Haloformoaren erreakzio

Haloformoaren erreakzio esaten zaio metilzetona bat (R-CO-CH₃) edo metilzetona bihur daitekeen alkohol sekundario bat halogenatuz haloformoak (CHX₃) sintetizatzeko erreakzioari^[1]. Erreakzioa base baten aurrean gertatzen da. Kloroformoa, bromoformoa eta iodoformoa lor daitezke horrela. Fluoroformoa ez dago horrela lortzerik.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Haloformoaren erreakzioa kimika organikoaren erreakziorik zaharrenetako bat da^[2]. Lehen aipua George-Simon Serullas-ek egin zuen. Etanol eta uretako iodo-disoluzio bati potasio metalikoa erantsi zion potasio formatoa eta iodoformoa eratu zirelarik^[3].

Haloformoaren erreakzioa historikoki erabili izan da metilzetonak edo metizetonara oxida daitekeen alkohol sekundarioak, isopropanola kasu, detektatzeko. Iodoa baliatu izan da eta iodoformoaren erreakzio ere esan izan zaio. Iodoa eta sodio hidroxidoa substratuari eransten zaizkionean, erreakzionatu egiten dute iodoformoa eratuz giro-tenperaturan solidoa dena eta hauspeatu egiten dena. Egun analisi horiek erresonantzia magnetiko nuklearrez edo infragorrizko espektroskopiaren bidez egiten dira laborategian azkarragoak direlako eta lagin-txikiagoak behar dituztelako.

Industrialki iodoformoa eta bromoformoa ekoizteko usatzen zen erreakzioa hau, nahiz eta kloroformoa ere prestatzeko baliatu izan den.

Erreakziobidea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lehen urratsean halogenoa desproportzionatzen da hidroxido baten aurrean haluro eta hipohalito anioiak emanez.

${\ce {Br2 + 2HO^- -> Br^- + BrO^- + H2O}}$

Substratua alkohol sekundarioa bada, hipohalitoak zetonara oxidatuko du.

Substratua metilzetona bat bada, hipohalitoarekin erreakzionatzen du:

1. Kondizio basiko horietan zetonak zeto-enol tautomerizazioa pairatzen du. Hipohalitoak eraso elektroizale bat egiten dio enolatoari.

2. Alfa-posizioa zeharo halogenatu denean, molekulak hidroxidoaren bidezko ordezkapen nukleozale bat pairatuko du, ⁻CX₃ anioia izanik irteten den taldea. Honek ingurunetik edo aurreko urratsean eratu den azido karboxilikotik protoi bat erauziko du haloformoa eratzeko.