Ipar-ekialdeko idazkera iberikoa
Ipar-ekialdeko idazkera iberikoa, hizkuntza iberikoaren adierazpide nagusietako bat izan zen. Idazketa sistema zabalago batean ezagutzen den aldaera bat da, zeinaren aztarnak aurkitu diren Iberiar Penintsulako ipar-ekialdean, batez ere egungo Kataluniaren espazioan, Valentzia eta Castello probintzietan, eta Ebro ibaiaren arroan.
Arro horretako mugetan, idazkearen beste aldaera bat ezagutzen da, zeltiberikoa, hizkuntza zeltiko desberdin bat idazteko erabili zena. Euskal Herriko idazkunetan ere ezagutzen da idazkera hau, txanpon eta idazkun batzuetan. Nafarroa Garaiko idazkun batzuetan berezitasun gehigarri bat ere agertzen da, T formako ikur bat, eta hori bereziki baskonikoa dela proposatu izan da. Irulegiko Eskuan, hain zuzen, idazkera hau agertzen da, T baskonikoa barne[1].
Ezaugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Idazkera honen jatorria lehenagokoa den hego-ekialdeko idazkera iberikoan dagoela uste da, Gainerako Idazkera paleohispanikoen kasuan bezala, idazkera honek konbinatzen ditu zeinu alfabetiko argiak balio silabikoa duten ikurrekin. Zeinu silabikoak kontsonante leherkarien kasuan gertatzen dira. Alfabeto baino signario deitzea zuzenagoa da ondorioz,
Signario oinarrizko 28 ikurrek osatzen dute: 5 bokal, 15 zeinu silabiko eta 8 kontsonante (albokari bat, bi txistukari, bi dardarkari eta hiru sudurkari). Manuel Gomez-Morenok 1922an proposatu zuen deszifratzeko modua, harrezkero onartua. Deszifratze horren iturria txanponetan dago nagusiki, toponimiarekin lotutako izenetan sarri. Ipar-ekialdeko idazkera iberikoa ezkerretik eskuinera idazten zen gehienbat,
Era berean, idazkeraren eboluzioan bi fase bereizi ahal izan dira, K.a. V., eta III. mendeen artean kontsonante ahostun eta ahoskabeak ez zirelarik bereizten, eta geroago bai.
| g/k | b | d/t | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| a | 
|
|
|
|
s | 
|
ś | 
| ||
| e | 
|
|
|
|
ŕ | 
|
r | 
| ||
| i | 
|
|
|
|
m | [ ]
|
n | 
| ||
| o | 
|
|
|
|
ḿ | 
|
? | 
| ||
| u | 
|
|
|
|
l | 
|
||||
Oharrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ [ ] Parentesi karraturen arteko zeinuak oso gutxitan dokumentatu dira.
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ (Gaztelaniaz) Álvarez de Eulate, Josu. (2022-11-15). «Un ‘sorioneku’ y una T “sin duda vascónica”» Noticias de Gipuzkoa (Noiz kontsultatua: 2022-12-19).
- ↑ (Ingelesez) Ferrer i Jané, Joan; Moncunill, Noemí. (2019). «Palaeohispanic writing systems: classification, origin, and development» Palaeohispanic Languages and Epigraphies (Oxford University Press): 78-108. ISBN 9780198790822..
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Artikulu hau, osorik edo zatiren batean, katalanezko Wikipediako «Escriptura ibèrica nord-oriental» artikulutik itzuli da; zehazki, 2021-11-19ko bertsio honetatik. Izan ere, artikulu horretan aritu diren wikilariek GFDL edo CC-BY-SA 3.0 lizentziekin argitaratu dute beren lana.
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q1113155