Karbono dioxido

Karbono dioxido
Beste izen batzuk Azido karbonikoaren gas Anhidrido karboniko Oxido karboniko Karbono oxido Karbono(IV) oxido Izotz lehor
Identifikadoreak
CAS zenbakia	124-38-9 Y
PubChem	280
ChemSpider	274 Y
UNII	142M471B3J Y
EC zenbakia	204-696-9
UN zenbakia	1013
KEGG	D00004 Y
MeSH	Carbon+dioxide
ChEBI	CHEBI:16526 Y
ChEMBL	CHEMBL1231871
RTECS zbka.	FF6400000
ATC kodea	V03AN02
Beilstein Erreferentzia	1900390
Gmelin Erreferentzia	989
3DMet	B01131
SMILES O=C=O C(=O)=O
InChI InChI=1S/CO2/c2-1-3 Y Key: CURLTUGMZLYLDI-UHFFFAOYSA-N Y InChI=1/CO2/c2-1-3 Key: CURLTUGMZLYLDI-UHFFFAOYAO
Propietateak
Formula molekularra	CO2
Masa molarra	44.01 g mol−1
Itxura	Koloregabeko gasa
Usaina	Usaingabe
Dentsitatea	1562 kg/m3 (solido: 1 atm eta −78.5 °C) 770 kg/m3 (likido: 56 atm eta 20 °C) 1.977 kg/m3 (gas: 1 atm eta 0 °C)
Fusio puntua	-78 °C, 194.7 K, -109 °F (subl.)
Irakite-puntua	-57 °C, 216.6 K, -70 °F (5.185 bar-tan)
Disolbagarritasuna uretan	1.45 g/L at 25 °C, 100 kPa
Azidotasuna (pKa)	6.35, 10.33
Errefrakzio indizea (nD)	1.1120
Biskositatea	0.07 cP −78.5 °C-tan
Dipolo momentua	zero
Egitura
Geometria molekularra	Lerrokatua
Termokimika
Formazio entalpia estandarra ΔfHo298	−393.5 kJ·mol−1
Entropia molar Estandar So298	214 J·mol−1·K−1
Arriskuak
NFPA 704	0 2 0
Harremana duten konposatuak
Beste anioi batzuk	Karbono disulfuro Karbono diselenuro
Beste katioiak	Silize dioxido Germanio dioxido Tin dioxido Berun dioxido
Harremana duten Karbonoaren oxidoak	Karbono monoxido Karbono suboxida Dikarbono monoxido Karbono trioxido
Harremana duten konposatuak	Azido karboniko Karbonil sulfuro
Kontrakoa esaten ez bada, emandako datuak baldintza normaletan (25 °C, 100 kPa) hartuak dira.
Erreferentziak

Karbono dioxidoa, anhidrido karbonikoa edo karbono (IV) oxidoa, gas bat da, bi oxigeno molekulak eta karbono molekula batek osatzen dutena. Bere formulazio kimikoa CO₂ da.

Lewis egituraren arabera, haren irudikapena O=C=O da. Molekula lineala da eta ez polarra, lotura polarrak izan arren.

Historia

XVIII. mendean, Joseph Black kimikari eskoziarrak "aire egonkorra" deituriko gas bat aurkitu zuen, tuparri eta kareharrien desegituraketa kimikotik sortua.

Horren ondoren, Antoine Lavoisier kimikariak, kimika modernoaren oinarriak ezarri zituenak, erregaien inguruko esperimentu bat egitean, "aire egonkorraren" ezaugarri berberak zituen gas bat identifikatu zuen, eta horri karbono dioxido izena eman zion.

Berotegi efektua

Sakontzeko, irakurri: «Berotegi efektua»

Karbono dioxidoa berotegi efektua sortzen duen gasetako bat da eta Lurrak tenperatura jakin eta bizigarri batean manten dezan laguntzen du, neurri batean bada, beti ere. Karbono dioxido barik, Lurra izotz bloke handi bat litzateke. Bestalde, karbono dioxido larregik berotegi efektua areagotu egiten du. Horren ondorioz, planetak beroketa orokorra jasan lezake.

Azken urteotan, karbono dioxidoaren kopurua asko emendatu da atmosferan eta horrek, hein handi batean, Lurraren beroketa areagotzen du.

Ingeniaritza

• Suan aurki daitekeen oxigenoa ezabatzeko erabiltzen da.
• Elikadura industrian, edari karbonatuan erabiltzen da, eferbeszentzia emateko.
• Izoztean ere erabilgarria da, izozte-makinetako likidoetan.
• Argi koherentea sortzeko material erabilgarria da halaber (CO₂ laserra).
• Isurketa superkritikoak erabiltzen dituzten disolbatzaileetan ere oso ohikoa da.

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Karbono dioxido