Leixibatxo

Leixibatxo euskal ahozko tradiziozko balada bat da. R.M. Azkuek Cancionero Popular Vasco-n bildu zuen 1870 urtean.

Hurbilpen historikoa

Noiz argitaratua

Baladak ez ziren 1850 arte argitaratu. Hau konkretuki R.M. Azkuek Cancionero Popular Vasco-n bildu zuen 1870 urtean. Hala ere, lan hau 1922-1925 urteen bitartean argitaratu zen eta hamaika liburukiz osatuta dago.

1912an sari bat irabazi zuen eta argitara eman zen. Bildumak 1800 melodia baino gehiago biltzen ditu. Azkuek, bere lana, zahar-egoitza batean betetzen zuen eta hori aukera ederra izan zen jatorri ezberdinetako melodia, abesti eta balda asko jasotzeko.

Gaia

Gaia, balada erromantikoetan ohikoa zen bezala, emakume baten senarraren itzulera zen, itsasoan edo beste herrialderen batean denbora luzea eman ondoren. “Senarraren etorrera” gai multzoan sar daiteke.

Zeri buruzkoa

Orokorrean, baladek gertakizun batzuk kontatzen dituzte, baina Leixibatxok ez ditu hainbat gertakizun kontatzen bakarra baizik eta horri eszena-balada izena ematen zaio. Gainera, ez du orden kronologiko batean kontatzen, bi pertsonen arteko elkarrizketa bezala agertzen baita. Leixibatxon kontatzen dena oso kontaketa bakuna da, ez baititu planteamendu, korapilo eta bukaerarik.

Senarraren etorrera kontatzen du balada honek. Itsasoan denbora asko eman ondoren edo herritik urrun egon den senarra mozorroturik bueltatzen da emaztearen fideltasuna baieztatzeko.

Balada mota

Motaren arabera, Hispaniar erromantzeroaren antz handia du Leixibatxu baladak eta horregatik, balada panhispaniarra ere deitu ahal zaio Las señas del marido izeneko hispaniar erromantzearen antz handia baitu.

Aldaerak

Bi euskalki ezberdinetan kantatu izan da. Batez ere, Bizkaian entzun izan da eta bertan bederatzi aldaera izan ditu Nafarroan aldaera bakarra izanik. Hori dela eta balada honen tituluak ere aldaerak ditu. Leixibatxoa, Leisibatxu, Leixibatxu, eta abar.

Horra mendebaleko aldaera bat:

«

- Leixibatxoa txuria dozu,

andratxu gaztia
- Ondo gobernatuta,
bai aita frailia.
- Eskutxu txuriak dozuz,
andratxu gaztia.
- Guantepian ibilite,
bai aita frailia.
- Eskutxu txuriak dozuz,
andratxu gaztia.
- Guantepian ibilite,
bai aita frailia.

- Familiarik edo bozu,
andratxu gaztia?
- Seme bi ditudaz,
bai aita frailia.
- Senarrik edo bozu,
andratxu gaztia?
- Amerike urrunetan,
bai aita frailia.
- Ezeutuko zenduke,
andratxu gaztia?
- Lehengo arropakin bada,
bai aita frailia.
- Ezeutuko zenduke,
andratxu gaztia?
- Lehengo arropakin bada,
bai aita frailia.

- Laztan bat emon behar deutsut,
andratxu gaztia.
- Ibaia dau bitarte,
bai aita frailia.
- Bi saltuan pasatukot,
andratxu gaztia.
- Ez jat komenidetan,
bai aita frailia.
- Bi saltuan pasatukot,
andratxu gaztia.
- Ez jat komenidetan,
bai aita frailia.

- Suak erreko al zaitu,
andratxu gaztia.
- Berori ilenti dala
bai aita frailia.
- Urek eroango al zaitu,
andratxu gaztia.
- Berori txalupa dala,
bai aita frailia
- Urek eroango al zaitu,
andratxu gaztia.
- Berori txalupa dala,
bai aita frailia

»

Nork musikatua

Hiru Truku musika taldeak musikatu zuen idatziz jaso den balada hau eta esteka honetan letra osoa irakurri eta bertsioa musikatua entzun daiteke.

Bibliografia

Nuevos Medios ( Nuevos Medios). (2014, Irailak 9) Hiru Truku - Leisibatxoa. https://www.youtube.com/watch?v=GTdWYEhVs1k tik hartua.

Lakarra J, Biguri K, Urgell B. (1984). EUSKAL BALADAK antologia eta azterketa. Lur editoriala: Donostia.

Kanpo estekak

Datuak: Q97206947