Tychy
| Tychy Tychy | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| barruti-hiria | |||||||||||
 | |||||||||||
| |||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Herrialdea |  Polonia | ||||||||||
| Voivoderria | Silesia | ||||||||||
| Izen ofiziala | Tychy | ||||||||||
| Jatorrizko izena | Tychy | ||||||||||
| Posta kodea | 43-100 à 43-135 | ||||||||||
| Geografia | |||||||||||
| Koordenatuak | 50°07′25″N 18°59′12″E / 50.1236°N 18.9867°E | ||||||||||
 | |||||||||||
 | |||||||||||
| Azalera | 81,64 km² | ||||||||||
| Altuera | 100 | ||||||||||
| Mugakideak | Katowice, Bieruń-Lędziny barrutia, Pszczyna barrutia, Mikołów barrutia, Lędziny, Bieruń, Bojszowy udalerria, Kobiór udalerria, Wyry udalerria eta Mikołów | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 124.882 (2021eko martxoaren 31) 0 (2021) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 1.530 bizt/km² | ||||||||||
| Informazio gehigarria | |||||||||||
| Sorrera | 1467 (egutegi gregorianoa) | ||||||||||
| Ordu eremua | UTC+01:00 eta UTC+02:00 | ||||||||||
| Hiri senidetuak | Cassino, Marzahn-Hellersdorf eta Huddinge | ||||||||||
| Matrikula | ST | ||||||||||
| http://www.tychy.pl/ | |||||||||||
Tychy, Poloniako hiria, Silesia eskualdekoa, Katowicetik 20 km inguru hegoalderantz. Gostinia ibaiak (Vistula ibaiaren adarra) hiria zeharkatzen du.
1999. urtetik hona Silesiako voivoderriko hiria da; eskualdean denera 71 erregio-hiri eta hiri daude. Silesia Garaiaren Batasun Metropolitanoaren sortzaileetako bat izan zen Tychy hiria: batasun ekonomikoa eta politikoa sortu zen, Silesiako eremu ezagunenak administrazio-erakunde bakar batean batzekotan.
XVII. mendetik datorren garagardo-industriagatik da ezaguna hiria. 1950. urtetik hona, hiria nabarmen hazi da.
Barrutiak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Cielmice (Tychy) (hegoaldean)
- Czułów (Tychy) (iparraldean)
- Glinka (Tychy) (mendebaldean)
- Jaroszowice (Tychy) (ipar-ekialdean)
- Mąkołowiec (ipar-mendebaldean)
- Paprocany (hegoaldean)
- Śródmieście (Tychy) (hiriaren erdialde inguruan)
- Stare Tychy (erdialdean)
- Suble (Tychy) (mendebaldean)
- Urbanowice (Tychy) (ekialdean)
- Wartogłowiec (iparraldean)
- Wilkowyje (ipar-mendebaldean)
- Wygorzele (Tychy) (iparraldean)
- Zawiść (Tychy) (ipar-ekialdean)
- Zwierzyniec (Tychy) (iparraldean)
- Żwaków (mendebaldean)
- "A(nna)" w Tychach osiedle-a
Historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Etimologia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]"Tychy" izena, dirudienez, polonierazko "cichy" hitzetik eratorritakoa da: "lasaitasuna", "soila" esan gura du.
Sorrera eta garapena
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Jatorriz, Oswiecim eta Mikolow arteko merkataritza-bidean kokatutako nekazari-herri txikia zen. Agirietako lehen aipamena 1467. urtekoa da. 1629. urterako garagardogintzaren berri jaso zuten agirietan, Książęcy garagardotegiaren jarduna zela eta (gaur egun, Poloniako garagardogile famatuenak dira).
1526. urtetik aurrera, Tychyko lurrak Austriako habsburgotarren mende egon ziren; 1742. urtean, Prusiak bereganatu zuen lurraldea, eta 1871-1918 bitartean Alemaniar Inperiokoa izan zen. 1919-1921ko Silesiako jaikialdi armatuen ostean, Poloniako Bigarren Errepublikan sartu zen; orduan hasi zen herria handitzen, hainbat zerbitzurekin: ospitalea, suhiltzaileak, postetxea, eskola, igerilekua eta hainbat denda eta aisialdi-zerbitzu. Biztanle gehien ere Lehen eta Bigarren Mundu Gerren arteko aldian egon ziren, 11.000 lagun inguru.
1939-1945: Inbasioa eta okupazioa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Silesia Garaiko beste industriaguneen moduan, naziek Tychy hartu zuten, eta Hirugarren Reich-ak hiria bereganatu egin zuen. Sarraskietan hil ez eta erbestera joan ez zirenek alemaniar nazionalitatea eskuratu behar izan zuten.
Tychy Berria
[aldatu | aldatu iturburu kodea]"Hiri Berria" Poloniako gobernuak izendatu zuen 1950. urtean: Poloniako "hiri planifikatuak" deritzenetan handiena da Tychy. 1950-1985 bitartean eraiki zuten, Silesia Garaiko industria-eskualdea hiri moduan ere zabaltzeko. 2006. urterako, 132.500 biztanle zeuden bertan.
Fiat Group-ek lantegi handia dauka Tychyn: esate baterako, 2008. urtean 500.000 automobil inguru ekoiztu ziren, eta bertan egiten dira Fiat zein Lancia modelo batzuk.
