Montserrateko kremailera-trena

Cremallera de Montserrat
	; Montserrateko kremailera-trena.
Datu orokorrak
Garraio mota	Kremailera-trena
Eskualdeak	Monistrol de Montserrat
Geltokiak	3
Bidaiariak	582.866 (2011)
Jabea	Ferrocarrils de la Generalitat de Catalunya
Webgunea	http://www.cremallerademontserrat.cat
Ustiapena
Hasiera	1892ko urriaren 6a ; 2003ko ekainaren 11
Amaiera	1957ko maiatzaren 12a
Eragilea	Ferrocarrils de la Generalitat de Catalunya
Ibilgailuak	5 automotore
Datu teknikoak
Luzera	5.238 m
Galiboa	1 m
Abiadura maximoa	45 km/h
Mapa

Montserrateko kremailera-trena (katalanez Cremallera de Montserrat) Kataluniako Bages eskualdeko Monistrol de Montserrat udalerria eta Montserrateko monasterioa elkarlotzen dituen kremailera-trena da. 1892ko urriaren 6an inauguratu zen, Ferrocarrils de Muntanya de Grans Pendents enpresak eraikia, eta 1957ko maiatzaren 12an itxi zen, trenbidearen narriaduraren ondorioz. 2003ko ekainaren 11n Ferrocarrils de la Generalitat de Catalunyak (FGC) trenbidea berreskuratu eta martxan jarri zuen berriro.

Kremailerak 5,238 kilometroko luzera du, 15 minututan bidaia osotzen delarik, eta 550 metroko malda gainditzen du. Orduro 1.500 pertsona garraiatzeko gai da. Núriako kremailera-trenarekin batera Iberiar penintsulan martxan dabilen kremailera-tren bakarra da.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Proiektua eta eraikuntza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

XIX. mendearen amaieran Montserrateko monasteriora heltzeko bideak hobetzeko beharra ikusi zen, bisitarien gorakada jarraia zela eta.

Joaquim Carrera ingeniariak eta Josep M. González enpresariak Monistrol de Montserrat udalerria (non Bartzelona-Manresa trenbidea ibiltzen zen) eta monasterioa lotzeko kremailera-tren bat eraikitzeko ideia aurkeztu zuten.

1880an proiektua aurkeztu zen eta urtebete geroago onetsia eman zitzaion. Hilabete batzuren buruan Ferrocarrils de Muntanya a Grans Pendents sozietatea sortu zen.

1890n Ferrocarrils de Muntanya a Grans Pendentsek proiektua berridatzi zuen, trazadura laburrago batekin, metro bateko trenbide zabaleraz, eta Abt sistema erabilita, eta 1981an gobernuak proiektua onartu zuen. Urte horretako irailean trenbidearen eraikuntza hasi zen, eta 13 hilabetetan, 1892ko urriaren 6an, Montserrateko kremailera martxan jarri zen, ordubete eta 5 minututan ibilbide osoa betez.

Zerbitzua finkatzea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1905an trenbidea Monistrol Nord geltokira luzatu zen, non Norteko Konpainiaren zerbitzuekin lotura zegoen, hasierako proiektuan aurreikusitakoari jarraituz.

XX. mendearen hasieran geltokietan hainbat hobekuntza egin ziren, eta trenbidearen kapazitatea ere handitu zen, trenbide bikoitza ibilbidearen erdira luzatuz eta nasak handituz, tren gehiago erabili ahal izateko.

1922an Burdinbide Katalanen Konpainiak (Companyia de Ferrocarrils Catalans) Martorell-Manresa trenbidea jarri zuen martxan, kremailera-trenarekin lotura geltokia eraiki zuelarik.

Narriatze eta itxiera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

30eko hamarkadan Montserrateko teleferikoa jarri zen martxan, eta horrekin batera errepideak ere hobetu ziren, monasteriora heltzeko lehia handituz.

Espainiako Gerra Zibilan zaurituak monasterioan zegoen ospitale militarrera garraiatzeko erabili zen, eta bidaiarientzako zerbitzuak eten ziren. Gerraondoko urteetan trenbidearen hobekuntza eta berrikuntza inbertsioak eten ondoren zailtasun ekonomiko handiak jasan zituen kremailerak. Hala ere, 40ko hamarkadan bidaiari kopururik handiena lortu zen.

