San Andres eliza (Ekai)

Koordenatuak: 42°46′24″N 1°23′10″W / 42.7732679°N 1.38601714°W / 42.7732679; -1.38601714
Wikipedia, Entziklopedia askea
San Andres eliza
Kokapena
Herrialdea Euskal Herria
Probintzia Nafarroa Garaia
UdalerriaLongida
Koordenatuak42°46′24″N 1°23′10″W / 42.7732679°N 1.38601714°W / 42.7732679; -1.38601714
Map
Historia eta erabilera
IrekieraXIII. mendea
Izenaren jatorriaMartin Tourskoa
Erlijioakatolizismoa
ElizbarrutiaIruñea eta Tuterako artxidiozesia
Arkitektura
Estiloaarkitektura erromanikoa
Kontaktua
Helbideacalle San Martín 22, 31481 Ecay de Lónguida, Navarra

San Andres eliza Longidako Ekai kontzejuan XIII. mendeko kristiau eliza bat da.

Eraikina[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ekai erromesen bide zaharretik gertu dagoenez, Erdi Aroan loraldi ekonomiko eta artistikoa izan zuela pentsa daiteke, San Martin parrokian oraindik ere ikusten den eta dokumentuek berresten duten bezala. Herriko punturik garaienean eraikitako tenplua Galietako apostoluaren, Tourseko San Martinen, gotzainaren eta konfesorearen izenpean dago. Harriz egindako eraikuntza txikia da, landa-izaera nabarmenekoa. Oinplanoan nabe bakarra du, hormen garaieraren erdian dauden mentsuletan oinarritzen diren arku fajoien gainean kanoi erdiko ganga zorrotza duena. Burualdeko absidea labe-gangaz estalita dago, eta aurretik ganga-formako zatia eta kanoi zorrotza ditu. Argia sarrerako atetik sartzen da barrura, epistolaren hormaren bigarren atalean eta absidearen erdian dagoen leiho estutik. Portadak erdi-puntuko arku beheratua eta apaindu gabeko zazpi arkibolta ditu. Arkibolta horiek baketoi finetan bermatuta daude, eta moldura apaindu batek lotzen ditu, roleozko ebakidurazko dekorazioarekin. Babesten zuen antzinako teilatutxoaren (modiloi batzuk geratzen dira) eta gaur egungo teilatutxoaren artean, leku garaiago batean, krismoi bat dago behealdean. Kanpandorrea elizaren oinaldean dago atxikita; bi gorputz ditu eta haren material berekoa da. Bertara korutik sartzen da, goian eta habeartearen azken atalean dagoen korutik. Bere arkitekturan adierazitako ezaugarri formalengatik, eliza XIII. mendeko data aurreratu bati dagokiola dirudi, tradizio erromaniko berantiarrarekin bat datorrena. Geroago, XVI. mendetik XVII. mendera bitartean, alboetako kapera bana erantsi zitzaion burualdearen ondoan, oinplano angeluzuzenekoa eta burualde zuzenekoa, eta estalki-sistema gisa kanoi-gangaz hornitu zen. Azkenik, sakristia txiki bat gehitu zitzaion epistolaren aldean, kapera nagusiaren ondoan, eta presbiteriotik zuzenean sartzen da bertara.

Barrualdean, altzariak urriak dira gaur egun, eta eraikinaren ondorengo garai eta estilokoak. Erdi Aroko irudi bat baino ez da kontserbatzen, egur polikromatuzkoa, Santa Mariarena, Semearekin altzoan tronuratua, zaharberritu arren, jatorrizko eredu erromaniko aurreratu baten ezaugarriak gordetzen dituena. Ebanjelioaren ondoko kaperan dago, nahiz eta dokumentuz jakin garai batean erretaula nagusian zegoela, San Martinen irudi titularraren ondoan. Erretaula nagusiak burualdearen aurrealde osoa hartzen du. Obra herrikoia da, barroko estilokoa, eta hiru kaleko gorputz bakar batek eta koroatzeak osatzen dute. Traza eta mazoneria Juan San Migeli zor zaizkio, Urrozko hiribilduko maisu-arkitekto eta ebanistari, eta hiru mila eta ehun erreal ordaindu zizkioten 1725ean. Tourseko gotzain santuaren irudi nagusia, egur polikromatuzkoa, gaur egungoaren aurreko erretaula batekoa da (XVII. mendea). Frankeatzen duten bi mihiseak, San Ferminekin eta San Frantzisko Xabierrarekin, bi albo-kapera jaso zituen Jose pintoreak.

Baina tenpluaren apaingarririk onena, jatorrian, bere horma-pinturek osatzen zuten, konposizio ezberdinak osatuz, kapera nagusia eta alboko hormak estaltzen zituztenak. Denboraren buruan, eta agian hondatuta zeudelako, egoki iritzi zitzaion haiek ezkutatzeari. Horretarako, mazoneriako erretaula handi bat jarri zen burualdean, eta gainerako hormak karez estali ziren. Ongien kontserbatzen den dekorazioa absidearen erdi eta behealdean dagoena da, erretaula nagusiak ezkutatzen duena. Bertan, San Marinen elezaharreko pasarteak irudikatzen dira, arkitektura itxurazkoez inguratuak eta eszena bakoitzaren behealdean duten esanahia azaltzen duten testuez aberastuak. Ezkerretik eskuinera honako hauek daude: Kristoren agerpena San Martinera, eraitsitako pinuaren miraria, Santuak katekumenoaren berpiztea eta Martin Tourseko gotzain izendatzea. Estilo berekoak dira, halaber, presbiterioaren eskuinaldea eta ebanjelioaren aldeko bigarren atala hartzen duten luzituagatik erdi ezkutatuta dauden beste konposizio batzuk. Bertan aitortzen dira San Blas, Sebasteako apezpikua, erromatar gobernadorearen aginduz, eta San Kristobal Haurrarekin ezkerreko sorbaldan, hurrenez hurren. Estilo estilistikoari dagokionez, guztiak ere gotiko gotiko edo lineal estilokoak dira, eragin frantziarreko, marrazki zainduko eta polikromia distiratsuko pintura-ereduen esanekoak. XIV. mendearen bigarren herenean Iruñerrian eta Zaragozako probintziaren iparraldean beren jarduera garatu zuten tailer edo tailerrei atxikitzea proposatzen da, horma-pinturaren eta taula gaineko pinturaren arloan egindako lan interesgarriekin.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]