Hedwig Dohm
| Hedwig Dohm | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotzako izen-deiturak | Marianne Adelaide Hedwig Schlesinger |
| Jaiotza | Berlin, 1831ko irailaren 20a |
| Herrialdea |  Alemania |
| Heriotza | Berlin, 1919ko ekainaren 1a (87 urte) |
| Hobiratze lekua | Alter St.-Matthäus-Kirchhof Berlin (en)  |
| Familia | |
| Ezkontidea(k) | Ernst Dohm (en) |
| Seme-alabak | ikusi
|
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | alemana |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | idazlea, emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea, iritzi-kazetaria eta antzerkigilea |
| Lantokia(k) | Berlin |
| Izengoitia(k) | Marianne Adelaide Hedwig Jülich |
Hedwig Dohm, sortzez Marianne Adelaide Hedwig Schlesinger (Berlin, Alemania, 1831ko irailaren 20a - Ibid., 1919ko ekainaren 1a) idazle eta feminista alemaniarra zen. Lehen teorizatzaileetako bat izan zen, zeinentzat sexuaren portaera espezifikoak atzeko plano kultural batetik zetozen, determinazio biologikotik baino gehiago.[1][2][3][4]
Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1831n Berlinen jaioa, Hedwig Dohmen gurasoak Wilhelmine Henriette Jülich eta Gustav Adolph Gotthold Schlesinger, tabako-fabrikatzailea, ziren; hemezortzi anai-arrebetatik laugarrena zen. Bere bederatzi anai-arreba bezala, ezkontzaz kanpo jaio zen, bere aitaren aitak (bere aitonak) semearen ezkontza arbuiatu eta hura jarauntsiko zuela mehatxatzen zuelako. 1838an aitona hil ondoren, gurasoak ezkondu egin ziren. Aita, jatorri judukoa, protestantismora bihurtu zen 1817an, eta, 1851n, Schleh abizena erabili zuen. Garai hartan, neskek hezkuntza mugatua zuten, mutilek baino ezin zezaketen jarrai ikasten. 15 urterekin eskola utzi zuen. Hiru urte geroago, seminarioan sartu zen. 1852an, Ernst Dohmekin ezkondu zen, Kladderadatsch egunkari satirikoaren erredaktore buruarekin, eta harekin bost seme-alaba izan zituen 1854-1860 artean: Hans (1854-1865), Gertrude Hedwig Anna (Hedwig Pringsheim bihurtuko zena), Ida Marie Adelsbeth, Marie Pauline Adelheit eta Eva (Max Kelinekin ezkondu zena). Hedwig Dohm Katia Mannen amona izan zen, Thomas Mannen emaztea.
Dohm bikotea Berlingo giro intelektualean mugitzen zen. Berak idatzi zuen lehen argitalpena, 1867an. 1870eko hamarkadaren lehen erdian argitaratu zituen bere lehen lau liburu feministak, non eskatzen zuen gizonen eta emakumeen arteko berdintasun juridiko, sozial eta ekonomiko osoa. Emakumeen boto-eskubidea eskatzen ere lehenenetariko bat izan zen. Entsegu horiek famatu egin zuten, eta eztabaida piztu zuten: kontserbadoreek kritikatu zuten, baina baita erradikalismoa aurpegiratzen zioten gainerako feministek ere. Klase ertaineko emakume horiek neskentzat eta emakumeentzat hezkuntza hobea baino ez zuten eskatzen. Hamarkada horren amaieran, Berlingo Schauspielhaus delakoan taularatu zituzten hainbat komedia argitaratu zituen.
1883an, haren senarra Ernst Dohm gaixotasun luze baten ondorioz hil zen. Hil ondoren, Hedwig Dohm istorioak eta eleberriak idazten hasi zen. 1880ko hamarkadaren amaieran, feminismo erradikala finkatu zen, eta egunkari eta aldizkarietan argitalpen politikoak berregin zituen. Hainbat elkarte erradikalen sortzaile-kideetako bat ere izan zen. Minna Cauer ezagutu zuen, eta, 74 urterekin, Helene Stöckerrek zuzendutako Amen Babeserako eta Sexu Erreformarako Batasunaren (Deutscher Bund für Mutterschutz und Sexualreform) inaugurazio-saioan parte hartu zuen. Hil arte, literaturari eta politikari buruzko eztabaidetan idatzi askoren bidez hartu zuen lekua.
Lehen Mundu Gerran, Hurra-Patriotismus (de) chauvismoa kritikatzen zuten bakarretakoa izan zen. Aldizkari bakezaleetan bakarrik argitaratzen zuen, adibidez, Franz Pfemitzul-en Die Aktion. Alemanian, 1918an, emakumeen boto-eskubidea zabalpenean parte hartu zuen.
Berlinen hil zen 1919an.
Obra[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Hedwig Dohm feminismoaren hasierako iritzi-liderra zen. Neskentzako eta mutilentzako hezkuntza berdina eskatzen zuen. Haren ustez, independentzia ekonomikoak aukera eman behar zien emakumeei "ezkontzako espetxetik" ihes egiteko, eta gizonak bezain aske izateko lotura bat onartzerakoan. Emakumeen bozkatzeko eskubidea ere eskatzen zuen.
