María Fernanda Campa Uranga

Aldatu loturak
Wikipedia, Entziklopedia askea

 

María Fernanda Campa Uranga
Bizitza
JaiotzaMexiko Hiria, 1940ko martxoaren 22a
Herrialdea Mexiko
Heriotza2019ko urtarrilaren 17a (78 urte)
Hezkuntza
HeziketaNational Polytechnic Institute (en) Itzuli
Mexikoko Unibertsitate Nazional Autonomoa
Hizkuntzakgaztelania
ingelesa
Jarduerak
Jarduerakgeologoa
Enplegatzailea(k)Mexican Institute of Petroleum (en) Itzuli

María Fernanda Campa Uranga (Mexiko Hiria, 1940ko martxoaren 22a - 2019ko urtarrilaren 17a) geologo, aktibista eta politikari mexikarra izan zen, eta 200 argitalpen baino gehiago egin zituen. Institutu Politekniko Nazionalean ingeniaritza geologikoko titulua lortu zuen lehen emakumea izan zen. Geologiarekiko eta justizia sozialaren aldeko borrokarekiko konpromisoak markatu zuen bere bizitza, eta figura enblematiko bihurtu zen bi alorretan.[1]

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Campa ezkerreko familia militante eta borrokalari batean hazi zen. Bere aita, Valentín Campa, trenbidearen buruzagi sindikal nabarmena izan zen, eta bere ama, Consuelo Uranga, La Roja izenaz ezaguna, emakumearen eskubideen defendatzailea eta langileen eskubideen aldeko borrokan giltzarri izan zen.[2] Konpromiso politiko eta borroka sozialeko giro horrek eragin iraunkorra izan zuen María Fernandaren bizitzan eta nortasunean.[3]

Institutu Politekniko Nazionaleko Ingeniaritza eta Arkitektura Goi Eskolaren atari zenaren zentroan sartu zenean, Campa Urangak hainbat faktorek eragindako erabakia hartu zuen. Arlo tekniko-zientifikoekiko eta literaturarekiko interesa zela eta, IPNn hezkuntza izatea erabaki zuen. Gainera, doakoa zen, Mexikoko Unibertsitate Nazional Autonomoaren urteko kuotaren aldean, amak ezin baitzuen ordaindu. Urte haietan, Mexikon gertakari garrantzitsuak izan ziren. 1956an, Maria Fernanda sartu zenean, armadak esku hartu zuen IPNn, bere giro akademikoan aldaketak eraginez, eta 1957an, lurrikara batek Santo Tomaseko campuseko instalazioetan eragin zuen, eta 1959an Zacatelcon campus berri bat inauguratu zen. Denbora horretan, Maria Fernanda modu aktiboan murgildu zen esparru politikoan, preso politikoen askapena bilatzen zuten manifestazio eta mugimenduetan parte hartuz. Arrazoi horrek esanahi pertsonala zuen berarentzat, aita arrazoi politikoengatik atxilotutako pertsonetako bat baitzen.[3]

Txikitatik, Campa politikan murgildu zen eta Mexikoko Alderdi Komunistarekin bat egin zuen 17 urterekin. Mexikoko Gazteria Komunistako buruzagietako bat izan zen 1960ko hamarkadatik, eta Ikasle Demokratikoen Zentral Nazionalaren kudeatzailea. Moreliako Adierazpena, erakunde horren kongresu batean idatzia, dokumentu garrantzitsua da oraindik ere. Baina erabaki horrek berak eragin zuen Mexikoko Alderdi Komunistako militantziatik kanporatzea. Bere konpromiso sozialak 1968ko ikasleen matxinadako ekitaldietan parte hartzea ekarri zuen, Tlatelolcoko Sarraskia barne.[4] Horren ondorioz, bere jarduerek Mexikoko Segurtasun Zuzendaritza Federalaren arreta eta jarraipena erakarri zuten, eta baita ere bere ekintzen erregistroa mantentzea.[5]

Camparentzat aktibista izatea, ikaslea eta, aurrerago, geologia arloko profesionala, ez zen erraza izan, berak elkarrizketetan adierazi zuen bezala. Zailtasun horiek gorabehera, bost urteko erregelamendu-aldian lortu zuen bere hezkuntza amaitzea, 1958tik 1962ra. Hala, Institutu Politekniko Nazionalean ingeniaritza geologikoko titulua lortu zuen lehen emakumea izan zen. 1975ean lortu zuen maisutza UNAMen, eta 1977an doktoregoko titulua Zientzia Fakultatean (UNAM).[5]

Ibilbide profesionala[aldatu | aldatu iturburu kodea]

IPNko prestakuntza amaitu ondoren, Mexikoko Petrolioan (PEMEX) hasi zen lanean meategietako ingeniari gisa, eta Petrografia eta Esplorazio Laborategiko ikerketetan parte hartu zuen, baita Pemex-Explorazioan ere, non egiturak ebaluatzeko petrografo eta geologo gisa lan egin zuen. Campa Urangak berebiziko garrantzia izan zuen 1965ean Mexikoko Petrolioaren Institutua (IMP) sortzeko orduan. Bertan, Meategien Geologiako Laborategia ezartzen lagundu zuen.[6]

