Nalanda

Nalanda
	UNESCOren gizateriaren ondarea
	Irudi gehiago
Kokapena
Herrialdea	India
Indiako estatua	Bihar
Division in India	Patna division
Indiako barruti	Nalanda barrutia
Giza kokaleku	Nalanda
Koordenatuak	25°08′12″N 85°26′38″E / 25.1368°N 85.4438°E
Arkitektura
Azalera	23 ha
Gizateriaren ondarea
Irizpidea	(iv) eta (vi)
Erreferentzia	1502
Eskualdea	Asia eta Ozeania
Izen-ematea	2016 (XL. bilkura)
	↑ UNESCOk egindako sailkapenaren arabera ;

Nalanda unibertsitate budista historiko handia izan zen. Magadha erresuman zegoen, egungo Biharren, Indian. Bakarrik aztarnak gelditzen dira baina, hala ere, Unesco k Gizateriaren ondarea deklaratu du.

Nalanda antzinako Indiako erlijio-eskolarik ospetsuenetako bat izan zen; babes berezia jaso eta pala dinastiaren erregealdian (IX. mendean) goia jo zuen. Gaur egun, erorkin-gune handi bat baino ez da, baina Indiaren historiako eta budismoaren tradizioko puntu garrantzitsu gisa gogoratzen da oraindik.

Izenaren etimologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Izena ulertzeko eta haren jatorria ezagutzeko teoria ugari daude. Hiranand Sastri, aztarnategian lan handia egin zuen arkeologoak, izena lotorekin (nālas) lotzen du. Landare horrek budismoaren sinbologian garbitasuna adierazten du. Inguruan ugari omen da.

Garrantzia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gaur egun tibetar budismo gisa ezagutzen dena (vayraiāna) neurri handi batean Nalandan sortu zen, IX. eta XII. mendeetan zehar. Budismoaren beste formak ere hemen dute nolabait haien jatorria, esaterako majaiana eta theravāda. Naranda, berez, kulturaren eta pentsamenduaren gune handi bat izan zen.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Nalanda historia luzea izan zuen. Esaten da Buda bera, K.a. V. mendean, bertan egon zela. Bere garai handienean 10.000 ikasle izan zituen. Garrantzi handiko pertsonaiak bertan ikasi zuten, esaterako Nagarjuna (150-250), Xuanzang erromesa txinatarra (602-664), Kumārila Bhaṭṭa (730-810).

1193an, turkiar musulmanek, Bakhtiyar Khaljiren agindupean, Naladako Unibertsitatea txikitu zuten. Hor nabarmendu zen budismoaren dekadentzia Indian. Bakarrik erorkinak gelditu ziren. Erorkinek 150 000 metro koadro dituzte. Xuanzangek utzi zuen testigantzaren arabera, espazio hori jatorrizko espazioaren %10a izango litzateke.

Nalanda gaur egun aztarnategi garrantzitsu eta aberatsa da. 1951ean Theravada adarreko ikaskea budisten zentroa ireki zen erorkinetik gertu, Nava Nalanda Mahavihara zentroa alegia. Budista hauek lan handia ari dira egiten, besteak beste, zerutik ateratako argazkien bitartez. Badago ere Nalandako Museoa non hirian berreskuratutako eskuizkribuak, estatuak eta beste elementu asko erakusten diren.