, bera eta bere familia honetatik urrun zeuden. Eskola batean matrikulatu zen, eta bertako irakasleak eta ikaskideak onartu zuten. 1958an, Millsaps Unibertsitatean lizentziatu zen. Gero jaioterrira itzuli zen, eta 65 urtez lan egin zuen tokiko banku batean[1].

Golfa gustatzen zitzaion eta egunero jokatzen zuen[1][4]. 20 eta 30 urte bitartean gidatzen ikasi zuen[4], eta aisialdian bidaiatzea gustatzen zitzaion[3]. Ez zen inoiz ezkondu, ez zuen seme-alabarik izan eta oinordetzan hartu zuen etxe handian bakarrik bizi zen[4].

John Donvanek eta Caren Zuckerrek elkarrizketatu zuten[4] eta 2016an In a Different Key liburua argitaratu zuten[4][5], geroago PBSrako dokumental baterako egokitu zena[6].

2023ko ekainaren 15ean hil zen, minbiziak jota, 89 urte zituela[7][8].

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ a b c (Ingelesez) «Donald Triplett, the 1st person diagnosed as autistic, dies at 89» Associated Press News 2023-06-16 (Noiz kontsultatua: 2024-03-15).
  2. ↑ a b c d e (Ingelesez) Kanner, Leo. (1943). «Autistic Disturbances of Affective Contact» Nervous Child 2 (4): 217-250. ISSN 0099-4286. (Noiz kontsultatua: 2024-03-15).
  3. ↑ a b c (Ingelesez) Pallardy, Richard. «Donald Triplett» Britannica (Noiz kontsultatua: 2024-03-15).
  4. ↑ a b c d e f g (Ingelesez) Donvan, John; Zucker, Caren. «Donald Grey Triplett: The first boy diagnosed as autistic» BBC News 2016-01-21 (Noiz kontsultatua: 2017-03-19).
  5. ↑ (Ingelesez) Atlas, Darla. «Autism's First-Ever Patient, Now 82, 'Has Continued to Grow His Whole Life'» People 2016-01-29 (Noiz kontsultatua: 2024-03-15).
  6. ↑ (Ingelesez) Kilkenny, Katie. «PBS to Premiere Doc Adaptation of ‘In a Different Key’ in December» The Hollywood Reporter 2022-10-14 (Noiz kontsultatua: 2024-03-15).
  7. ↑ (Ingelesez) Traub, Alex. «Donald Triplett, ‘Case 1’ in the Study of Autism, Dies at 89» The New York Times 2023-06-18 (Noiz kontsultatua: 2024-03-15).
  8. ↑ (Ingelesez) «"Don" Donald Gray Triplett» Ott & Lee Funeral Home (Noiz kontsultatua: 2024-03-16).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Donald_Triplett&oldid=9630174"(e)tik eskuratuta