Paulina Lira
| Paulina Lira | |
|---|---|
| Bizitza | |
| Jaiotza | XX. mendea |
| Herrialdea |  Txile |
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Txileko Unibertsitatea University of Leicester (en)  Edinburgheko Unibertsitatea |
| Hizkuntzak | gaztelania |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | astrofisikaria eta unibertsitateko irakaslea |
| Enplegatzailea(k) | Txileko Unibertsitatea |
Paulina María Lira Teillery (Txile, XX. mendea) txiletarra astronomoa eta irakaslea da. Astronomian doktorea da Edinburgoko Unibertsitatean, eta Txileko Unibertsitateko Zientzia Fisiko eta Matematikoen Fakultateko Astronomia Saileko irakasle titularra da.[1] Astrofisika eta Antzeko Teknologien Zentroko (CATA) kide ere bada.[2]
Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Paulina María Lira Teilleryk graduatu aurreko ikasketak egin zituen Txileko Unibertsitateko Fisika eta Matematika Zientzien Fakultatean, eta 1992an Fisikako lizentziatura lortu zuen. 1995ean Astronomiako Magister titulua lortu zuen unibertsitate horretan bertan. Ondoren, Astronomiako doktoretza lortu zuen Edinburgoko Unibertsitatean, Erresuma Batuan (1999).[3]
1999. urtean Cormack Postgraduate Research Prize saria jaso zuen.[1]
1999tik 2002ra doktoratu ondoko bat egin zuen Leicesterreko Unibertsitatean (Ingalaterra).[4]
2002. urtetik Txileko Unibertsitateko Zientzia Fisiko eta Matematikoen Fakultateko Astronomia Saileko irakaslea da 2002tik.[2] 2019az geroztik, irakasle titularraren kargua du, unibertsitate horretako hierarkia handieneko kargua.[5]
Bere ibilbidean hainbat sari jaso ditu, hala nola Andeak Fundazioaren Gizarteratze Beka. Gainera, Astrofisika eta Antzeko Teknologien Zentroko (CATA) kide da eta hainbat workshopetako eta konferentziatako kide izan da, bai Espainian bai nazioartean.[2]
2014. urtean, Tel Aviveko Unibertsitateko Dan Capellupo eta Hagai Netzer zientzialariekin, Zuricheko Institute of Astronomy institutuko Benny Trakhtenbrot eta Txileko Unibertsitateko Dan Capellupo eta Hagai Netzer zientzialariekin batera argitaratu zuen artikulu bat. "Active Galactic Nuclear at z = 1.5:I Spectral energy distributions and accretions discs" artikuluak Cerro Paranal behatokiko Very Large Telescope-tik (VLT) 40 zulo beltz behatzearen emaitzak aurkeztu zituen, eta, bereziki, zulo beltzen errotazioa kalkulatzeko kodea.[6][7]
Estatu mailan, Txileko hedapen- eta komunikazio-bide askotan aipatua izan da, zulo beltzei buruzko ikerketagatik, hala nola haien portaera azaltzen duten ereduen garapenean, masa kalkulatzeko metodoetan, distira eta zulo beltzen dietaren arteko erlazioak ezarriz, besteak beste.[8][9][10][11]
Ikerketa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Paulina Lirak galaxia-nukleo aktiboetan (AGN ingelesez) du interesa, AGN lagin handi baten propietateak ulertzen saiatzen den bitartean. Bestalde, Seynaut galaxia-talde txiki bat ikertzen ari da, SMARTS teleskopioak erabiliz, infragorri hurbilaren (NIR) argi-kurbak eta argi-kurba optikoak zehazteko. Halaber, AGNak iluntzeko interesa du, baita AGNetan eragiten duten atzeraelikadura-mekanismoetan eta izarren leherketa ahaltsuetan interesa ere. Horretarako, hurbileko galaxia infragorrietan (ULIRG ingelesez) eta gorrirantz eta zulo beltzetan desplazamendu handia duten galaxietan eskala handiko haizeak dauden zehazten duen programa bati ekin diogu.[12]
Sariak eta aintzatespenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1999. urtean Cormack Postgraduate Research Prize saria jaso zuen.[1]
- Andeak Fundazioaren Gizarteratze Beka.
Hautatutako argitalpenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Oharra: Paulina Lyak argitaratutako artikulu zientifikoen zati bat aipatzen da; zerrenda osoa ikusteko, ikus paper-zorro akademikoa.[3]
- Gronwall, Caryl; Ciardullo, Robin; Hickey, Thomas; Gawiser, Eric; Feldmeier, John J.; Dokkum, Pieter G. van; Urry, C. Megan; Herrera, David et al.. (2007-9). «Lyα Emission-Line Galaxies at z = 3.1 in the Extended Chandra Deep Field-South» The Astrophysical Journal 667 (1): 79–91. doi:. ISSN 0004-637X..
- Gawiser, Eric; Dokkum, Pieter G. van; Herrera, David; Maza, Jose; Castander, Francisco J.; Infante, Leopoldo; Lira, Paulina; Quadri, Ryan et al.. (2006-1). «The Multiwavelength Survey by Yale-Chile (MUSYC): Survey Design and Deep Public UBVRIz Images and Catalogs of the Extended Hubble Deep Field-South*» The Astrophysical Journal Supplement Series 162 (1): 1–19. doi:. ISSN 0067-0049..
