Txikipedia:Oliba olio
Oliba-olioa nagusiki sukaldaritzarako erabiltzen den landare-olioa da. Olibondoaren (Olea europaea) fruitutik lortzen da, oliba edo oliba izenekoa. Olibaren mamiaren ia herena olioa da. Horregatik, Antzinarotik erraz atera da errota batek egindako presio soil batekin.[1]
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Egipton, olibondoa landatzen hasi ziren k.a. 4000 - k.a. 3000. urteen inguruan. Oliba-olioa kosmetikarako erabiltzen hasi zen, egiptoarrek, jada, Isis buruz hitz egiten zuten, gizakiei olibondoa lantzen irakatsi zien jainkosa bezala. Egiptoarrak oliba-olioa merkaturatzen hasi ziren.[2]
Jatorria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Oliba-olioaren historia Mediterraneoko kulturaren historiaren zati bati dagokio, baita bertako nekazaritzaren bilakaerari ere. Oliba-olioaren historia, olibatik edo olibatik eratorritako landare-olioa (olio-landare baten fruitua), ardoaren eta ogiaren historiarekin lotuta dago. Olibondoa landatutako lehen landareetako bat da. Horiek guztiak dieta mediterraneoaren funtsezko trilogiaren parte dira, bertako kostaldean bizi diren herrietan. Oliba-olioaz egin diren erabilerak ez dira sukaldaritzakoak bakarrik, kosmetikan, medikuntzan, lurrinetan, argiztapenean eta abarretan ere erabili dira. Autore batzuen ustez, olibondoa 4000 eta 3000 urte bitarteko epean landatzen hasi ziren. K.a. Mediterraneoko Sortaldeko leku zehaztugabe batean. Kontua da Mediterraneo aldeko nazioen eta inperioen helmugak gobernatu izan dituztela, baita oliba-olioaren ekoizpena ere.[3]
Erabilerak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Oliba-olioa batez ere sukaldean erabiltzen den landare-olioa da, olibondoaren fruitutik ateratzen dena. Oso osasungarria, % 85eko gantz asegabeekin. Gantz insaturatu horiek kolesterol ona areagotzen dute eta gaixotasun kardiobaskularren aurkako borrokan laguntzen dute. Gainera, oliba-olioa aberatsa da antioxidatzaileetan, eta A, D eta K bitaminak ematen dizkigu. Horregatik guztiagatik, oliba-olioari "urre likido" ere esaten zaio.[4]
Bitxikeriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Zientzialariek diote, oro har, oso osasungarria dela 25 mililitro oliba-olio birjina estra sartzea heldu baten eguneroko dietan. Izan ere, oliba-olio birjina estra da, oliba-olio moten artean, giza osasunari mesede gehien egiten diona.[5]
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ Oliba olio. 2023-02-04 (Noiz kontsultatua: 2023-02-08).
- ↑ «Google Dokumentuak: saio-hasiera» accounts.google.com (Noiz kontsultatua: 2023-02-08).
- ↑ (Gaztelaniaz) Historia del aceite de oliva. 2022-10-11 (Noiz kontsultatua: 2023-02-08).
- ↑ «Google Dokumentuak: saio-hasiera» accounts.google.com (Noiz kontsultatua: 2023-02-08).
- ↑ «Google Dokumentuak: saio-hasiera» accounts.google.com (Noiz kontsultatua: 2023-02-08).