Stephanen Boskotea

Wikipedia, Entziklopedia askea
Stephanen Boskotea
Behaketa
AurkitzaileaÉdouard Stephan
Aurkikuntza-data1877ko irailaren 22a
Gorriranzko lerrakuntza0,0215
KonstelazioaPegasus
Abiadura erradiala6.376 km/s
Igoera zuzena338,98958 °
Deklinazioa33,96 °
Izendapenak

Stephanen Boskotea bost galaxia elkartzen dituen talde bisuala da, horietatik lauk osatzen dute inoiz aurkitu ziren galaxia trinkoen lehen taldea. Taldea, Pegasus konstelazioan ikus daitekeena, Édouard Stephanek aurkitu zuen 1877an Marseillako Behatokian.[1] Taldea galaxia trinkoen talde guztietatik aztertuena da. Ikusizko taldeko kide distiratsuena (eta benetako taldeko kide ez den bakarra) NGC 7320 da, eta H II eskualde zabalak ditu, orban gorri gisa identifikatuak, non izarren eraketa aktiboa gertatzen ari baita.

Stephanen Boskoteko bost galaxietatik lauk elkarte fisiko bat osatzen dute, benetako galaxia-talde bat, Hicksonen 92. Talde Trinkoa, eta segur aski elkarrekin bat egingo dute etorkizunean. 1970eko hamarkadako lehen urteetako irrati-behaketek taldearen galaxien arteko espazioan dagoen emisio-harizpi misteriotsu bat erakutsi zuten. Eskualde hori bera hautematen da atomo ionizatuen distira ahulean ere, espektroaren zati ikusgaian arku berde gisa ikusten baitira.

Bi teleskopio espazialek filamentuaren izaeraren ikuspegi berri bat eman dute berriki. Orain, galaxiarteko uhin erraldoia dela uste da (boom sonikoaren antzekoa, baina galaxiarteko gasean bidaiatzen du, airearen ordez), eta galaxia batek (NGC 7318B) eragiten du, eta taldearen erdigunean erortzen da orduko zenbait milioi kilometrotara.

2022ko uztailaren 8an jakinarazi zen Stephanen Boskotea James Webb teleskopio espazialak behatutako bost objektu kosmikoetako bat izango dela, lehen irudi zientifiko ofizialak askatzen direnean.[2]

Emisioak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

X-izpiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Stephanen Boskotea. Goiko erdiko arku urdina galaxiarteko gas-talkak eragindako talka da. Irudi-kredituak: X izpiak (urdina): NASA/CXC/CfA/E. O'Sullivan Optical (marroia):–Francmas-Telescopio/Coelum

NGC 7318B-k taldean gasarekin talka egin ahala, Esne Bidea baino handiagoa den talka-uhina hedatzen da galaxien artean, eta gasaren zati bat milioika gradutan berotzen da, NASAko Chandraren X izpien Behatokiarekin hauteman daitezkeen X izpiak igorriz.[3][4][5]

Hidrogeno molekularraren emisioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

NASAren Spitzer teleskopio espazialak erradiazio infragorria detektatzen du, eta galaxien arteko talka-uhinaren oso hidrogeno molekularreko seinale indartsua aurkitu zuen. Emisio hori inoiz ikusi gabeko hidrogeno molekularraren formazio zurrunbilotsuenetako bat da, eta emisiorik handiena eremu berdearen erdigunetik hurbil sortzen da, arestian aipatutako argi ikusgaiaren irudian. Kaliforniako Teknologia Institutuko zientzialariek eta Australia, Alemania eta Txinako zientzialariek zuzendutako nazioarteko talde batek aurkitu zuen fenomeno hori. Talkaren hidrogeno molekularraren detekzioa, hasiera batean, ustekabekoa izan zen, hidrogeno molekula oso ahula baita, eta erraz suntsitzen baita Stephanen boskotean espero zen motako talka-uhinetan. Hala ere, irtenbide bat da talka-fronte bat ingurune hodeitsu baten bidez mugitzen denean (adibidez, taldearen erdigunean), milioika talka txiki gertatzen direla geruza zurrunbilotsu batean, eta horrek hidrogeno molekularra bizirik egotea eragin dezakeela.