- Gawiser, Eric; Francke, Harold; Lai, Kamson; Schawinski, Kevin; Gronwall, Caryl; Ciardullo, Robin; Quadri, Ryan; Orsi, Alvaro et al.. (2007-12). «Lyα-Emitting Galaxies at z = 3.1: L* Progenitors Experiencing Rapid Star Formation*» The Astrophysical Journal 671 (1): 278–284. doi:. ISSN 0004-637X..
- Carolin N. Cardamone; Pieter G. van Dokkum; C. Megan Urry; Yoshi Taniguchi; Eric Gawiser; Gabriel Brammer; Edward Taylor; Maaike Damen et al.. (12 de julio de 2010). «THE MULTIWAVELENGTH SURVEY BY YALE–CHILE (MUSYC): DEEP MEDIUM-BAND OPTICAL IMAGING AND HIGH-QUALITY 32-BAND PHOTOMETRIC REDSHIFTS IN THE ECDF-S*» The Astrophysical Journal Supplement Series 189 (2) doi:. ISSN 0067-0049..
- Gawiser, Eric; Dokkum, Pieter G. van; Gronwall, Caryl; Ciardullo, Robin; Blanc, Guillermo A.; Castander, Francisco J.; Feldmeier, John; Francke, Harold et al.. (2006-4). «The Physical Nature of Lyα-emitting Galaxies at z = 3.1*» The Astrophysical Journal 642 (1): L13–L16. doi:. ISSN 1538-4357..
- Phillips, M. M.; Lira, Paulina; Suntzeff, Nicholas B.; Schommer, R. A.; Hamuy, Mario; Maza, José. (1999-10). «The Reddening-Free Decline Rate Versus Luminosity Relationship for Type Ia Supernovae» The Astronomical Journal 118 (4): 1766–1776. doi:. ISSN 1538-3881..
- Netzer, Hagai; Lira, Paulina; Trakhtenbrot, Benny; Shemmer, Ohad; Cury, Iara. (2007-12). «Black Hole Mass and Growth Rate at High Redshift» The Astrophysical Journal 671 (2): 1256–1263. doi:. ISSN 0004-637X..
- Capellupo, D. M.; Trakhtenbrot, B.; Netzer, H.; Lira, P.; Mejía-Restrepo, J. E.. (2018-01). «The effect of nuclear gas distribution on the mass determination of supermassive black holes» Nature Astronomy 2 (1): 63–68. doi:. ISSN 2397-3366..
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ a b c «Académicos A-Z - Facultad de Ciencias Físicas y Matemáticas - Universidad de Chile» ingenieria.uchile.cl.
- ↑ a b c Centro de Astrofísica y Tecnologías Afines de Chile. «Paulina Lira» www.cata.cl.
- ↑ a b «Portafolio Académico - Paulina Maria Lira Teillery» www.uchile.cl.
- ↑ «Portal de Investigadores - Paulina Maria Lira Teillery» investigadores.conicyt.cl.
- ↑ Facultad de Ciencias Físicas y Matemáticas. (9 de Marzo de 2020). «Tres nuevas Profesoras Titulares FCFM en 2019 - Facultad de Ciencias Físicas y Matemáticas - Universidad de Chile» ingenieria.uchile.cl.
- ↑ Capellupo, D. M.; Netzer, H.; Lira, P.; Trakhtenbrot, B.; Mejía-Restrepo, Julián. (1 de febrero de 2015). «Active galactic nuclei at z ∼ 1.5 – I. Spectral energy distribution and accretion discs» Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 446 (4): 3427–3446. doi:. ISSN 1365-2966..
- ↑ El Mostrador, Cultura+Ciudad. (6 de febrero de 2015). Astrónoma chilena participa en investigación que calcula la enigmática rotación de los agujeros negros. .[Betiko hautsitako esteka]
- ↑ Emol, Tecnología. (4 de Febrero de 2015). Astrónoma chilena participa en investigación que confirma el modelo de agujeros negros. .
- ↑ TVN, Tendencias (Entrevista). (26 de Julio de 2016). [https://www.24horas.cl/tendencias/astronomos-de-la-u-de-chile-establecen-metodo-para-calcular-la-masa-de-los-agujeros-negros-2085704 Astrónomos de la U. de Chile establecen método para calcular la masa de los agujeros negros. Paulina Lira, astrónoma de la casa de estudios, explica la importancia que tiene el hallazgo para la ciencia moderna respecto al estudio del espacio.. ].
- ↑ Emol, Tecnología. (5 de Septiembre de 2018). Astrónoma chilena establece la relación entre el brillo de los agujeros negros y la "forma" en que se alimentan. .
- ↑ DAS, Universidad de Chile. (5 de Septiembre de 2018). Astrónomos establecen relación entre el brillo y la dieta de agujeros negros.. .
- ↑ «Departamento de Astronomía - UNIVERSIDAD DE CHILE - Académicos» www.das.uchile.cl.
Kanpo estakak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Juegos de Mate. «La astrónoma Paulina Lira nos lee Cosmos de Carla Sagan». Vimeo. Consultado el 9 de abril de 2019.
- Mujeres Chilenas en Ciencias (7 de noviembre de 2016). «Paulina Lira Mujer Científica». Youtube. Consultado el 9 de abril de 2019.
