Edukira joan

Lan duin

Wikipedia, Entziklopedia askea

Lan duina oinarrizko lan-printzipio eta lan-eskubideak errespetatuz egiten dena da, egindako ahaleginarekiko bidezko eta proportziozko ordainketa ahalbidetzen du, edozein motatako bereizkeriarik gabe; gizarte-babesarekin egiten da, eta gizarte-elkarrizketa barne hartzen duena.[1][2][3][4]

Lan duinak duintasuna ematen dio langileari, eta bere gaitasunak garatzeko aukera ematen dio.[1]

Lanaren Nazioarteko Erakundearen arabera, "Lan duina funtsezkoa da pertsonen ongizaterako. Diru-sarrera sortzeaz gain, aurrerapen sozial eta ekonomikoa errazten du, eta pertsonak, familiak eta komunitateak indartzen ditu."[5][6]

Garapen Jasangarriaren 17 helburuen barruan, 8.a da «Hazkunde ekonomiko iraunkorra, inklusiboa eta jasangarria, okupazio betea eta produktiboa eta mundu guztiarentzako lan duina sustatzea».[7][8][9]

Munduko okupaziorik eza 170 milioikoa izan zen 2007an, eta ia 202 milioikoa 2012an; 75 milioi inguru emakume eta gizon gazteak ziren. Mexikon, 10 pertsonatik 6k ez zuten gizarte-segurantzarik (% 56,6 CONEVAL). 2015)[10]

Mundu mailan, 2016. eta 2030. urteen artean behar den okupazio-kopurua, lan-merkatura sartzen diren pertsonek lan-adinean dauden munduko populazioaren hazkunde-erritmoari eusten diotelako soilik, 470 milioi da. Kopuru horrek 30 milioi azio inguru.[11]

Kontzeptuak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lan duinak pertsonek lan-bizitzan dituzten nahiak laburbiltzen ditu. Lanpostu produktibo bat lortzeko aukera ematen du, bidezko diru-sarrera, lanpostuko segurtasuna eta familientzako babes soziala, garapen pertsonalerako eta gizarteratzeko aukera hobeak, gizabanakoek beren iritziak eman, beren bizitzei eragiten dieten erabakietan antolatu eta parte hartzeko askatasuna, eta guztientzako aukera- eta tratu-berdintasuna, bai gizonentzat bai emakumeentzat.[12]

90eko hamarkadan (XX. mendea) eta XXI. mendeko lehenengoan, aldaketa teknologikoak bultzatutako Europako ekonomia askok berregituratze sakona izan zuten. Globalizazioak eta informazioaren gizartearen etorrerak, informazioaren teknologiekin, ekonomiaren tertziaritza bizkortu zuten. Horren ondorioz, industria-sektoretik zerbitzu-sektorera egokitu ziren produkzio-baliabideak. Ez dago oinarririk esateko aldaketa teknologiko horrek desokupazioa areagotzen duela. Baina langile askoren ezagutzak zaharkituta geratu ziren eta trebetasun berriak behar izan ziren.

Modernitate berri baten aurrean gaude.[13] Ordena posttradizional baten inguruan eraikitako gizarte bat, non gizabanakoa gero eta ingurune zabalago eta globalago baten eraginpean jartzen baita, urruneko gertaera eta eraginen ondorioen mende, oso hurbilekoak balira bezala eragiten diotenak. Langilea mugigarri bihurtzen da, gertuen dituen mugetatik aldentzen da (nahiz eta oraindik lotura indartsuak dituen instantziekin, tokikoekin, familiakoekin edo herri-lurrekin), geografia ezagun batetik eta aurreko belaunaldien esperientziatik deskonektatzen da. Gizartea —eta, jakina, lan-merkatua— banakatu egiten da.

