Post hoc ergo propter hoc
Post hoc ergo propter hoc (latinetik: 'honen ondoren hura, beraz honen ondorio') falazia informala da, honela formulatua: "Y gertaerak X gertaerari jarraitu dionez, Y gertaera X gertaerak eragin behar du". Askotan, post hoc falazia gisa laburbiltzen da. Zalantzan jar daitezkeen kausa-aniztasunaren falazia logikoa da, cum hoc ergo propter hoc falaziaren desberdina ('honekin, beraz, honegatik'), non bi gertaera aldi berean gertatzen baitira edo ordena kronologikoa hutsala edo ezezaguna baita. Post hoc falazia logiko bat da, eta gertaera bat beste gertaera baten kausa dela dirudi, lehenago gertatu zelako[1][2].
Post hoc errorea bereziki tentagarria da, korrelazioak kausalitatea dela iradokitzen baitu batzuetan. Falazia gertaeren ordenan soilik oinarritutako ondorio batean datza, emaitzaren erantzule izan daitezkeen beste faktore batzuk kontuan hartu beharrean, horiek lotura baztertzeko modukoak baitira[3].
Adibide erraz bat hauxe da: "Oilarrak eguzkia atera baino lehentxeago kantatzen du; beraz, oilarrak eguzkia aterarazten du".
Adibideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Maizterra apartamentu batera joan da bizitzera, eta eraikineko galdarak matxura izan du. Administratzaileak maizterra iristeari egozten dio matxura. Kausalitaterik ezean, gertaera bat bestearen atzetik gertatu da soilik[4].
- Pelé futbolari brasildarraren errendimendua jaitsi zuenean, jokorako elastiko berezi zale bati oparitu ziola oroitu eta horri egotzi zion. Bere joko ona berreskuratu zuen lagun batek elastikoa berreskuratu zuela esan zionean, nahiz eta errendimendu apalean eraman zuen elastiko bera izan[5].
- Txertoen ondorio okerren jakinarazpena. Txertoa hartu ondoren, jendeak osasun arazo bat du, eta txertoak eragin duela pentsatzen du[6].
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ Grouse, Lawrence. (2016-7). «Post hoc ergo propter hoc» Journal of Thoracic Disease 8 (7): E511–E512. doi:. ISSN 2072-1439. PMID 27499984. PMC 4958779. (Noiz kontsultatua: 2024-02-22).
- ↑ (Ingelesez) Summers, Jesse S.. (2017-03-24). «Post hoc ergo propter hoc : some benefits of rationalization» Philosophical Explorations 20 (sup1): 21–36. doi:. ISSN 1386-9795. (Noiz kontsultatua: 2024-02-22).
- ↑ (Ingelesez) «post hoc» LII / Legal Information Institute (Noiz kontsultatua: 2024-02-22).
- ↑ (Ingelesez) Damer, T. Edward. (2009). Attacking Faulty Reasoning: A Practical Guide to Fallacy-free Arguments. Wadsworth/Cengage Laerning ISBN 978-0-495-81095-7. (Noiz kontsultatua: 2024-02-22).
- ↑ (Ingelesez) «Top 10: Football superstitions to rival Arsenal's Kolo Toure» The Telegraph 2009-02-25 (Noiz kontsultatua: 2024-02-22).
- ↑ Manktelow, Kenneth Ian. (2012). Thinking and reasoning: an introduction to the psychology of reason, judgment and decision making. (1. publ. argitaraldia) Psychology Press ISBN 978-1-84169-741-3. (Noiz kontsultatua: 2024-02-22).