Maria Sumire

Wikipedia, Entziklopedia askea

 

Maria Sumire


Peruko legebiltzarkide

2006ko uztailaren 27a - 2011ko uztailaren 26a
Barrutia: Q107673840 Itzuli
Hautetsia: Q25411002 Itzuli
Bizitza
JaiotzaSicuani (en) Itzuli, 1951ko apirilaren 9a (73 urte)
Herrialdea Peru
Lehen hizkuntzaCusco Quechua (en) Itzuli
Hezkuntza
Hizkuntzakgaztelania
Jarduerak
Jarduerakpolitikaria, abokatua eta linguistic rights activist (en) Itzuli
Sinesmenak eta ideologia
Alderdi politikoaUnion for Peru (en) Itzuli
Twitter: mariasumire Edit the value on Wikidata

María Cleofé Sumire López de Conde (Sicuani, Cusco, Peru, 1951ko apirilaren 9a) perutar abokatu eta politikaria da. 2006 eta 2011 artean Peruko Errepublikako kongresukidea izan zen, eta 2011n onartutako Hizkuntzen Legearen egilea, Peru errepublikarraren historian hizkuntza-eskubideak defendatzeko lehen legea.[1]

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

María Sumire, ama-hizkuntza kitxua duena, Eduardo Sumireren alaba da, Cuscoko Nekazarien Departamentuko Federazioaren sortzailea eta lehen idazkari nagusia. Collachapiko komunitatean (Layoko barrutia, Canas probintzia, Cusco) hezi zen.[2]

María Sumire indigenen ibilaldi batean Liman
Maria Sumire legegileak bere jarrera finkatzen Osoko Bilkurak egindako parlamentu-eztabaidan. Ezkerrean: Juana Huancahuari, 2011.05.06

Abokatu gisa, Cuscoko Nekazarien Departamentu-Federazioari lagundu zion, lur-borroketan eta emakumeen erakundeetan. Peruko eliza ebanjeliko metodistako kidea da, Andeetako Emakumeen Elkarteko (AMA) burua, eta 2005ean Nobel sarirako mila hautagaietako bat izan zen.[3][2]

Perun eskubideak eta bertako hizkuntzak defendatzeko lider eta kongresukide gisa egindako ibilbidearengatik, Nortasun Merezimenduarekin aintzestu zuen Peruko Kultura Ministerioak, kulturari egindako ekarpenarengatik.

Ibilbide politikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2006an Peruko Errepublikako Kongresurako izendatu zuten, Peruk Batasuneko hautagai gisa. 2006ko uztailaren 25ean, Maria Sumire izan zen Peruren historiako lehen emakume biltzarkidea. Hilaria Supa Huamánekin batera, zin egin zuen jatorrizko hizkuntzan, kitxuan, eta, beraz, Martha Hildebrandt kongresukide fujimorista eta kongresuko presidente ohiak kritikatu eta iraindu egin zuen.[4][5]

Jatorrizko hizkuntzaren legea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Maria Sumire Peruko Legegintza Jauregiaren aurrean

María Sumirek 806 Lege Proiektua idatzi zuen, Peruko jatorrizko hizkuntzak zaindu eta erabiltzeko Legea. Martha Hildebrandt eta haserre zeuden beste batzuekin debate gogorrak izan zituten.[6][7] Lege hori 29735 zenbakidun Lege artikulu gisa onartu zen, Peruko jatorrizko hizkuntzen erabilera, zaintza, garapena, berreskuratzea, sustapena eta hedapena arautzen dituen legea, 2011ko ekainaren 26an behin eta berriz aipatua, eta El Peruano egunkari ofizialean 2011ko uztailaren 5ean argitaratua. Hizkuntza-eskubideen defentsa da Peru errepublikarraren historiako lehen legea.[8][9][10][11] Gero, Hizkuntzen Lege hau, Peruko Kulturartekotasunaren Sailburuordetzan Hizkuntza Indigenen Zuzendaritza sortzeko oinarria izan da, Hezkuntza Ministerioak Kulturarteko Hezkuntza Elebidunaren mapa etnolinguistikoa argitaratzeko (MINEDU), Hizkuntza Indigenen Institutua[12][13] sortzeko proiektua, eta interpreteak hizkuntza indigenetan edo jatorrizkoetan gaitzea Peruko gobernurako.[14]