Langileek mugikortasun geografikoa eta funtzionala onartu behar dute, inoiz egin ez duten bezala. Produkzioaren antolaketa malguak etengabeko aldaketara eta arriskuak hartzeko premiara bultzatzen ditu. Lanaren gizartetik arriskuaren gizartera igarotzen gara, eta bertan ahultzen da prekarioa, banakakoa eta zehaztugabea dena. Gizarte industrialaren eta arriskuaren arteko aldea da aberastasunaren ekoizpen- eta banaketa-logika aldatu egin dugula, eta arriskua sortzeko eta banatzeko logika erabili dugula. Logika hori etorkizuneko mehatxuen multzotzat hartzen da, une bakoitzean hartutako erabakien araberakoa. Erabaki horiek gero eta zailagoak eta konplexuagoak dira, eta hausnarketa, informazio espezializatua eta, askotan, laguntza profesionala eskatzen dute (Beck, 2007).

Lan-merkatuaren indibidualizazioa eta malgutasuna Bigarren Mundu Gerraren ondoren ezagutu genuen industria-gizartearen amaieraren ondorio dira. Lehen gizartean bere lanbidearen, klasearen eta kontsumo-gaitasunaren arabera egituratzen zen gizabanakoa aske geratzen da orain, baina, aldi berean, bere biografia eraikitzera behartuta dago identitatea, karrera profesionala eta izaera erabiliz brikolaje moduko bat egitera.

Langileak, bere kalifikazioan bakarrik oinarrituta, erabakiak hartu behar ditu zalantzazko bere etorkizunera egokitzeko. Modu arduratsu eta autonomoan egin beharko du, baina orientazioa, informazioa eta laguntza aditua beharko ditu. Hori da gizarte zalantzagarri, malgu eta indibidualizatu baten sintoma argienetako bat. Horri dagokionez, lan-merkatu trantsizionala deritzona da proposamen berri bat: ikuspegi berri bat, langilearen bizitza osoan arriskua kudeatzeko tresnak eskaintzen dituena. Trantsizioko lan-merkatuak lan-egoera desberdinetan zehar langilearen mugikortasuna ahalbidetzen eta sustatzen dutenak dira, besteak beste, okupazioaren eta langabeziaren arteko trantsizioak, enpresak, lanbideak, kontratu-motak, lan ordaindua edo borondatezkoa. Merkatua fluxuen bidez ikusteko modu bat da, eta ez stock-en bidez. Ongizate-estatuaren politiken ikuskera errotik aldatzen da horrela, eta, jakina, okupazio-politikak ere bai. Politika horiek ezingo dira programa gisa hartu, laguntza gisa baizik. [14]

Jatorria

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"Lan duina" kontzeptua Juan Somaviak sortu zuen, Lanaren Nazioarteko Erakundearen (LANE, OIT) zuzendari nagusi gisa 1999an egindako lehen txostenean.

Globalizazio-prozesuaren eta globalizazioaren gizarte-dimentsioari erantzuteko beharraren ondorioz, 1990eko hamarkadan mundu osoan izan zen langileen eskubideen narriaduran sartu zen termino hori.

Lan duinaren kontrako praktikak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lan duinaren kontrako egoerak dira:

  • Nahitaezko lana (esklabotza)[15]
  • Haurren lana
  • Ekonomia informala
  • Laneko jazarpena
  • Langileen sindikazioa edo sindikatuen jarduna eragotzi edo zailtzea
  • Lan kontratu idatzirik ez izatea
  • Lan kontratu ulertezinak, langileak hitz egiten ez duen hizkuntza batean idatziak edo langilearengandik kanpoko epaitegietara bidaltzen direnak.[16]
  • Lan ustiapena, mota guztietan:
- Ezarritako atsedenaldiak ez errespetatzea.
- Lan batzuk egiteko kontratua izatea eta maila handiagoko beste batzuk egitea.
- Lanaldi partzialeko kontratua duen pertsonan lanaldi osoan lan egitea
- Lan-baldintza osasungaitzak
- Benetan soldatapekoak direnak langile autonomo gisa kontratatuak izatea[11]
- Soldata edo aparteko orduak ez ordaintzea edo berandu ordaintzea.
- Aldi baterako kontratuak lotzea benetan finkoa den lanpostu baterako[17]

Lan duina sustatzeko neurriak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. Lan duina galaraziko duen lan-legeria aldarrikatzea
  2. Behar adina maiz egiten diren eta behar adina hertsatzeko gaitasuna duten ikuskapen eta zehapenen bidez betearaztea.[18]
  3. Langileen salaketa anonimoak jaso eta ikuskapen horien bidez egiaztatzeko mekanismoak

