Darío Yzurieta

Aldatu loturak
Wikipedia, Entziklopedia askea
Darío Yzurieta

Bizitza
JaiotzaGeneral Pinedo (en) Itzuli, 1931ko maiatzaren 16a
Herrialdea Argentina
Heriotza1996ko maiatzaren 14a (64 urte)
Jarduerak
Jardueraknaturalista eta ornitologoa

Darío Yzurieta (General Pinedo, Chaco probintzia, Argentina, 1931ko maiatzaren 16a - 1996ko maiatzaren 14a) landa-naturalista ospetsua, marrazkilaria eta Tito Naroskyrekin batera "Guía de Identificación, Aves de Argentina y Uruguay"-ren egile bat izan zen. Naturalista eta marrazkilari autodidakta, Manuel Noresek dio hari buruz: «Zalantzarik gabe, arrasto sakona utzi zuen Argentinako ornitologian. Naturalista zen bokazioz, behatzailea eta kontserbazionista sutsua” (Nores, [1] Manuel; 1996).

Ornitologoa, ilustratzailea, naturalista eta kontserbazionista, 1996ko maiatzaren 14an hil zen, 66 urte zituela, Kordoban, diagnostikatu gabeko gaixotasun batek jota. [2]

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Jaiotza eta haurtzaroa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Darío Yzurieta Chacon bizi izan zen hamalau urte bete arte. Bertan, bere bizitza naturarekin etengabeko kontaktuan garatu zen eta esan daiteke Chacoko basoen artean eta leku haietako gogortasunaren artean hezi zela. Hortik sortu ziren animaliekin izandako lehen esperientziak, beti gogoan zituen maitasun eta ilusio handiz. Berak dio, bere aitaren ahotsean, "animaliei begira lanean baino denbora gehiago galtzen zuela". [2] Euskal eta bertako odolekoa, mendiko bizimoduaren gogortasunean hezi zen ezagutzeko eta ikasteko gogo etengabearekin. Bere hezkuntza formala lehen hezkuntzako 2. mailara iritsi zen landa-eskola batean. Gainerako prestakuntza autodidakta izan zen.. [3]

1993ko abuztuan idatzitako gutun pertsonalean, ilustrazioaren hastapenak eta kontserbazionistaren barne-jaiotza kontatzen du: «(...) tratando de hondear un Brasita de Fuego para dibujarlo, pues me habían regalado una caja de acuarelas, bajé por error un Chingolo y ví su agonía a mis pies. Fue suficiente para que colgara por siempre las armas.» [2]

Hastapenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Zegoeneko Buenos Airesen finkatuta, hainbat jarduera burutzen ditu, baina bere probintzian utzitako basoen irrikaz bizi da. Gaztetan aktorea, okina, biolin-jotzailea eta margolaria izan zen. 20 urte zituela, Comodoro Rivadaviara joan zen, Patagoniara, YPF-n lan egitera. Horrek aukera ematen dio berriro naturarekin harremanetan egoteko eta bere bokazio handietako beste batean, txoriak marraztean, lehen urratsak emateko.

Hurrengo urtean Buenos Airesera itzuli zen eta hainbat lan egiten jarraitu zuen, bere bokazio naturalistarekin zerikusirik ez zuen arren, egoerak ez baitzuen utzi jarduera hori burutzea 35 urte bete eta gutxira arte, 1967ko abuztuan, Asociación Ornitológica del Plata Elkartean Tito Narosky ezagutu zuenean. Hortik bi naturalisten arteko adiskidetasun handia sortu zen eta hegaztiak beren ingurunean aztertzen hasten dira, lehenengo Buenos Aires probintzian eta gero beste probintzietan. Tito Naroskyk zera dio: [4] Daríok "kontserbazionista sendoa zuen kontzientzia". Berak ere dio artistari buruz: "hegaztiak grafikoki irudikatzeko arte zailean aurrera egiten zuen etengabe. Bere oroimen bisuala, landan gero eta handiagoa den esperientzia, bere espezializazioa eta bere dohain naturalak moldatzen ari ziren artista”.

Darío Yzurietak Tito Naroskyrekin izandako abenturak kontatzen ditu: «Titok marrazteko nire gaitasun naturala bideratzeko eskatu zidan, txoriak margotzen espezializatuz». [2] Adiskidetasun eta lan partekatu horren ondorioz, "Aves Argentinas. Guia para el reconocimiento de la avifauna bonaerense", 1978an zuri-beltzean argitaratua; eta, ondoren, Vazquez Mazzinik 1987an editatutako "Guía para la Identificación de Aves de Argentina y Uruguay" ospetsua, biak Dario Yzurietak guztiz ilustratuak.

