Londresko metroa

Londresko metroa Londres Handiko zati handi bat eta Buckinghamshire, Hertfordshire eta Essex konderrietako zenbait alde zerbitzatzen dituen metro sistema da. Munduan eraikitako lehen metroa da: 1863ko urtarrilaren 10ean inauguratu zen, Metropolitan Railway izenarekin. Gaur egun, munduko luzeena ere bada, guztira 410 kilometro baititu. Metroa hamabi lineak eta 275 geltokik osatzen dute. Lurrazpiko lehen garraiobidea izan zen. Gaur egun, jatorrizko ibilbide hori Hammersmith & City lineak osatzen du.

Ezaugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Metroa hiri barrutik ibiltzeko modurik gogokoena da ziurrenik, batez ere eguneroko desplazamenduetarako, lineen arteko aldaketa egitea ez baita zaila eta era erraz, fidagarri eta erosoena baita hiriaren punta batetik bestera mugitzeko.

Metroaren hedadura eta jarduera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Londresko metroak 274 geltoki ditu, 12 lineatan banatuta, eta 408 kilometroan zehar ibiltzen da. Uste ez bezala, metroa ibilbidearen % 55 lur-gainetik ibiltzen da, batez ere erdialdetik urrundu ahala. 2004-2005 urteetan, metroak bidaiari-errekorra lortu zuen, 976 milioi pertsona mugitu baitzituen, 2,67 milioi bidaiari eguneko, gutxi gora-behera. Ez da harritzekoa, pertsona ugarik lanerako erabiltzen baitute egunero, udala ere ahalegin horretan ari da auto-trafikoa arindu nahian (Congestion Charge delako zerga ezarri du autoentzat). Metroa ez da egun osoz ibiltzen, eta gaueko 12:00 inguruan abiatzen dira azken bidaiak; biharamunean, berriz, goiz hasten dira: 4:30 aldera.

Konponketa-lanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Metro-sarea eta zerbitzuak zaharrak dira, esate baterako, pertsona minusbaliatuek oso gutxitan egin ditzakete sartu-irtenak Londresko Erdialdeko geltokietan. Ondorioz, eraberritze-lanetan ari dira aspaldian, estazio modernoak itxuratuz, seinaleztapena eguneratuz, lineak luzatuz eta, oro har, bitarteko teknikoak berrituz eta erosotasuna areagotuz, areago 2012ko Joko Olinpikoetarako prestatzeko.

Gauetan (00:30-04:30), lineetan obrak izaten dira maiz. Obrak (Engineering works) ez dira salbuespena Londresko metroan, ohiko jarduera bat baizik, eta konponketak eta hobekuntzak burutzera bideratuta daude. Dena den, maiz ere obrak asteburuan eta jarduera-ordutegi arruntean izaten dira eta, beraz, hainbat linea-tarte itxita edo etenda egoten dira. Itxiera horiek estazio-sarreretan eta internet/mugikor bidezko mezuetan iragartzen dira (ikus interneterako Transport for London); kasu horietan, ordezko zerbitzuak jartzen dira indarrean (autobusa). Aldiz, ustekabean linea batek huts eginez gero, ez dago ordezkorik. Metroko obrak eztabaida-gai bizia dira beti eragiten dituzten gorabehera eta eragozpen handiak direla eta.

Bidaia-txartelak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Egunero darabilten bidaiariek gehien baliatutako ordainketa-era Oyster delako txartelaren hileko ordainketa finkoa da. Metroa eta autobusak ere gutxi baliatuz gero, berriz, Oyster top-up aukera dago, alegia, txartela nahi bestetan nahi beste diruz betetzea; hartara, joanaldia (single) prezio erdian edo gutxiagoan ateratzen da. Banaka erositako single bidaia-txartelak, berriz, bereziki garestiak dira.

Lineak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Linea bakoitzak kolore bat dauka, eta izen bat, adibidez: ekialdetik mendebaldera Londres zeharkatzen duen linea, Central Line delakoa (Linea Nagusia), gorria da eta, hartara, bidaiariak begiratu batean erraz identifika dezake metro-lineen arteko tunel-matazatik doanean.

**Metroko lineak**
Izena	Kolorea mapan	Hasiera urtea	Lehen tarte irekia	Izena noiztik	Luzera /km	Luzera /milak	Geltokiak	Bidaiak urteko	Bidaiak, batez beste, miliako
Bakerloo Linea	Marroia	1906	1906	1906	23,2	14,5	25	95.947	6.617
Linea Nagusia	Gorria	1900	1856	1900	74	46	49	183.582	3.990
Linea Zirkularra	Horia	1884	1863	1949	22,5	14	27	68.485	4.892
Barruti Linea	Berdea	1868	1858	1868	64	40	60	172.879	4.322
Hammersmith eta City Linea	Arrosa	1863	1858	1988	26,5	16,5	28	45.845	2.778
Jubilee Linea	Grisa	1979	1879	1979	36,2	22,5	27	127.584	5.670
Metropoliar Linea	Morea	1863	1863	1863	66,7	41,5	34	53.697	1.294
Ipar Linea	Beltza	1890	1867	1937	58	36	50	206.987	5.743
Piccadilly Linea	Urdin Iluna	1906	1869	1906	71	44,3	52	176.177	3.977
Victoria Linea	Urdin Argia	1968	1968	1968	21	13,25	16	161.319	12.175
Waterloo eta City Linea	Berde Urdinxka	1898	1898	1898	2,5	1,5	2	9.616	6.410