Lankide:Ane-oihana/Proba orria
Mariana Neoburgekoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Mariana Neoburgekoa (gaztelaniaz: Mariana de Neoburgo; Düsseldorf, 1667ko urriaren 28a - Guadalajara, 1740kouztailaren 16a) Espainiako erregina ezkontidea izan zen.
Karlos II.aren bigarren emaztea eta Karlos artxidukearen aldekoa erregetzarako borrokan. Filipe V.ak Baionara atzerriratu zuen, Toledon zegoela austriar gudarostean sarrera pozez hartu zuelako (1706), eta 1738 arte ez zen gortera itzuli.
Lehen urteak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Mariana Neoburgekoa Felipe Guillermo Palatinakoa, Neoburgoko dukea eta Isabel Amalia Hesse-Darmstadt-ko amabigarren alaba izan zen. Hezi egin zen bere aizpekin, María Sofía, Dorotea Sofía-rekin —bere ahizpa gogokoena- eta Eduvigis-ekin batera Alemaniako Neoburgu gazteluan. Gaztetik fisikoki erakargarria izan zen: Altua, mehea, ondo gorputzeko eratuta eta ilegorria zen, baina baita ere berekioa eta arroputza.
Ezkontza[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1689. urtean, Maria Luisa Orleanskoa, Espainiako errege Carlos II.aren emaztea hil zenean, ministro espainiarrak azkar hasi zen emazte bat bilatzen. Mariana aukeratu zuten emakume guztien artean, erregearen bigarren emazte bezala bere familiaren emankortasun handia dela eta, haren ama hogeita hiru seme-alaba izan zituelako. Gainera, Marianaren ahizpa, Leonor, Leopold I enperadorearekin ezkonduta zegoen, beraz Austriako Habsburgoko adarrak finkatuak zituen.
Rol publikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Eskonduta zeuden bitartean, Marianak hamaika aurdunaldi asmatu situen. Ezinezkoa egin zitzaionez seme-alabarik izatea, bere zerbitari zaharrenari laguntza eskatu zion, tronuaren oinordekoaren erabakian eragiteko. Espainiako koroaren ondorengotzaren eztabaidetan, Marianak beti bereilobari lagundu zion. Nahikoa ez balitz bezala, Marianak bere senarraren exorcismoetan ere nahasita zegoen.
Bere autoritarioa eta altxorra izaerarengatik, Mariana sekula ez zen ezaguna bihurtu bere jopuen artean , nortzuk "Alemaniarra, gorria eta higuina" deitzen ziotenek. Hori egia zen, zeren eta, Marianak Espainiako diruzaintzako dirua lapurtu baitzuen Alemanian bere familia aberasteko . Hala eta guztiz ere, Erresumako ekonomia ez zen oso eta Marianak ekonomia sakrifizioak egin behar izan zituen. Adibidez, 1696an, bere bitxi bikainak pairatu behar izan zituen, garai hartan bere senarrak ezin zituen gastuak ordaintzerko. Bere ahizpak bera baino dote ekoniko hobeak zituztela, salatu zien Alemaniako familiari.
1700ean Karlos II. hiltzeko zorian zegoen. Hiriburuan esaten zen Mariana Frantziako izurdearekin eskonduko zela Carlos hil bezain laster. Ordea Carlos II.-aren testamentuan hitzartuta zegoen , Marianari ehun mila dobloi emango ziotela urtero, baita berak nahi izango zuen Espaniar bizilekua ere, Mariana alargun egon bitartean. Ala eta guztiz ere, Mariana Toledoko Alcázar zaharrean bizitzen geratu behar izan zen, non bere egoera nahiko zaila izan zen.
1699ko udazkenean, Karlos II.a eta Mariana erregeak denboraldi bat eman zuten "El Escorialen"-ean bere kortearekin batera. Egoera aprobetxatuz, erabaki zen hilkutxa erreal batzuk lekuz mugituko zituztela. Marianak agindu zuen bere aurrekoaren hilkutxa irekitzea eta horren gorpua egoera onean zegoen, nahiz eta bere heriotza eta gero hamar urte basatu baitziren. Carlos erregeak ere agindu zuen bere ama erreginaren hilkutza irekitzea eta hau ere egoera onean zegoen. Ordea, Austriako Don Juan Joséren hilkutxa ireki zutenean, bere gorpua oso egoera txarretan zegoen.
Alarguna[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1700. urte aldera, Carlos II.aren amaieran hurbil zegoen. Hiriburuko zurrumurruak zabaldu ziren Mariana, bere jarrera altua ziurtatzeko, Frantziako izurdearekin ezkondu nahi zuela bere senarra hiltzen zenean. Hala ere, Carlos II.aren testamentuan, bere alarguntasunean, erregina ehun mila doblen urteko pentsioa kobratuko zuela.
Haren testamenduan Carlos II.ak oso argi utzi zuen bere emazte alarguna pentzio bat kobratu behar zuela eta errespetuz tratatu behar zutela. Hala ere behin erregea hilda, zuberano berria Felipe V nahi zuena adierazi zuen eta bera Madrilera heldu baino lehen Mariana hortik joan behar zen. Erreginak ez zeukanez aukerarik Toledora abiatu zen. Bere egoera desatsegina ikustean, Alemaniako familiari gutun bat bildaltzea erabki zuen finantza-laguntza eskatzeko.
Askenengo urteak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Bi urte geroago, 1706an, bere patua aldatu zen bere iloba, Austriako Karlosek, Toledoko hiria okupatu zuenean. Jakina, Mariana-k bere iritsiera ospatu zuen. Ondoren, Felipe V.ak Baionara erbesteratu zuen. 1706ko irailean, dama herri honetan kokatu zen, eta han bizi izan zen 32 urterako. Egoera ekonomikoa oso ona ez izan arren, ia 200 langile zituen bere zerbitzura. Mariana Robert Gabriel Gence-ko erretratugilearen zerbitzuak ere zituen.
Mariana Versalleske jantzita erakusten duen bere lanetako bat, Baionako museo euskaldunenan dago. 1719an, Jean-François grabatzaile ospeak buril (bere esfingea) erreplikatu zuen erregin alargun bezala. Horretarako Gencen erretratu bat adibide moduan hartu zuen.
Mariana de Neoburgoren egoera pixka bat hobetu zen Felipe V.arekin ezkondu zenean. 1739an, Auzitegira itzuli zen, dagoeneko adineko eta gaixo. Guadalajarako Infantearen Jauregian instalatu zen,1740ko uztailaren 16an hil zenean. El Escorial monasterioan ehortzi zuten.