Lankide:Lromay/Proba orria

EUSKAL KIROLAK

Euskal kirolak Euskal Herriko, Nafarroako eta Frantziako eremuetan ohitura tradizionalak egiten dituzten modalitateak sartzen dira. Kirol horietako batzuk sortu edo Euskal Herrikoak dira, beste batzuek munduaren beste tokietan modu batean edo bestean praktikatzen dituzte ere.

Kirol hauen ezaugarri komunak parte-hartzaileen eta ikusleen artean apustuen eta erronkei emandako garrantzia dira. Halaber, nabarmendu behar da, oro har, euskal kirol guztiek indar fisikoa eta erresistentzia handia behar dituzte.

Kirol horiek guztiek dute jatorria inguruneetan lan egiten duten jardueretan, pertsonen arteko lehia ezberdinetatik abiatuta jarduera jakin bat duten trebetasunak ikusteko. Esate baterako, egurrez hornitzeko erregistroak mozteaz gain, aizkolariak... sortzen dira; Eraikuntzako arroka handiak mugitzen diren jardueratik, harrien altxamendua dago, etab.

Herri-kirola dago baserriko, kausako eta, iraupenagatiko bere biztanleen borrokan, ingurune natural zaileko beraren sustraiko lanarekin lotuta. Gure arbasoen bizitza formak geratu dira gure kirol autoktonoetan, egin behar izan dituzten lan desberdinen bidez, grabatuta: baserriak eta harriarekiko karelak eraikitzea, zuhaitzak moztea, ikatza egitea, lurra idiekin lantzea, uzta uzta biltzea eta hura garraiatzea, belarra, henificarla, moztea...

Herri Kirolak-en federazioen sorrerara arte, apustua gure joko tradizionaletako nagusi dinamizatzailea izan da. Fenomeno hau gaur egun mantentzen da, baina bere garrantzia kirolaren gaurko egituraketagatik gutxitu da.

Herri-kirol modalitateek energia-dosi handiak eta erresistentzia eskatzen dituzte. Indarreko eta fondo fisikoko erakustaldiak benetakoak dira.

Gure eremu geografikoan agertutako eta bere errealitate sozial, kultural eta ekonomikoarekin lotutako kirolak.

eduki taula

Zer dira? Kirolak Kirolen arauak Kirolen sorrera Tokia Txapelketak

KIROLAK

Kirolen arauak, sorrera eta tokia

Harri Jasotze - Aspaldian, gizakiek harritzarrak garraiatu behar izaten zituzten arrastaka dolmenak eraikitzeko. Ondoren, basoan lan egiten zuten aizkolariek denbora pasa moduan enborrak moztuz norgehiagoka jarduten zuten legez, harginek beren indarra neurtzen zuten harria jasoz. Harri-jasotzea historiaurreko garaietan errotuta dago. Aspaldian, gizakiek harritzarrak garraiatu behar izaten zituzten arrastaka dolmenak eraikitzeko. Ondoren, basoan lan egiten zuten aizkolariek denbora pasa moduan enborrak moztuz norgehiagoka jarduten zuten legez, harginek beren indarra neurtzen zuten harria jasoz.

Pilota - Pilota jokoaren aldaera bat da, esku hutsez jokatzen dena. Bi jokalari edo bi bikote elkarren kontra arituz jokatzen da. Elkarren aurka diharduten bi alde horiek, txandaka, pilota bat kolpatzen dute, pilotak horma bat jo dezan, harik eta bi aldeetako batek huts egin duelako besteak puntua lortzen duen arte. Nahiz eta joko hau mundu guztian zehar euskal pilota izenaz ezagutu, ez du leku honetan jatorria. Historiagile batzuek jatorri espartanoa duela diote. Hala ere beste leku batzuetako zibilizazioek ere pilotarekin kirol antzekoak praktikatu izan dituzte. Nahiz eta joko hau Euskal Herrian ez sortu, hemen izan zuen arrakasta handiena eta bere jolasteko modua mantendu zuena. Euskaldunak ameriketara migratzean pilotara jokatzeko ohitura mantendu zuten eta gaur egun nabaria da horren eragina: esku-pilota taldeak eta frontoien existentzia. Hala ere, mundu guztian izen honekin ezagutzen da.

