Karbono dioxido
| Karbono dioxido | |
|---|---|
| |
|
|
Beste izen batzuk Azido karbonikoaren gas Anhidrido karboniko Oxido karboniko Karbono oxido Karbono(IV) oxido Izotz lehor | |
| Identifikadoreak | |
| CAS zenbakia | 124-38-9 
|
| PubChem | 280 |
| ChemSpider | 274
|
| UNII | 142M471B3J
|
| EC zenbakia | 204-696-9 |
| UN zenbakia | 1013 |
| KEGG | D00004
|
| MeSH | Carbon+dioxide |
| ChEBI | CHEBI:16526
|
| ChEMBL | CHEMBL1231871 |
| RTECS zbka. | FF6400000 |
| ATC kodea | V03 |
| Beilstein Erreferentzia | 1900390 |
| Gmelin Erreferentzia | 989 |
| 3DMet | B01131 |
| |
| |
| Propietateak | |
| Formula molekularra | CO2 |
| Masa molarra | 44.01 g mol−1 |
| Itxura | Koloregabeko gasa |
| Usaina | Usaingabe |
| Dentsitatea | 1562 kg/m3 (solido: 1 atm eta −78.5 °C) 770 kg/m3 (likido: 56 atm eta 20 °C) 1.977 kg/m3 (gas: 1 atm eta 0 °C) |
| Fusio puntua |
-78 °C, 194.7 K, -109 °F (subl.) |
| Irakite-puntua |
-57 °C, 216.6 K, -70 °F (5.185 bar-tan) |
| Disolbagarritasuna uretan | 1.45 g/L at 25 °C, 100 kPa |
| Azidotasuna (pKa) | 6.35, 10.33 |
| Errefrakzio indizea (nD) | 1.1120 |
| Biskositatea | 0.07 cP −78.5 °C-tan |
| Dipolo momentua | zero |
| Egitura | |
| Geometria molekularra | Lerrokatua |
| Termokimika | |
| Formazio entalpia estandarra ΔfH |
−393.5 kJ·mol−1 |
| Entropia molar Estandar S |
214 J·mol−1·K−1 |
| Arriskuak | |
| NFPA 704 |
 0
2
0
|
| Harremana duten konposatuak | |
| Beste anioi batzuk | Karbono disulfuro Karbono diselenuro |
| Beste katioiak | Silize dioxido Germanio dioxido Tin dioxido Berun dioxido |
| Harremana duten Karbonoaren oxidoak | Karbono monoxido Karbono suboxida Dikarbono monoxido Karbono trioxido |
| Harremana duten konposatuak | Azido karboniko Karbonil sulfuro |
| Kontrakoa esaten ez bada, emandako datuak baldintza normaletan (25 °C, 100 kPa) hartuak dira. | |
| Erreferentziak | |
Karbono dioxidoa, anhidrido karbonikoa edo karbono (IV) oxidoa, gas bat da, bi oxigeno molekulak eta karbono molekula batek osatzen dutena. Bere formulazio kimikoa CO2 da.
Lewis egituraren arabera, haren irudikapena O=C=O da. Molekula lineala da eta ez polarra, lotura polarrak izan arren.
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
XVIII. mendean, Joseph Black kimikari eskoziarrak "aire egonkorra" deituriko gas bat aurkitu zuen, tuparri eta kareharrien desegituraketa kimikotik sortua.
Horren ondoren, Antoine Lavoisier kimikariak, kimika modernoaren oinarriak ezarri zituenak, erregaien inguruko esperimentu bat egitean, "aire egonkorraren" ezaugarri berberak zituen gas bat identifikatu zuen, eta horri karbono dioxido izena eman zion.
Berotegi efektua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Karbono dioxidoa berotegi efektua sortzen duen gasetako bat da eta Lurrak tenperatura jakin eta bizigarri batean manten dezan laguntzen du, neurri batean bada, beti ere. Karbono dioxido barik, Lurra izotz bloke handi bat litzateke. Bestalde, karbono dioxido larregik berotegi efektua areagotu egiten du. Horren ondorioz, planetak beroketa orokorra jasan lezake.
Azken urteotan, karbono dioxidoaren kopurua asko emendatu da atmosferan eta horrek, hein handi batean, Lurraren beroketa areagotzen du.
Ingeniaritza[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Suan aurki daitekeen oxigenoa ezabatzeko erabiltzen da.
- Elikadura industrian, edari karbonatuan erabiltzen da, eferbeszentzia emateko.
- Izoztean ere erabilgarria da, izozte-makinetako likidoetan.
- Argi koherentea sortzeko material erabilgarria da halaber (CO2 laserra).
- Isurketa superkritikoak erabiltzen dituzten disolbatzaileetan ere oso ohikoa da.
 |
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Karbono dioxido  |