Agintaldia 2011n amaitu zuenean, Hilaria Supak ez bezala, ez zuen Andeetako Parlamen

turako hautagairik aurkeztu.[15]

Argitalpenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • María Sumire de Conde (arg. ): Ayllukunamanta imaymana willakuykuna - Mitos y cuentos de pueblos originarios. Peruko Kongresuaren Funts Editoriala. Lima, 2011, 398 or. ISBN 9786124075261.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ (Gaztelaniaz) Salazar, Esteban. (2021-08-28). «María Sumire sobre el quechua: “Hagan como nosotros, que los escuchamos a ustedes con tolerancia”» larepublica.pe (Noiz kontsultatua: 2024-01-24).
  2. ↑ a b María Sumire: Hoja de vida (2006). Congreso del Perú, periodo legislativo 2006-2011.
  3. ↑ Ibis Liulla Torres: Maria Sumire – Woman of Faith and Strength. .
  4. ↑ Rodrigo Montoya Rojas: Lengua quechua - del miedo y desprecio al respeto y visibilización. ALAI, América Latina en Movimiento, 24 de agosto de 2006.
  5. ↑ Mayra Castillo: En el nombre del quechua. El Comercio, 31 de marzo de 2007.
  6. ↑ Rosaleen Howard: Quechua Language in the Andes today. Between statistics, the State, and daily life. En: Paul Heggarty, Adrian J. Pearce (2011), History and Language in the Andes.
  7. ↑ Serafín Coronel Molina: Quechua language and education policy in the Peruvian highlands. En: Francis M. Hult, Kendall A. King (2011), Educational Linguistics in Practice: Applying the Local Globally, pp. 140-153, p. 147.
  8. ↑ Myriam Yataco, Políticas de estado y la exclusión de lenguas indígenas en el Perú. En: Droit et Cultures 63, 2012/1, pp. 11-142. Editions L'Harmattan. María Sumire, pp. 128-132.
  9. ↑ Ley N° 29735 busca recuperar y difundir las lenguas originarias del Perú Txantiloi:Wayback. La República, 6 de julio de 2011.
  10. ↑ Peru Officially Recognizes Indigenous Languages. Cultural Survival, 18 de julio de 2011.
  11. ↑ Congresista María Sumire, Congresista María Sumire saluda la publicación de la Ley 29735 que Regula el Uso, Preservación, Desarrollo, Recuperación, Fomento y Difusión de las Lenguas Originarias del Perú. 7 de julio de 2011.
  12. ↑ Juan Galiano, Entrevista al Director de Lenguas Indígenas del Viceministerio de Interculturalidad, José Antonio Vásquez Medina: Una ley llamada a revitalizar las lenguas originarias. Revista Parlante, Centro Guaman Poma de Ayala, Cusco, sin fecha. Leída el 24 de junio de 2014.
  13. ↑ Eddy Ramos, Emprenden medidas para preservar el idioma quechua. El Peruano, 2 de diciembre de 2013.
  14. ↑ Dictan curso para intérpretes. El Peruano, 12 de noviembre de 2013.
  15. ↑ Congresista María Sumire de Conde, Congresista María Sumire renunció a postular al Parlamento Andino. 11 de febrero de 2011.

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Myriam Yataco (2012), Políticas de estado y la exclusión de lenguas indígenas en el Perú / Estatu politikak eta hizkuntza indigenen bazterketa Perun estatu-politikak eta hizkuntza indigenen bazterketa. In: Droit et Cultures 63, 2012/1, or. 11-142. Editions L'Harmattan. Nuevas tendencias en la Política Lingüística en Perú/ Hizkuntza-politikaren joera berriak Perun (María Sumire eta Hilaria Supa Huaman eta bere lana), 128-132.

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Maria Sumire Aldatu lotura Wikidatan
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Maria_Sumire&oldid=9599192"(e)tik eskuratuta