Akademia-askatasun
Akademia-askatasuna edo katedra-askatasuna ikasle eta irakasleei dagokien askatasunerako eskubidea da, pentsamendua, artea eta ezagutza ikasi, irakatsi, ikertu eta zabaldu ahal izateko, horregatik presio ekonomiko, politiko edo bestelakorik jasan gabe.
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Katedra-askatasuna Erdi Aroko Europako unibertsitateetan sortutako kontzeptua da, batez ere Herbehereetan eta Alemanian. Unibertsitateek, Aita Santuen buldak eta Errege Aginduek babestuta, autonomia handia lortu zuten, eta askatasunez kudeatu eta sortu zituzten beren ahalmenak, bai eta ikasketa-programak zehaztu ere. Hala ere, XVIII. eta XIX. mendeetan, lehenik Elizaren presioa gai eta jarrera jakin batzuen gainean, eta gero nazio edo estatu sortu berrietako gobernariena, pixkanaka unibertsitateko autonomia eta askatasun akademikoa mehatxatuz joan zen. Horrela, tentsio giroa sortu zen, gaur egun arte irauten duena. Hala ere, estatu batzuk malguagoak izan ziren eta askatasun akademikoa ere bultzatu zuten. Hala, Herbehereetako Leidengo Unibertsitatea, 1575ean sortua, ondoren Alemaniako Göttingeneko Unibertsitatea, 1737an sortua, eta azkenik Berlingo Unibertsitatea, 1811n sortua, askatasun akademikoaren oinarriak ezarri zituzten. Horrela definitu ziren Lehrfreiheit (irakasteko askatasuna) eta Lernfreiheit (ikasteko askatasuna) kontzeptuak. Printzipio horiek oinarri izan ziren Europako eta Amerikako hainbat unibertsitateren curriculum-egiturarako, hala nola Ameriketako Estatu Batuetako Harvard unibertsitatearentzat. Hala ere, ibilbidea ez da erraza izan, murrizketa larriko aldiekin, batez ere erregimen naziaren (1933-1945) edo sobietarraren[1][2] (1917-1991) menpeko herrialdeetan, eta gaur egun arte, kasu bakan batzuetan.
Herrialde azpigaratuen edo erregimen totalitarioen zailtasun ekonomikoak faktore erabakigarriak izan dira, ziurrenik, ikasleen askatasun akademikoaren murrizketa serioetarako; izan ere, ikasleek hainbat ikasgai askatasunez aukeratzeko aukera ematen dien ikasketa-programa bat, aukera-sorta handi baten barruan, askoz ere garestiagoa da guztientzat berdina den programa finko bat baino. Gainera, oro har, erregimen autoritarioenek ez dute onartzen aniztasuna eta indibidualtasuna, eta ikasle guztiek prestakuntza berarekin graduatu behar dutela uste dute, baina hori ez da gertatzen hautazko ikasgai ugari badaude. Erraz bereiz daitezkeen bi irizpide dira, baita ezagutzan aurrera egiteko funtsezko helburua lortzeko bakoitzak izan duen arrakasta ere.
Gobernuz kanpoko hainbat erakundek (GKE) etengabe salatzen dituzte askatasun akademikoaren urraketen kasu ugarienak eta arlo horretako azken berrikuntzak, eta ez dira gertatzen soilik gutxien garatutako herrialdeetan edo erregimen totalitarioen pean (azken bietan ohikoagoak diren arren).
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ Glass, Bentley. (1962-05-01). «Scientists in Politics» Bulletin of the Atomic Scientists 18 (5): 2–7. doi:. ISSN 0096-3402. (Noiz kontsultatua: 2022-06-15).
- ↑ Greenfeld, Liah. (1988-08-01). «Soviet Sociology and Sociology in the Soviet Union» Annual Review of Sociology 14 (1): 99–123. doi:. ISSN 0360-0572. (Noiz kontsultatua: 2022-06-15).