1953an istripu larria gertatu zen, monasteriora igotzen ari zen konboi batek behera egin eta beste tren batekin talka egin ondoren. Bigarren tren honek metro batzuk beherago beste tren batekin ere talka egin zuen, guztira 8 hildako eta 160 zauritu baino gehiago egon zirela, horietatik dozena bat larri.

Istripuak monasteriora kremailera-trenean igotzeko mesfidantza sortu zuen, eta aurretik zituen arazo ekonomikoak areagotu ziren. Hala, ezin izan ziren trenbideak beharrezkoak zituen hobekuntzak gauzatu, eta 1957ko maiatzaren 12an trenbidea itxi zen.

Berreskuratzea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1999an Montserrateko kremailera berreskuratzeko proiektua aurkeztu zen, monasteriora igotzeko errepideek jasaten ari zituzten trafiko pilaketei aurre egiteko.

FGCk proiektua idatzi eta trenbidea ustiatzeko ardura hartu zuen. Monasterioa eta Monistrol Vila geltokien arteko trazadura zaharra birgaitu zen, aldaketa txiki batzuk baino ez eginda, hala nola pasonibelak ezabatzeko tarte txiki batzuen altuera igotzea. Monistrol Vila eta Monistrol Enllaç geltokien arteko tartea, aldiz, berria eraiki zen, 480 metro luze den zubi berria eraikita. Monistrol Enllaç eta Castellbell i el Vilar arteko tartea ez zen berreskuratu.

2001eko uztailean lanak hasi ziren, eta 2003ko ekainaren 11n Montserrateko kremailera berriro ere martxan jarri zen.

Azpiegitura[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Trenbide berriak 1957. urtera arte ustiatu zen trenbide zaharreko tarte gehienak aprobetxatzen ditu. 5,28 km-tik 4,1 kremailera bidezkoak dira, Monistrol Vila geltokitik Montserrateko monasterioa arte. 550 metroko desnibela gainditzen du, %15eko maldekin.

Kremailera zaharra bezala, berriak ere zabalera metrikoa du (1000 mm) eta Abt sistema erabiltzen du. Trenbide bakarra dago trazadura osoan zehar, ibilbidearen erdialdeko 400 metro izan ezik, non igotzen eta jaisten diren trenen gurutzadura gertatzen den. Trenbide osoa elektrifikatuta dago, korronte jarraian 1500 volt-etan.

Aipatzekoa da Llobregat ibaiaren gaineko zubia, pont del Centenari izenekoa, 480 metro luze eta 8 zutaberen gainekoa. Ibilbidean zehar lau tunel daude, horietatik hiru kremailera zaharrekoak (Monistrol, L'Àngel eta Apòstols tunelak). Eraikuntza berriko tunel bakarra La Foradada tunela da, pont del Centenari zubira heltzen dena.

Material mugikorra[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gaur egun Ferrocarrils de la Generalitat de Catalunyak erabilitako bidaiarientzako automotoreak, monasterioa inguratzen duten tontorrekin izepetuak:

Zenbakia	Izena	Irudia	Eraikitzailea	Eraikitze zenbakia	Urtea
AM1	El Cavall Bernat		Stadler	683	2002
AM2	Sant Jeroni		Stadler	684	2002
AM3	El Montgròs		Stadler	685	2002
AM4	Els Flautats		Stadler	686	2002
AM5	Les Agulles		Stadler	687	2002

Kremailera zaharreko baporezko lokomotorrak:

Kremailera tren baten trakzio-mekanismoa.

Mota	Zenbakia	Izena	Eraikitzailea	Eraikitze zenbakia	Urtea	Notak
021T	1	Verge de Montserrat	AEC	2352	1892
021T	2	Monistrol	AEC	2353	1892	1953ko istripuaren ondoren "Abat Deàs" plaka eraman zuen. Reial Automòbil Club de Catalunyak (RACC)-ek gordea.
021T	3	Sant Jeroni	AEC	2354	1892	1953ko istripuaren ondoren deseginda.
021T	4	Víctor Balaguer	AEC	2355	1892	Monistrol Vila geltokian,^[2] lehen partikular batek gordea.
021T	5	Abat Deàs	AEC	2356	1892	1953ko istripuaren ondoren deseginda.
021T	6	Julian Fuchs	SLM	748^[3]	1892	FGCk eskuratuta. Ribes-Vila geltokian ikusgai.^[4]
021T	7	Elías Rogent	SLM	2797^[5]	1921	1972an deseginda.
021T	8	Conde de Lavern	SLM	2872	1923	Partikular batek gordea.