Aizkora proba - Aizkora proba edo aizkora jokoa: munduko toki ezberdinetan praktikatzen den enbor-kirolaren euskal aldaera da. Atletek aizkolariak izenarekin jasotzen dituzte. Kirol honen sustraiak ez dira zuhaitzak mozten, baizik eta egurra mozten. Kirol honetan egur zati bat jartzen da eta forma zehatz batean mozten da. Enborrak lurrean antolatuta daude, aurrez prestatutako posizio horizontalean, horrela, aizkolariek haien gainean zutik jartzen dituzte. Aldi berean, hainbat aizkolari lehiatu ohi dira. Euskadiko kirolaren aldaera horretan, pagadiak normalean erabiltzen dira eta enborrak azukre gabe prestatzen dira normalean.

Sega jokoa - Belar kiloko kopuru handiena mozten du, sega erabiliz, azalera jakin baten belardian, aldez aurretik ezarri den denbora. Kirolariei deitzen zaie segalariak. Euskal Herriko kirol esklusiboa ere ez da, Alpeetako eskualdean ere praktikatzen baita. Mugatutako zelaian eta denbora jakin batean, ahalik eta belar kilo gehien ebakitzean datza. Segalari bakoitzak laguntzaile talde bat izan dezake belarra bildu, batu eta pisatzeko. Segalaria belarra ebakitzeaz gain bere sega zorroztu beharko du. Normalean txapelketetan lana bi ordutan egin behar izaten da. Sega heltzekoeskuineko eskua kirtenean eta ezkerrekoa atzekoan kokatu behar da. Ebaketan, mugimendua eskuinetik ezkerrera egingo da zirkunferentzi erdia osatuz. Ebaketa baten ondoren pauso bat aurrera eman eta mugimenduaren teknika errepikatzen da.

Arraunketa - Itsas,ibai edo lakuan, ontzi gainean egiten den kirola da. Kirol hau bi motetan sakailakaturik  daude, eserlekuaren arabera: tosta(finkoa )edo aulki mugikorra. Orokorrean, lehenengoa erabiltzen da Bizkaiko golkoan eta bigarrena lakuetan edo itsasadarretan. Euskal Herrian arraunaz hitz egitean, garbi izan behar dugu ezin gaitezkeela kirol-dimentsiora mugatu, arrauna “kirola baino zerbait gehiago” baita. Begi-bistakoa da arrauna ez dela XIX. mendean Britainia Handian arautu eta hutsetik abiatuta, bat-batean asmatutako kirol moderno bat. Eguneroko lanetik sortutako jarduera honek berezko hainbat ezaugarri ditu gure kulturaren eta nortasunaren osagai bihurtzen dutenak. Jatorri eta sustrai horiek ezagutzea beharrezkoa da kirol hau nola ulertzen den eta bizitzen den ulertzeko.

Txapelketak

Harri Jasotze - Harri handien txapelketa, Harri txikien txapelketa, Harri irregularren txapelketa

Arraunketa - Espainiako aulki mugikorreko txapelketa.  Donostian ere XIX. mendearen amaieran. Espainiako Traineru Txapelketa, Euskadiko traineru txapelketa

Sokatira - Sokatirako txapelketak ez dira bakarrik Euskal Herritik izan , adibidez, Munduko Sokatira Txapelketa, Euskal Herriko Sokatira txapelketa.

Esku Pilota - Esku Huskako Buruz burko Pilota txapelketa nagusia, Esku Huskako Binakako pilota txapelketa nagusia, Esku Huskako lau eta Erdiko pilota Txapelketa nagusia, Esku Huskako Trinketeko Buruz Buruko pilota txapelketa nagusia.

Aizkora Proba - Espainiako Aizkolari txapelketa, Euskadiko Aizkolari txapelketa, Urrezko Aizkora

Harri Jasotze - Harri handien txapelketa, Harri txikien txapelketa, Harri irregularren txapelketa