Hurrengo etapa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1973an, eta jadanik oinarri ornitologiko ona zuen landa-ikasketen 20 urte baino gehiagoko esperientziaren ondorioz, Kordobako Ehiza eta Arrantza Zuzendaritzak kontratatu zuen Rodolfo Miatellok eta Manuel Noresek osatutako taldean sartzeko aipatutako probintziako hegaztien azterketa egiteko.

Funtzio publikora iristeak landa-irteeretan sortzen ziren albisteak eta lorpenak partekatzeko eta eztabaidatzeko pertsona bat izatea suposatu zuen, naturalista nabarmenez osatutako lantalde baten barruan. Kordobako Nekazaritza, Abeltzaintza eta Baliabide Berriztagarrien Ministerioko Lurreko Faunaren buru ere izan zen, non hitzaldi, klase, proiekzio eta irratsaioen bidez dibulgazio lan garrantzitsua egin zuen. Kordobako Unibertsitate Nazionalak Zoologia katedrarako erabiltzen ditu bere dokumentalak. 1992an "Landa Ornitologo Honoris causa" titulua jaso zuen beste aipagarri batzuekin batera, Plata Ornitologia Elkarteak [5] (Aves Argentinas) emana.

Bizitza pertsonala[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Naturan ezer ez zitzaion oharkabean pasatu Darío Yzurietari, lorerik txikiena, intsektu hutsalena, txorien kantuak, denak erakartzen zuen. Modu berean, natura mehatxatzen zuen guztiarekin haserretzen zen: ehiztari bat ikusteak, tranparekin norbait, ikatz-labeak, baso-soiltzeak. Bere ama -Cayetana Leal- Toba kazike baten alaba zen eta kitxueraz hitz egiten zuen, natura behatzeko zuen ernetasuna bere arbasoengandik jasoz.

Darío Yzurieta gida entzutetsuarekin eta buru gainean lagun batekin lanean.

Kordoban ezagutuko du Martha de Mauricio, harekin 1974an ezkondu eta seme bat dute, Marcelo Yzurieta. Mutil txikiak 10 anai-arreba zituen jada, bera izan zen Daríoren lehen semea eta bakarra.

Lanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Darío Yzurieta hainbat lan ornitologikoren egilea izan zen. Bere lanen artean, aldizkari zientifikoetan 20 argitalpen baino gehiago daude eta bereziki hegaztiak identifikatzeko hainbat landa-gida, profesionaltasun handiz ilustratu zituenak.

Bere lanak honakoak dira:

  • "Avifauna de Córdoba", Tiempo de Córdoba (1978-1979) egunkarian argitaratua.
  • "Aves de Ambientes Acuáticos de Córdoba y Centro de Argentina", M. Noresekin batera (1980).
  • "El monstruo de 7000 millones de Cabezas" (1981)
  • "Lista de distribución de las Aves de Córdoba", M. Nores eta R. Miatellorekin batera idatzia (1983).
  • "Manual de reconocimiento y evaluación ecológica de las aves de Córdoba" (1995).

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Nores, M. (1996) Dario Yzurieta (1931-1996). Hornero 014 (03) : 094-094.
  2. ↑ a b c d Narosky, Darío. (xxxx) "Mis gloriosos amigos".
  3. ↑ Marcelo Yzurieta, hijo de Darío, se halla radicado actualmente (2015) en Anisacate, Córdoba y proporcionó información para completar datos sobre la vida de su padre.
  4. ↑ Narosky, Tito (1983) Entre hombres y pájaros
  5. ↑ Nuestras Aves N° 27

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Narosky, T. eta D. Yzurieta. Guía para la identificación de las Aves de Argentina y Uruguay. Asociación Ornitológica del Plata. (1989) 3. Edizioa. Vázquez Mazzini argitaletxeak.
  • Narosky, T. Entre hombres y pájaros.Andanzas de un naturalista. (1983) 3. Edizioa. Albatros editoriala.
  • Nores, M. (1996) Dario Yzurieta (1931-1996). Homero 014(03): 094-094.
  • Nuestras Aves 27. zk. X. Urtea 1992ko iraila La Platako Ornitologia Elkartea.
  • Gure Hegaztiak N° 34 XIV. Urtea Abuztua 1996 La Platako Ornitologia Elkartea.
  • Vallejos, Soledad. Un tesoro que pocos conocen. (2013) Sociedad. 12. orrialdea.

Laburdura (Zoologia)[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Yzurieta laburdura Darío Yzurieta zoologiako deskribapen eta taxonomiaren agintari gisa erabiltzen da.

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Darío_Yzurieta&oldid=9362628"(e)tik eskuratuta