1902an, Die Antifeministen (Antifeministak) argitaratu zuen, umorez betetako diskurtsoa, emakumeen sexuarekiko beldurrari eta feminismoaren aurkariek emakumeei botererik ez emateko adierazitako kontraesan ugariei buruzkoa. Emakumeak gutxiesten zituzten diskurtso zientifiko garaikideen aurka agertu zen bertan, eta, bereziki, Paulus Julius Moebius, neurologo alemanaren aurka, Über den physiologischen Schwachsinn des Weibes (Emakumearen ahultasun mental fisiologikoaz) izeneko lanaren autorea 1900ean.[5] 1903an, Die Mütter lanean (Ama), Hedwig Dohmek idatzi zuen ez zuela sinesten ama-senean, emakumeei inposatutako sentimendua zela, bestelako bilakaera batzuen aukerarik ezean. Erakundeen bidez Hezkuntza zabaltzea proposatu zuen.
Idazki politikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Was die Pastoren von den Frauen denken, 1872
- Neuausgabe Was die Pastoren denken. Ala, Zürich 1986, ISBN 3-85509-027-0
- Der Jesuitismus im Hausstande, 1873
- Neuausgabe Falsche Madonnen. Jesuitismus im Hausstande von 1893. Ala, Zürich 1989, ISBN 3-85509-030-0
- Die wissenschaftliche Emancipation der Frauen, 1874
- Neuausgabe Emanzipation. Die wissenschaftliche Emancipation der Frauen. Der Text von 1874 (und weitere Schriften von und über Dohm bis 1919.) Ala, Zürich 1977, ISBN 3-85509-008-4 (Über den Universitäts-Zugang. Auch in Marlis Gerhardt, Hg.: Essays berühmter Frauen. Lou Andreas-Salomé; Hannah Arendt; Else Lasker-Schüler; Marieluise Fleißer; Ulrike Meinhof; Silvia Bovenschen u. a. Insel, Frankfurt 1997 ISBN 3458336419)
- Der Frauen Natur und Recht. Zur Frauenfrage. Zwei Abhandlungen über Eigenschaften und Stimmrecht der Frauen, 1876
- Neuausgabe (Nachdruck): Ala, Zürich 1986, ISBN 3-85509-029-7
- Die Antifeministen. Ein Buch der Verteidigung, 1902 Online en allemand
- Die Mütter. Ein Beitrag zur Erziehungsfrage, 1903
- Der Missbrauch des Todes, 1915
Bestelako idazkiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Werde, die du bist! et Wie Frauen werden. Bi ipuin, 1894
- Neuausgabe Wie Frauen werden: Zenodot, Berlin 2007, ISBN 3-86640-178-7
- Sibilla Dalmar. 1896
- Schicksale einer Seele. 1899
- Christa Ruland, 1902
- Erinnerungen (mit Hedda Kosch). Ala, Zürich 1980, ISBN 3-85509-013-0
- Neuausgabe: Zenodot, 2007, ISBN 3-86640-126-4
- Sommerlieben. Freiluftnovelle. Ebersbach, Berlin 2006, ISBN 3-938740-25-6
Frantsesezko argitalpenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Deviens celle que tu es (Bilakatu zu zeu zarena), "Werde, die du du!" jauregiko Marie-France bidezko itzulpena. Wie Frauen werden, J. Corti, 2009.[6]
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Artikulu hau, osorik edo zatiren batean, {{{hizkuntza}}} Wikipediako «Hedwig Dohm» artikulutik itzuli da. Izan ere, artikulu horretan aritu diren wikilariek GFDL edo CC-BY-SA 3.0 lizentziekin argitaratu dute beren lana.
- ↑ S, Ana. (2020-11-17). «Mujerícolas: Hedwig Dohm. Escritora y feminista alemana.» Mujerícolas (Noiz kontsultatua: 2024-02-11).
- ↑ (Ingelesez) «Hedwig Dohm» www.litencyc.com (Noiz kontsultatua: 2024-02-11).
- ↑ (Gaztelaniaz) «Feministas históricas: la lucha por los derechos de la mujer – DW – 26/01/2017» dw.com (Noiz kontsultatua: 2024-02-11).
- ↑ «Dohm, Hedwig (1831–1919) | Encyclopedia.com» www.encyclopedia.com (Noiz kontsultatua: 2024-02-11).
- ↑ Patrick Farges. (04/04/2012). Masculinités et « masculinisme » ? (1880-1920). ..
- ↑ Clément Solym. (2009). «Deviens celle que tu es d'Hedwig Dohm» ActuaLitté.
Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Bernier-Monod, Agathe. (2013). «« Lève-toi! Aie le courage de vivre! » : lecture commentée de « La vieille femme » d’Hedwig Dohm, pionnière du féminisme allemand» Recherches féministes 26 (2): 25–35. doi:. ISSN 0838-4479..
- Annica Peter: Hedwig Dohm: Die Antifeministen, S. 60-63 In: Samuel Salzborn (de) (Hrsg. ): Klassiker der Sozialwissenschaften. 111 Schlüsselwerke im Erretratua. Springer VS, Wiesbaden 2021, ( ά3-658-31644-0)
- Julian Tietz: Bildungsmote in Hedwig Dohms Roman "Christa Ruland" (1902). In: Dirk Hempel (de) (Hrsg. ): Studien kritischen Fallenliteratur zwischen Kaiserreich und Weimarer Republik. Frankfurt am Main 2010, (Digitalisat), (PDFa-Datei; 976 kB)
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Les Éditions Hedwig Dohm
- (Alemanez) Œuvre de Hedwig Dohm sur le Projet Gutenberg
Datuak: Q71491
Multimedia: Hedwig Dohm / Q71491