Zaraitzuko janzkera

Zaraitzuko janzkera Nafarroa Garaiko Zaraitzu ibaxako janzki tradizionalen barietate desberdinak biltzen ditu. Euskal jantzi tradizionalen errepertorioan aipagarriak dira, koloreengatik eta XX. mende erdira arte aetzak oso ondo kontserbatzea ahalbidetu zuen sustrai handia izateagatik.

Zaraitzun, aitona-amonengandik jasotako jantzi tipiko horiek eta, batzuetan, zaharberrituak, egun berezietan eta Zaraitzuko Egunan erabiltzen dira.

Arauzko jantziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gizon ezkonduak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gizon ezkonduak lihozko alkandora zuria janzten du, mutur biribileko lepo handiko mahuka zabalekin, eta oihal beltzezko praka, Aezkoakoaren antzekoa, belaunaren azpian lotzen da kordoi beltz, galtzerdi eta zapata beltzekin, eta gerrian, kolore more, beltz edo urdineko gerriko estua. Alkandoraren gainean, eskote karratuko oihal beltzezko txalekoa, bi poltsikorekin, dena trentzatxo beltzez inguratua, eta gainean zapi bereko jaka motza, beltza, gurutzatua, leporik gabea baina txaketaren gorputzari botoi banarekin lotutako hegal zabalekin. Mahukak ukondoekin eta beltzez erribetatuta daude, eta bokaleak botoi beltz txikien bi ilarek mugatzen dituzte. Burua estaltzen du feltro beltzezko kapela batekin, kopa borobilekoa eta baxukoa, hegal jiratuarekin eta satenezko zintarekin koparen inguruan, aetzen antzekoak.

Zaraitzuko Batzarre Nagusiko batzarreburuak, ibaxako erregidorea, gizon ezkonduaren janzkera janzten du, baina laukizuzen formako farfailezko balona zuria du, "gola" esaten zaiona. Egun hotzetan, dalmatika moduko longaina, dena trentzatxo beltzez inguratua eta zapatetan, zilarrezko hebilla obalatua. Azkenik, txuzoa edo makila aginte-sinbolo gisa.

Gizon ezkongabeak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gizon gazte ezkongabeak lokarri gorriekin lotuko ditu praka beltzak, galtzerdi zuria eta txaleko beltza bizkarrean, eta aurrealdea kolore alaiekin, gerriko beltzez inguratua. Gainean, oihal granatezko jaka edo txamarra bat, bi patrikarekin, eskote karratua eta bularraren erdiraino lotua, botoi ilara batekin, eta hortik bi ilararekin. Ez du lepo eta hegalik, baina ez zaizkio falta ukondo erronboidalak, ezta erabat inguratzen duen trentzatxo beltza ere. Kapelaren kopa inguratuko duen zinta berdea, zuria, gorria edo morea izango da, erlijio-liturgiaren arabera.

Irudia	Irudia	Irudia

gizon ezkondua	batzarreburua	gizon ezkongabeak

Emakume ezkonduak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Emakume zaraitzuarra nagusiak edo alargunak alkandora zuri luzearen gainean darama oihal zurizko txamarra, lokarriz lotua, eta gainean oihal beltzezko jaka motza. Jakaren gainean lotuta, oihal beltzez plisatutako bi gona luze, kolore berekoak, larruzko zapata eta artilezko edo kotoizko galtzerdiak. Txirikorda luzeak arraso beltzeko xingolekin gurutzatuta, elizara joateko zapi beltzezko mantelinarekin estaliko dira, satenezko edo kolore bereko tafetanarekin, bi giga edo erronboak puntetatik zintzilik dituztela. Aunaia (bakero) euritik babesten zen goiko gona plisatuarekin.

Emakume ezkonduaren janzkera alargunarenaren antzekoa da, baina jaiegunetako justua eta juboia urre eta zilarrez brokatel peto zabala dute, aurretik gafete ezkutuz itxiak. Lepoa inguratzen du belus beltzezko zintaz eutsitako aderezuak, metal bereko belarritako esekiek eta familiaren egoera ekonomikoa islatzen duten lepoko eta eztarri ugarik. Gainera, mahukak eta mahukaburuak hari zurizko puntatxo finez eta urre-koloreko metalezko botoiez errematatzen dira.

Emakume ezkongabeak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Emakume ezkongabe eta neska zaraitzuarrak galtzerdi beltzak zuritzat hartzen ditu, eta bere txirikordak liturgia-zintaz apaintzen ditu. Bestalde, bere jantzia emakume ezkonduaren berdina da (alkandora zuria, jaka motza, bi gonak eta larruzko zapatak).