Gorriranzko lerrakuntza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

NGC 7320-k gorriranzko lerrakuntza txiki bat adierazten du (790 km/s); beste lauek, berriz, lerrakuntza handiak dituzte (6.600 km/s inguru). Desplazamendu galaktikoa distantziarekiko proportzionala denez, NGC 7320 lehen planoko proiekzio bat baino ez da, eta Lurretik 39 milioi urtera dago gutxi gorabehera. Ondorioz, NGC 7331 taldeko kide izan daiteke, besteak 210–340 milioi argi urtera dauden bitartean.[6]

NGC 7319k 2. motako Seyfert gunea du.

Seigarren galaxia bat, NGC 7320 C, segur aski Hickson elkartekoa da: Hickson galaxien antzeko gorriranzko lerrakuntza baitu, eta marea-ilara batek NGC 7319rekin lotzen duela dirudi.[7]

  • Stephanen boskotearen inguruko galaxiak. Laukizuzenak Hubble espazio teleskopioak 1998-99 teleskopioaren irudiak estalitako azalera adierazten du.
    Stephanen boskotearen inguruko galaxiak. Laukizuzenak Hubble espazio teleskopioak 1998-99 teleskopioaren irudiak estalitako azalera adierazten du.
  • Boskotearen xehetasuna Hubble espazio-teleskopioaren argazki batean, 1998-99. Kredituak: NASA/ESA
    Boskotearen xehetasuna Hubble espazio-teleskopioaren argazki batean, 1998-99. Kredituak: NASA/ESA

Kideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hickson 92 Talde Trinkoko kideak
Izena Mota[8] IgZuz (J2000)[8] Dek. (J2000)[8] Gorriranzko lerrakuntza (km/s)[8] Itxurazko magnitudea[8]
NGC 7317 E4 22h 35m 51.9s +33° 56′ 42″ 6,599 ± 26 +14.6
NGC 7318a
(UGC 12099) 		E2 pec 22h 35m 56.7s +33° 57′ 56″ 6,630 ± 23 +14.3
NGC 7318b
(UGC 12100) 		SB(s)bc pec 22h 35m 58.4s +33° 57′ 57″ 5,774 ± 24 +13.9
NGC 7319 SB(s)bc pec 22h 36m 03.5s +33° 58′ 33″ 6,747 ± 7 +14.1
NGC 7320c (R)SAB(s)0/a 22h 36m 20.4s +33° 59′ 06″ 5,985 ± 9 +16.7

Herri-kulturan[aldatu | aldatu iturburu kodea]

It's a Wonderful Life 1946ko filmaren hasieran ikusten diren aingeru-itxurako irudiak boskote honetan oinarritzen dira. [9][10]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Stephan, M. E.. (1877). «Nebulæ (new) discovered and observed at the observatory of Marseille, 1876 and 1877, M. Stephan» Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 37: 334–339.  doi:10.1093/mnras/37.6.334. Bibcode: 1877MNRAS..37..334S..
  2. ↑ Garner, Rob. (2022-07-08). «NASA Shares List of Cosmic Targets for Webb Telescope’s 1st Images» NASA.
  3. ↑ «Chandra :: Photo Album :: Stephan's Quintet :: 08 May 03» chandra.harvard.edu.
  4. ↑ (Ingelesez) Than 2006-03-07T11:18:00Z, Ker. «What a Shock! Galaxies Caught Colliding» Space.com.
  5. ↑ (Ingelesez) «Gigantic cosmic cataclysm in Stephan's Quintet of galaxies» phys.org.
  6. ↑ «Stephan's Quintet» pages.astronomy.ua.edu.
  7. ↑ «National Optical Astronomy Observatory: Stephan's Quintet» www.noao.edu.
  8. ↑ a b c d e «NASA/IPAC Extragalactic Database» Results for various galaxies.
  9. ↑ (Ingelesez) «Stephan's Quintet» ESA/Hubble Space Telescope.
  10. ↑ (Ingelesez) Rice, Tony. (2019-12-22). «Classic film 'It's a Wonderful Life' features angelic galaxies :» WRAL.

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Stephanen_Boskotea&oldid=8994800"(e)tik eskuratuta