Arrasateko sutea

Arrasateko sutea
	Egungo San Joan Bataiatzailearen eliza, sutea jasan zuen eraikinetariko bat.
Data	1448ko ekainaren 23a
Lekua	Arrasate
Gudulariak
Bañez (ganboatarrak); Oñatiko Jaurerria	Guraia (oinaztarrak); Gonzalez Butroe eta Muxika leinua
Buruzagiak

Arrasateko sutea leinu gerretan izandako gatazka ospetsua izan zen, 1448ko ekainaren 23an gertatu zena.

Hego Euskal Herri osoa bezala, Arrasate bi leinuen artean banaturik zegoen: Guraia oinaztarra eta Bañez ganboatarra. Zatiketa nabaria zen orduko hiribilduko bizitzan: bi alkate, bi erietxe, bi junta, bi kofradia... bakoitzak berea zuen.^[1]

Bañeztarrak irabaz zezaten, Petri Velez Gebarakoa Oñatiko jaunak laguntza eskaini zien eta herrian bere tropekin sartu zen. Guraiatarrek hura ikusi orduko, inguruan laguntzarik ez eta Bizkaiko leinu bati eskatu zion laguntza: Gonzalez Butroe eta Muxika leinuari, hain zuzen ere. Bizkaitarrak heldu bezain laster aurretik herrian sartutako Oñatiko jaunaren tropak herritik kanpo jaurti zituzten. Baina ez zen giroa baketu, ganboatarrek ez zuten etsi. Oñatiko jaunak 2.000 ganboatar inguru elkartu ondoren Arrasate inguratu zuen hiribildua bereganatzeko asmoz. Herria eskuratzea ezinezkoa zitzaiola ikusi zuenean herriari sua ematea erabaki zuen.^[2]

Bi etxek baino ez zuten zutik iraun. Joanes II.a Gaztelakoak, sutearen berri izan zuenean, egileak zigortzeko agindu zuen eta, erbestean zenbait urte eman ondoren, adiskidetasun-ituna sinatu eta kalte-galerak ordaindu zituzten.

Literaturan

Edonola ere, erreketa “ez zen mugarri izan ahaide nagusien arteko borrokaren bukaerarako”. Izan ere, 1490. urtera arte borrokek jarraitu baitzuten.^[3]

Gertaera hau gogoratzeko 1448ko poema anonimo bat dago:^[4]^[5]:

«

Gal didila Untzueta ta Bergara.
Zaldibarrek bere partea debala.
Aramaio, suak erre hazala.
Ta sumi a[..]la Guraiarra,
Zeren zeuren jauna ez zentzan enpara.

Gomez handia zan arren,
Han zan Presebal bere,
Bai Joanikote bere.
Madalenan han ei dautza
Biola-tronpeta bage.

Gomizek asko lagunik,
Zabal arabarrik,
Giputz ondo ederrik,
Bizkaitar urduri gogorrik.
Ez diatzo bakarrik,
Ze han daz Presebal hilik,
Juanikotegaz lagundurik,
Txibuluen ospe bagerik,
Ez urrun Malogenik.

Argizarrak urten dau
Zeruan goian ostantzean;
Bergararrok hasi dira
Trazioe baten asmatzean,
Euroen artean dioela:
Erre dezagun Mondragoe.
Lasterreon sar gaitezan
Kantoeko sartzaikeran,
Haen bizarrak ikara zirean
Armakaz ezin egien legez ezer
Ganboarrok su emaitean
Hasi dira, ta honegaz urten daude ber'alan
Oñeztar barruangoak
Zein erre ez zitezan.
Gomiz Gonsalutx bertan zan,
Beragaz Presebalen kaltean
Joanikok eta beste askok
Eudela parte bertan.

Oin harrok zituan luma
Ozaetaco jaun gazteak;
Laster baten igaro zan
Uraz alde bestean.
Ama bereak esan eutsan:
Semea, zer dok horrelan?
Zaurietan kuradu eta,
ama, nagozu ohera.
Egun behin ur jarruta
Ganboar seme lasterra,
Are bere lasterrago
Abendañue Motela.
Eskerrik asko emaiten deutsat
Andra Santa Maiñari:
Bera axei zat sartu eta
Etxera bidaldu nau ni.

»

Erreferentziak

↑ Muxika Zufiria, Serapio. (1918). Geografía de Guipúzcoa. .
↑ Arrasateko Udala: Arrasateko sutea
↑ Landa Herbias, Gontzal. (2013-11-26). «Jose Angel Achon (Historian doktore): “1448ko erreketak ideia bat piztu zuen: Ezin dugu horrela jarraitu”» Mondraberri.
↑ Salaberri, Patxi. (2010 / 02). Sobre la etimología de los topónimos Arrasate y Mondragón. Euskonews, 19-26 or..
↑ «Euskal Poesiaren ataria - ARRASATEKO ERREKETA - anonimoa» basquepoetry.eus (Noiz kontsultatua: 2020-01-23).

Kanpo estekak

Datuak: Q20492542

[1] Muxika Zufiria, Serapio. (1918). Geografía de Guipúzcoa. .

[2] Arrasateko Udala: Arrasateko sutea

[3] Landa Herbias, Gontzal. (2013-11-26). «Jose Angel Achon (Historian doktore): “1448ko erreketak ideia bat piztu zuen: Ezin dugu horrela jarraitu”» Mondraberri.

[4] Salaberri, Patxi. (2010 / 02). Sobre la etimología de los topónimos Arrasate y Mondragón. Euskonews, 19-26 or..

[5] «Euskal Poesiaren ataria - ARRASATEKO ERREKETA - anonimoa» basquepoetry.eus (Noiz kontsultatua: 2020-01-23).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]