Kyōhōko Gosete Handia

Kyōhōko Gosete Handia
Mota	Gosete
Honen parte da	four great famines in the Edo period (en)
Denbora-tarte	1732 - 1733
Garaia	Kyōhō (en)
Herrialdea	Japonia
Pertsona hilak	169.000

Kyōhōko Gosete Handia (japonieraz: 享保の大飢饉, Kyōhō no daikikin^?) Japonian eragina izan zuen gosete bat izan zen, Edo Aroan, Nakamikado enperadorearen erregealdian izandakoa. Tokugawa Yoshimune gosetearen garaian agintean egon zen shoguna izan zen. Kalkuluen arabera, 12.172 eta 169.000 pertsona bitartean gosez hil ziren.^[1] Oro har, gosetea 1732an hasi zen eta 1733ra arte iraun zuen. Kyōhō (1716–1736) aroaren izena hartu zuten.

Aurrekariak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gosetearen kausak guztiz ezezagunak dira.^[2] 1728an, Kyōhō Erreformetako batek zergak % 40tik % 50era igo zituen, eta baliteke nekazaritza-produktibitatea eta elikagaien izakinak murriztu izana. 1730eko epaiak arroza erosteko nahitaezko kuotak sartu zituen Hanen jabe eta merkatari dirudunentzat, arroza labore komertzial bihurtu zuen eta Japoniako laboreen aniztasuna murriztu zuen. Haziak tratatzeko sesamo-olioaren eta balea-olioaren eskasiari esker, baliteke gero intsektuak infestatzearen larritasuna areagotu izana.^[3]

Gosetea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1731ko abendutik aurrera, eurite handiek neguko zerealen laboreak kaltetu zituzten (garia eta garagarra), eta, uzta marjinalen urteen ondorioz hazien erreserbak murriztu egin zirenez, komunitateek zailtasunak izan zituzten soroak berriro landatzeko. 1732ko maiatzetik ekainera, klima hotzak eta hezeak bi hilabetez jarraitu zuen Chūgoku, Shikoku eta Kyushu eskualdeetan, eta horrek baldintza egokiak ekarri zituen intsektuak ugaltzeko eta arroz-plantulak deskonposatzeko. Setoko Barne Itsasoan, intsektu izurrite bat edo oti migratzaile infestazio bat agertu eta Japoniako mendebalde osoan arroz-lursoroak suntsitu zituen, laboreen guztien % 10 bakarrik eraginik gabe utziz. Guztira, 1732an, Japoniako arroz-uzta 630.000 kokukoa izan zen, batez bestekoaren % 27 bakarrik. Gainera, 1732ko uztailean Fukuokako eremuan tiro-animaliak hiltzen dituen epizootia hasi zen.^[4] Arrozaren prezioak izugarri igo ziren, gosetearen garai gogorrenean zehar balio normala baino 5-7 aldizko kopurura iritsiz. Ondorioz, elikagaiak erosteko eskudirutan egindako produktuen mende dauden arrantzaleen herrixkak oso kaltetuak izan ziren eta biztanleriaren herena galdu zuten. Fukuokako eremuan, biztanleriaren heriotza batez beste % 20koa izan zen (320.000 biztanletik 66.000), eta barnealdeko herrixketan, berriz, % 10 baino gutxiago. Heriotza gehienak haurren artean izan ziren. Kyushu hegoaldean eragina ere izan zuen, baina heriotza-tasa Kyushu iparraldean baino txikiagoa izan zen. Gutxienez 5.919 hildako izan ziren Iyo-Matsuyamako domeinuan, non jendeak garoa eta kudzu-sustraiak, lastoa eta zur- irina jatera jo zuen.^[5] Urte Berriko 1733ko ospakizunetan, 1.700 gizoneko nekazari talde batek, janaria pilatzen ari zela zioten zurrumurruek amorratuta, Takama Denbii merkatariaren etxeko tresnak eta arroz zakuak ibaira bota zituen. Gertakari hori, Japonian "Kyōhōko egoitzaren bortxatzea" bezala ezagutzen dena Japonian erregistratutako lehen greba izan zen.

Gosetea pixkanaka 1733ko martxoan amaitu zen.

Ondorioak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erregistro ofizialen arabera, hildakoen kopurua 12.172koa izan zen. Benetako hildakoen kopurua 169.000 izan daiteke. Tokugawa Jikkin emandako 969.900 heriotzen kopurua, ziurrenik, gehiegikeria bat da, eta beste iturri batzuek ez dute baieztatu. Setoko Barne Itsasoko eskualdeko Ōmishiman gosetea saihesteko batatak izan zuen papera (1711n Satsuma domeinuko Kichijō Hidetakak kontrabandoz mugitua) nabarmena izan zen, eta, beraz, batata Japonia osora hedatu zen. Shogunerriak 1735ean laboreak dibertsifikatzeko erreformak ezarri zituen. Nekazariei labore komertzialak edo labore teknikoak (olio- edo zuntz-landareak) landatzen uzten zitzaien zerga gehigarriak ordaintzearen truke.

Sumidagawa izeneko su artifizialen jaialdi ospetsua Kyōhōko Goseteari erantzuteko ezarri zutela uste dute.^[6]

Kyōhóko goseteak eragin negatibo handia izan zuen Kyōhōko Erreformetan.^[7]