Adel Xah

Adel Xah
	; Irudi gehiago
Xah	; 1747ko ekainaren 19a - 1748ko uztailaren 6a ; ← Nädir Shäh - Ebrahim Afxar →
Xah
Bizitza
Jaiotza	Khorasan, 1719
Herrialdea	Iran
Heriotza	Maxhad, 1749ko maiatzaren 20a (29/30 urte)
Hobiratze lekua	Maxhad
Familia
Aita	Ebrahim Khan, Ebrahim Khan Afshar
Ezkontidea(k)	Princess Ketevan of Kakheti (en)
Leinua	Afxar dinastia
Jarduerak
Jarduerak	agintaria eta monarka
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	islama; Xiismoa

Ali-qoli Khan (persieraz: علیقلی‌خان‎), Adel Xah (عادل‌شاه, euskaraz: «errege zuzena») errege-izenaz ezagunagoa, afxariden dinastiako Irango xah izan zen.

Familia eta hastapenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ali-qoli Khan Nadirren anaiaren, Ibrahim Khan, seme zaharrena zen. 1737an, tronura iritsi eta urtebetera, Nadirrek Maxhadko gobernadore izendatu zuen. Urte berean, Ketevan printzesarekin, Nadirren aliatua Teimuraz II.a georgiar erregearen alabarekin, ezkondu zen. 1740an, Abu'l-Fayzen alaba batekin ere ezkondu zen, Bukharako Khanerriaren gobernari zena.

Boterera igotzea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1743tik 1747ra, Ali-qoli Khanek Nadirren tropak gidatu zituen Kurdistango yazidien, karakalpaken, Korasmia eta Sistango uzbekiarren aurka. Gero, osabarekin arazoak izan zituen, azken honek, Nadirren mesfidantzarekin konbinatuta, 100,000 toman ezartzea erabaki zuelako. 1747ko apirilean, Sistango matxinoekin batera, Ali-qoli Khanek Herat okupatu zuen eta kurduak matxinatzera bultzatu zituen. Bere ofizialek, matxinatuen aurka zihoala, Nadir hil zuten, eta Ali-qoliri koroa eskaini zioten.

Maxhadera iristean, Ali-qolik indar leial bat bidali zuen Kalateko gotorlekura, non Nadirren seme guztiak hil zituzten, 14 urteko biloba izan ezik, Shahrokh Mirza. 1747ko uztailaren 6an, xah izendatu eta Adel-Shah, "errege justua", errege-izena hartu zuen. Ebrahim Mirza bere anaia gobernadore bidali zuen Isfahanera, Ali-qoli Maxhaden bere georgiar kutun ezezagunarekin, Sohrab Khanekin, zegoen bitartean. Geroago, urte horretan, bere kurdu aliatu ohiak, goseteak jotako armada eta hiriburua hornitzeari uko egin ziotenak, garaitu eta bere jarraitzaileetako batzuk hil zituen. Gero Mazandaranen kontra abiatu zen, Qajar tribua mendean hartzeko alferrikako ahalegin batean. Adilen aginduz, Mohammad Hasan Khan qajarren buruzagia erail eta bere lau urteko semea, Aga Muhammad Khan izango zena, zikiratu zuen.

Boterearen galera eta heriotza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bien bitartean, Ebrahim Mirza, Irango mendebaldearen gaineko kontrola sendotu zuena, bere anaiaren aurka matxinatu zen. Sohrab Khan- Adelen kuttuna- hil zuen eta, 1748ko ekainean, bere indarrak Azerbaijango sardarra zen Amir Aslan Khanekin batzeko joan zen. Azken honek, kopuruz handiagoa zen gudaroste baten buru, Gilandik aurrera egin zuen indar errebeldeak elkar ez zitezen, baina bere komandante askoren desertzioak bere erabateko porrota azkartu zuen. Adelek Teheranera ihes egin zuen, baina bertako gobernadore batek Ebrahimen esku utzi zuen Adel, eta honek itsutu egin zuen. Sei hilabete geroago, Ebrahim xa izendatu zuten, baina bere erregealdia berehala amaitu zen, estatu kolpe batek Nadiren biloba Shahrokh Mirza tronura ekarri zuen. Ebrahim itsutu egin zuten eta laster hil zen; Adel, berriz, Maxaden kateatu zuten, eta hil arte torturatu zuten.