Akrostiko

Nafarroako Leodegundia erreginaren eztei-kantaren akrostikoaren hasieraː LEODEGV...)

Akrostikoa (grezierazko ἄκρος akros, muturra, eta στίχος stikhos, lerroa edo bertsoa), olerki bat da, non bertso bakoitzeko hasierako, erdiko edo amaierako hizkiek, bertikalean irakurriak, hitz edo esaldi bat eratzen duten. Hedapenez, akrostiko, hizki horiek osaturiko hitzari ere deitzen zaio. Literatura asmakuntza hau, bereziki, forma bihurrienak gehien erabili diren garaietan hedatu da, literatura barrokoan kasu.

Antzinakoak

Kristautasunaren hastepenetakoa da akrostiko ezagun bat, Mediterranio ekialdeko lehen kristauek grekeraz osatutakoa, kristauen jainkoa gurtzekoː Jesukristo, Jainkoaren seme eta salbatzaile.

Ιησούς    I  esous   Jesus
Χριστός   CH ristos  Krist
Θεού      TH eou     Jainkoaren
Υἱός      Y  ios     seme
Σωτήρ     S  oter    salbatzaile

Grekerazko akrostikoak ΙΧΘΥΣ (ICHTHYS) ematen du, arraina grekeraz, eta arraina kristautasunaren sinboloa zen garai hartan.

Leodegundia Iruñeko erregina ezkontidearen epitalamio edo eztei-kanta (9. mendeko Nafarroako dokumentua) akrostiko bat da halaber, Leodegundiaren edertasuna goraipatzen duena: "Leodegundia pulcra Ordonii Filia", Leodegundia Ordoñoren alaba ederra.

Euskarazkoak

Euskaraz ezagutzen den lehen akrostikoa Pierre Argaiñaratz idazleak utzi zuen Noelac bere liburuan 17. mendean, bere adiskide Joanes Etxeberri Ziburukoaren omenez. Bertso batekin osatzen den akrostiko bitxia da, letra bakoitza errepikatzen baita larriz eta xehez Etxeberriren izena ematekoː EeTtÇçHhEeBbEeRrRrIi (orduko grafian).

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Akrostiko