Vilars de Arbeca

Vilars de Arbeca
Vilars de Arbeca
	Kultura ondasuna
Datuak
Estatu burujabe	Espainia
Autonomia	Katalunia
Probintzia	Lleidako probintzia
Eremu funtzionala	Ponent
Eskualdea	Garrigues
Kataluniako udalerria	Arbeca
Koordenatuak	41°34′06″N 0°57′15″E / 41.5683°N 0.954194°E

Vilars de Arbeca (K.a. 775 - K.a. 325) aztarnategi arkeologiko bat da. Arbeca herritik 4 kilometrora dago, Garrigues eskualdean, Kataluniako Lleida probintzian. Duela 2.800 urte eraiki zuten, errauts-kutxatilen zelaietako kultura-taldekoa zen ilergete-tribu batek. Hala deritzo hildakoen errautsak ontzi zeramikoetan errausteko eta lurperatzeko ohituragatik. Kataluniako iberiar herrien artean bakarra da kultura honetakoa.

Corb ibaiaren urpean gera daitekeen eremu batean dago, eta Burdinaren Lehen Aroan eraiki zen. Laurehun urtez jarraian bizi izan ziren bertan. Modu obalatuan, ur-zisterna baten inguruan egituratzen da. Zisterna horrek plaza baten erdigunea hartzen du, eta haren ondoan, etxebizitzak angeluzuzenak dira. Multzo osoa bost metroko zabalerako eta beste bost metroko altuerako harresi bihurri batez inguratuta dago, 12 dorre erdizirkular eta 15 metroko zabalerako eta 4 metroko sakonerako putzu ureztagarri batez, non dimentsio txikiko bi ate irekitzen diren. Konplexua inguratuz, harriz betetako hesi bat zegoen lurrean, chevaux-de-frise izeneko defentsa-sistema, oinez edo zaldiz ibiltzea eragozten zuena. Defentsa-ezaugarri horiek ia menderaezina bihurtzen zuten.^[1]

100 bat pertsona hartzeko gaitasuna izan zuen eta Ka. VIII. mendetik bizi izan zen K.a. 325. urtera arte erabili zen. Bat-batean utzi zuten. Berrehun urte geroago, Mediterraneoko beste kultura batzuekin harremanetan, Els Vilarseko biztanleek iberizazio-prozesua bizi izan zuten, garaiko idazkeek ilergeteak deitutako herria bihurtu zen. Gotorlekua lautadan eraiki zen, babes errazeneko muinoak baztertuz, Aixaragalleko sakanaren gainean, ura eta alubioi-lurrak kontrolatuz.

Gotorlekuaren aurkikuntza 1975ean izan zen, baina baliabiderik ezak indusketa arkeologikoak egitea eragotzi zuen hamarkada bat geroago.^[2]

1998. urtean Interes Nazionaleko Kultura Ondasun izendatu zuen, Eremu Arkeologikoaren kategorian, Kataluniako Generalitateak.