1970erako, Punto Crítico taldean sartu zen, eta aldi horretan politika energetikoari buruzko artikuluekin lagundu zuen taldearen aldizkarian. Hala ere, petrolio-eremuan esplorazio-lanarekin zuen konpromisoagatik, bere aktibismoan etenaldi bat hartu behar izan zuen. Atsedenaldi hori beharrezkoa izan zen bere lan geologikoan kontzentratzeko, eta hori lortzeko erronkei aurre egin behar izan zien, bereziki Mexikoko Petrolioaren Institutuan (IMP) jarrera matxistei aurre egin behar izan zielako.[3]

Campak funtsezko zeregina izan zuen 1917ko Konstituzio Ingeniarien Taldearen sorreran. Talde horren ikuspegia lurpeko baliabideen izaera publikoa eta besterenezina babestea zen. Bere ibilbidean, paper erabakigarria izan zuen Pemex-erako (Petroleo mexikarrak) petrolio-hobien esplorazioan, eta 1977an doktoretza lortu zuen. Garai honek bere karreran aldaketa bat ekarri zuen, hezkuntzarantz eramanez, non paper garrantzitsua izan zuen Lurraren Zientzien Ikerketen Institutuaren ezarpenean. Gerreroren Unibertsitate Autonomoan Geologiako Lizentziaturaren sorreran eta Mexiko Hiriko Unibertsitatean (UACM) Geologiako karreraren inplementazioan sustatzaile ere izan zen.

1985eko irailaren 19an eta 2017an izandako lurrikarei erantzunez, ingeniari geologo talde batekin bat egin zuen Mexiko Hiria zeharkatzen zuten pitzadurak markatzeko, bere ahaleginak Tláhuac eta Iztapalapa eremuetan ardaztuz.[5]

78 urte zituela hil zen, gibeleko arazo baten ondorioz.[7][8]

Ikerketa-ildoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Mexikoko hegoaldeko egitura eta bilakaera geologikoa aztertzen aritu zen, baita basamentuko arrokak ere.[9]

Aintzatespenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Hil ondorengo aitorpena Nuevo León Estatuko Kongresuaren eskutik, LXXV Legegintzaldia, 2019.[10]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ (Gaztelaniaz) Lugo Hubp, José. (00/2020). «In Memoriam. María Fernanda Campa Uranga, José Manuel Mateo Rodríguez, Víctor Hugo Garduño Monroy, Manuel Mollá Ruiz-Gómez» Investigaciones geográficas (102)  doi:10.14350/rig.60191. ISSN 0188-4611. (Noiz kontsultatua: 2024-03-23).
  2. ↑ (Gaztelaniaz) User, Super. «María Fernanda Campa Uranga» www.forumenlinea.com (Noiz kontsultatua: 2024-03-23).
  3. ↑ a b c (Gaztelaniaz) Morayta, Amelia Rivaud; Álvarez, Mauricio Sánchez. (2013-12-01). «Una mujer de verdad: lectura y militancia de María Fernanda Chata Campa» Antropología. Revista interdisciplinaria del INAH (96): 76–89. ISSN 2683-3069. (Noiz kontsultatua: 2024-03-23).
  4. ↑ «María Fernanda Campa Uranga. Geología y revolución» libros.buap.mx (Noiz kontsultatua: 2024-03-23).
  5. ↑ a b c (Gaztelaniaz) Stadler, Marta Macho. (2019-03-22). «María Fernanda Campa Uranga, geóloga» Mujeres con ciencia (Noiz kontsultatua: 2024-03-23).
  6. ↑ Astrolabio. Revista de Ciencias y Humanidades. Año 2, núm. 3,. .
  7. ↑ (Gaztelaniaz) «Fallece la investigadora María Fernanda Campa Uranga» El Informador :: Noticias de Jalisco, México, Deportes & Entretenimiento 2019-01-16 (Noiz kontsultatua: 2024-03-23).
  8. ↑ (Gaztelaniaz) «¿Quién era María Fernanda Campa "La Chata"?» Radio Fórmula 2019-01-17 (Noiz kontsultatua: 2024-03-23).
  9. ↑ (Gaztelaniaz) «Fallece la investigadora María Fernanda Campa Uranga» El Informador :: Noticias de Jalisco, México, Deportes & Entretenimiento 2019-01-16 (Noiz kontsultatua: 2024-03-23).
  10. ↑ (Gaztelaniaz) Hubp, José Lugo. (2020-07-31). «In Memoriam. María Fernanda Campa Uranga, José Manuel Mateo Rodríguez, Víctor Hugo Garduño Monroy, Manuel Mollá Ruiz-Gómez» Investigaciones Geográficas (102)  doi:10.14350/rig.60191. ISSN 2448-7279. (Noiz kontsultatua: 2024-03-23).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=María_Fernanda_Campa_Uranga&oldid=9638056"(e)tik eskuratuta