Torbeo

Torbeo
	Galiziako parrokia
	Santa Maria eliza, XII. mendekoa Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Espainia
Autonomia	Galizia
Probintzia	Lugoko probintzia
Galiziako udalerrien zerrenda	Ribas de Sil
Izen ofiziala	Torbeo
Posta kodea	27317
INEk ezarritako kodea	27052070000
Geografia
Koordenatuak	42°26′35″N 7°22′41″W / 42.44303°N 7.37806°W
Azalera	1.620ha km²
Altuera	753 m
Demografia
Biztanleria	82 (2021eko urtarrilaren 1a); Adierazpen errorea: Ustekabeko < eragileaEspresio akatsa: Ez dago operadorerik -(r)entzat
Dentsitatea	Adierazpen errorea: Hitz ezezaguna "haround" bizt/km²
Informazio gehigarria
Hizkuntza ofiziala	galiziera
	http://www.torbeo.com/

Torbeo Galiziako ekialdeko Ribas de Sil udalerriko parrokia bat da. Sil ibaiaren ibarraren hegoaldean dago, Ribeira Sacraren barruan. 82 biztanle ditu (INE, 2019), hamabi herritan banatuta.

Mugakideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hauek dira Torbeo parrokiako hamabi herriak:

Herria	Biztanle erroldatuak (2016)	Garaiera
As Cortes	3 biz.	700 m
A Covela	3 biz.	180 m
Figueiro	8 biz.	740 m
As Fontes	1 biz.	920 m
Moreiras de Abaixo	8 biz.	540 m
Moreiras do Medio	7 biz.	660 m
Moreiras de Arriba	0 biz.	820 m
As Pozas	3 biz.	840 m
San Lourenzo	2 biz.	620 m
A Ventosa	2 biz.	660 m
Os Vilares	5 biz.	740 m
Torbeo	44 biz.	650 m

Populazio hauek guztiak aitzinako gaztainondoz inguratuta daude. Parroquiaren guztizko azalera 1620 ha da eta barne hartzen ditu auzo-mendiko 481 ha.

**Torbeoko Auzoak**Txantiloi:Cr
O Barrio	O Outeiro
Campos	Pacios
O Carballiño	Paredes
Lama de Paio	San Martiño

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sebastián de Miñanoren Diccionario Geográfico y Estadístico de España lanean (1828) honela aipatzen da parrokia: "(Sil) ibai honetako beste aldean aurkitzen dugu Santa Maria de Torbeo abadia zabal eta aberatsa, oso aldapa altuan eta gaztainondodun hainbat zintzurrekin".^{[Oh. 1]}

Torbeo udaletxea izan zen, 1030 biztanle izan zituen 1827an. Floridablancak Torbeo honela definitzen du: "Barruti Biribila, Elizaren jaurerria eta jaurerri sekularra, Torbeoko parrokoaren eta Lemoseko kontearen menpe".

Monasterio garrantzitsu bat izan zen bertan XII. mendetik XVI. mendera. Anitz dira Pérez de Quirogari buruzko idazkiak (1135ean jaioa), Torbeo-ko abadian lurperatua eta zeinen hilarrian honakoa irakur baitaiteke: "Hemen datza On Quiroga aberatsa, Gaztelako mutila, inor gosez hiltzen utzi ez zuena. Bego bakean"^{[Oh. 2]}.

Ondo ezaguna da Filomena Arias ere "Torbeoko Sorgina edo Torbeoko Jakintsua”, Galizia sakoneko curanderismo delakoaren kasu berezia joan den mendearen amaieran eta oraingoaren hasieran. Haren ospea halakoa izan zen, ezen jendeak geografia galiziar guztitik joaten baitziren harengana, baita Leondik, Ponferradatik eta Asturiasetik ere, bere mirarizko erremedioen bila eta bere ikuspenak entzutera. Filomenaren “lana eta mirariak” argitalpen ugaritan irakur daitezke, besteak beste “Lendas galegas de tradición oral”, “Guía da Galicia máxica”, Camilo José Cela-ren “Madera de boj”...

Leku nabarmenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Monumenturik ezagunena XII. mendeko Santa Maria eliza erromanikoa da, José Ramón Fernándezek hari buruzko lanean “galiziar landa eremuko erromanikoko ale dotoreenetako bat” zela erran zuen. Pazo da Casa Nova Torbeo-ko beste eraikin ezagun eta berezi da.

Bestalde, A Cubelan meandro bat dago, bere izena da Meandro de A Cubela izanik.

Torbeoko gaztainondoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Torbeo inguruetan hainbat endemismo dira, tartean tokiko gaztainondo mota bat, "Torbeana" izendatua.

Errepideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

LU-P-5303 errepideak Torbeo zeharkatzen du Quirogara, San Clodiora, Castro Caldelasera eta Ourensera bidean.

Oharrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ Jatorrizkoan, gazteleraz: "Del otro lado de este río (Sil) se halla la extensa y rica abadía y coto de Santa María de Torveo, en una cuesta muy alta y con varias quebradas pobladas de castaños. (San Pedro Felix de Villamarin, IX liburukia, 392 orr.)
↑ Aquí iace el Bon Quiroga rico ome de Castella. Fo muy umilloso e caritativo que a ninguen dexo morrer de fame; requiescat in pace.

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q5945295
Multimedia: Torbeo, Ribas de Sil / Q5945295

[1] Jatorrizkoan, gazteleraz: "Del otro lado de este río (Sil) se halla la extensa y rica abadía y coto de Santa María de Torveo, en una cuesta muy alta y con varias quebradas pobladas de castaños. (San Pedro Felix de Villamarin, IX liburukia, 392 orr.)

[2] Aquí iace el Bon Quiroga rico ome de Castella. Fo muy umilloso e caritativo que a ninguen dexo morrer de fame; requiescat in pace.

[Oh. 1]

[Oh. 2]