Adibideak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Thailandia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2011tik, Thailandiako etxez etxeko langileak Etxez Etxeko Langileak Babesteko Legeak eta Babes Sozialeko politika batek babesten ditu.[19][20]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ a b (Katalanez) Treball digne. 2021-06-21 (Noiz kontsultatua: 2021-06-28).
  2. ↑ Lan Duina SOS Trabajo Digno – Trabajar para vivir – Lan egin bizitzeko – Working to live. (Noiz kontsultatua: 2021-06-29).
  3. ↑ «Lan duina - OMAL | Observatorio de Multinacionales en América Latina» omal.info (Noiz kontsultatua: 2021-06-29).
  4. ↑ «GIH 8. Guztiontzako hazkunde ekonomiko jarraitua, inklusiboa eta iraunkorra, enplegu betea eta produktiboa nahiz lan duina sustatzea - iraunkortasuna - Iraunkortasuna - UPV/EHU» iraunkortasuna (Noiz kontsultatua: 2021-06-29).
  5. ↑ (Gaztelaniaz) «Jornada Mundial por el Trabajo Decente» www.ilo.org 2011-10-06 (Noiz kontsultatua: 2021-06-28).
  6. ↑ Lan eremuak - Arantzazulab. (Noiz kontsultatua: 2021-06-29).
  7. ↑ «Idescat. Indicadors dels objectius de desenvolupament sostenible de la UE per a Catalunya» www.idescat.cat (Noiz kontsultatua: 2021-06-28).
  8. ↑ .
  9. ↑ GIH 8 | Lan duina eta hazkunde ekonomikoa. (Noiz kontsultatua: 2021-06-29).
  10. ↑ (Gaztelaniaz) Agenda 2030. «Objetivo de Desarrollo Sostenible 8: Trabajo Decente y Crecimiento Económico» gob.mx (Noiz kontsultatua: 2021-06-28).
  11. ↑ Octubre, 6, 2015.
  12. ↑ (Gaztelaniaz) «Trabajo decente» www.ilo.org (Noiz kontsultatua: 2021-06-28).
  13. ↑ Beck, Ulrich. (2006). La sociedad del riesgo : hacia una nueva modernidad. Paidós ISBN 84-493-1892-0. PMC 85844358. (Noiz kontsultatua: 2021-06-28).
  14. ↑ Trabajadores maduros : un análisis multidisciplinar de la repercusión de la edad en el ámbito social. Lex Nova 2009 ISBN 978-84-9898-108-7. PMC 638803519. (Noiz kontsultatua: 2021-06-28).
  15. ↑ (Gaztelaniaz) «Qué es el trabajo forzoso, las formas modernas de esclavitud y la trata de seres humanos (Trabajo forzoso, formas modernas de esclavitud y trata de seres humanos)» www.ilo.org (Noiz kontsultatua: 2021-06-28).
  16. ↑ (Gaztelaniaz) Manresa, Andreu. (2014-04-11). «Manual de economía sumergida en la sentencia contra el hotelero ‘pirata’» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2021-06-28).
  17. ↑ (Katalanez) Treball digne. 2021-06-21 (Noiz kontsultatua: 2021-06-28).
  18. ↑ 14 de novembre de 2014.
  19. ↑ 2011.
  20. ↑ «socialimpact Decent work for homeworkers in Thailand | SIOR. Social Impact Open Repository» web.archive.org 2017-09-05 (Noiz kontsultatua: 2021-06-28).

Bibliografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Beck O. (2006). "La sociedad del riesgo: hacia una nueva modernidad", Ed. Paidós, Bartzelona, ISBN 84-493-1892-0
  • Beck O. (2007). "Mundu berri zoriontsua: lanaren prekarietatea globalizazioaren aroan". Arg. Paidós, Bartzelona, ISBN ά493-0968-7
  • Mercader Ugina J.R. (2009): "Langile helduak. Gizartean duen eraginari buruzko diziplina anitzeko azterketa". Arg. Lex Nueva Valladolid, ISBN ά9898-108-7

Ikus, gainera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Lan_duin&oldid=9260514"(e)tik eskuratuta