Kwanzaa

Kwanzaa
Mota	jaiegun
Honen izena darama	first (en)
Commemorates (en)	afro-amerikar, Panafrikanismo eta Afrikar diaspora
Indarraldi	1966ko abenduaren 26a -
Egun	Abenduaren 26; Abenduaren 27; Abenduaren 28; Abenduaren 29; Abenduaren 30; Abenduaren 31; urtarrilaren 1
Fundatzailea	Maulana Karenga (en)
Kultura	afro-amerikar eta Afrikar diaspora
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Osatuta
	Karamu (en)
Webgune	officialkwanzaawebsite.org

Kwanzaa (ˈkwɑːn.zə) kultura afro-amerikarraren urteroko ospakizuna da, abenduaren 26tik urtarrilaren 1erakoa. Karamu izeneko jaian amaitzen da, normalean seigarren egunean. Maulana Karenga ekintzaileak sortu zuen. 1966an ospatu zen lehen aldiz. 2015eko inkesta batek inkestatutakoen % 1,9k Kwanzaa ospatzeko asmoa zuela erakutsi zuen (sei milioi pertsona inguru Ameriketako Estatu Batuetan)^[1].

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Maulana Karengak Kwanzaa sortu zuen 1966an Wattseko istiluen ostean^[2] afro-amerikar jaialdi gisa^[3]. «Beltzei Gabonetako oporraldiaren alternatiba bat ematea eta euren historia ospatzeko aukera ematea, gizarte menderatzailearen praktika imitatu beharrean» bere helburua zela esan zuen^[4].

Karengaren arabera, Kwanzaa izena matunda ya kwanza (lehen fruituak) swahilizko esalditik dator^[5]. A gehigarri batekin idaztea erabaki zuen, zazpi letra sinbolikoak izan zezan^[6].

Lehen urteetan, Karengak esaten zuen Gabonetako alternatiba izatea nahi zuela. Jesus psikotikoa izan zela eta kristautasuna «zurien erlijioa» zela uste zuen^[7]. Kwanzaa ospatzen duten afro-amerikar askok Gabonak ere ospatzen dituzte^[8].

Nguzo Saba (zazpi printzipioak)[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kwanzaak Nguzo Saba (Kwanzaaren zazpi printzipioak) ospatzen ditu. 1965ean garatu ziren, Kwanzaa bera baino urtebete lehenago. Kwanzaaren zazpi egunetako bakoitza printzipioetako bati eskainita dago^[9]:

umoja (batasuna): familian, komunitatean, nazioan eta arrazan batasuna lortzea eta mantentzea.
kujichagulia (autodeterminazioa): geure burua definitzea eta izendatzea.
ujima (lan kolektiboa eta ardura): gure komunitatea elkarrekin eraiki eta mantentzea eta gure anai-arreben arazoak gure arazo bihurtzea eta elkarrekin konpontzea.
ujamaa (ekonomia kooperatiboa): gure dendak eta bestelako negozioak eraiki eta mantentzea eta elkarrekin etekina ateratzea.
nia (helburua): gure komunitatearen eraikuntza eta garapena gure bokazio kolektibo bihurtzea, gure herriaren handitasuna berreskuratzeko.
kuumba (sormena): beti ahal dugun guztia egitea, ahal dugun moduan, gure komunitatea heredatu genuena baino polit eta onuragarriagoa uzteko.
imani (fedea): bihotz-bihotzez sinestea gure herrian, gurasoetan, irakasleetan, buruzagietan eta borrokaren zuzentasunean eta garaipenan.

Ikurrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kwanzaa ospakizunaren ikurrak hauek dira:

kinara (zazpi kandelentzako argimutila)^[10];
Mishumaa Saba (zazpi kandela);
mazao (nekazaritza-produktuak);
mahindi (artoa);
Kikombe cha Umoja (Batasun Kopa);
zawadi (opariak).

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ (Ingelesez) «Prosper Insights & Analytics, Monthly Consumer Survey» National Retail Federation.^{[Betiko hautsitako esteka]}
↑ (Ingelesez) Wilde, Anna Day. (1995). «Mainstreaming Kwanzaa» Public Interest 119: 68-80..
↑ (Ingelesez) Alexander, Ron. «The Evening Hours» The New York Times 1983-12-30.
↑ (Ingelesez) Williams, Max. «Kwanzaa celebrates culture, principles» Brookhaven Courier 2008-11-24 jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2011-07-08).
↑ (Ingelesez) Hartman, Holly. (2021). «Kwanzaa» Infoplease.
↑ (Ingelesez) Mayes, Keith A. (2009). Kwanzaa: Black Power and the Making of the African-American Holiday Tradition. Routledge, 228 or. ISBN 9781135284015..
↑ (Ingelesez) Karenga, Maulana. (1967). Religion. in: The Quotable Karenga. University of Sankore Press, 25 or..
↑ (Ingelesez) Williams, Lena. «In Blacks' Homes, the Christmas and Kwanzaa Spirits Meet» The New York Times 1990-12-20.
↑ (Ingelesez) Karenga, Maulana. (2008). «Nguzo Saba» The Official Kwanzaa Web Site jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2019-12-31).
↑ (Ingelesez) «Kinara» Merriam-Webster.

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q746851
Multimedia: Kwanzaa / Q746851

[1] (Ingelesez) «Prosper Insights & Analytics, Monthly Consumer Survey» National Retail Federation.^{[Betiko hautsitako esteka]}

[2] (Ingelesez) Wilde, Anna Day. (1995). «Mainstreaming Kwanzaa» Public Interest 119: 68-80..

[3] (Ingelesez) Alexander, Ron. «The Evening Hours» The New York Times 1983-12-30.

[4] (Ingelesez) Williams, Max. «Kwanzaa celebrates culture, principles» Brookhaven Courier 2008-11-24 jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2011-07-08).

[5] (Ingelesez) Hartman, Holly. (2021). «Kwanzaa» Infoplease.

[6] (Ingelesez) Mayes, Keith A. (2009). Kwanzaa: Black Power and the Making of the African-American Holiday Tradition. Routledge, 228 or. ISBN 9781135284015..

[7] (Ingelesez) Karenga, Maulana. (1967). Religion. in: The Quotable Karenga. University of Sankore Press, 25 or..

[8] (Ingelesez) Williams, Lena. «In Blacks' Homes, the Christmas and Kwanzaa Spirits Meet» The New York Times 1990-12-20.

[9] (Ingelesez) Karenga, Maulana. (2008). «Nguzo Saba» The Official Kwanzaa Web Site jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2019-12-31).

[10] (Ingelesez) «Kinara» Merriam-Webster.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]