Aietxuibar

Aietxuibar
	Nafarroako Erresuma
	Aietxu ibarburuko San Joan Ebanjelariaren eliza
Kokapena
Herrialdea	Nafarroako Erresuma
Merindadea	Zangoza
Egungo administrazioa
Herrialdea	Euskal Herria
Erkidegoa	Nafarroa
Udalerria	Urraulgoiti
Izen ofiziala	Val d'Ahecho
Herritarra	aietxuibartar
Geografia
Koordenatuak	42°49′09″N 1°13′09″W / 42.81905202°N 1.21923381°W
Azalera	44,10 km²
Garaiera	617-1442 metro
Distantzia	51,3 km (Iruñetik)

Aietxuibar^[1]^[a] (nafar erromantzez: Val d'Ahecho) Nafarroako Erresumako banaketa administratibo bat izan zen eta gaur egun Euskal Herriko Urraulgoiti udalerrian kokatuta da, Nafarroa Garaia lurraldean. Zangozako merindadean dago, Iruñea hiriburutik 51,3 kilometrora. Altuera 617 eta 1442 metro artekoa da, eta 44,10 km²-ko azalera hartzen du.

Bertako biztanleak aietxuibartarrak ziren. Ibarburua Aietxu herria izan zen.

Ez da lortu zehatz-mehatz zehaztea banaketa administratibo horren independentzia-maila; izan ere, udalerri independente bat edo Urraulgoitin barruko eremu berezi bat izan zitekeen, nahiz eta Urraulgoitin integratu zen XIII. mendearen amaieran.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1063an ibar gisa agertzen da. Eneko Zantzi seniorrari, Arlaseko tenienteari, ematen zitzaion ohore gisa. Erregeordetza zen, eta 1280an bere urteko bularra globalizatu egin zen, 50 libratan zifratuz; "gauzatua" deitzen zitzaion. 1366an 8 su laborari baino ez zituen, 1427an 6ra murriztuak, Aietxu, Arangozki, eta Jakoisti herrien artean banatuak, Elkoatz, Larraun eta Raxakoak utziak baitzeuden. 1 000 karlin zuriko petxa teoriko eguneratua praktikan bosten bat baino gutxiagora murriztu zen (200 karlin prieto), zalantzarik gabe aurreko krisi ekonomiko eta demografikoak kontuan hartuta; haranak 1388an alegatu zuen erregearen aurrean bere 109 etxe zaharrak 10era jaitsi zirela. 1553an 12 familia zeuden guztira, eta 1646an 16; 1786an 79 biztanle zituen, eta 1857an, berriz, 1653.