1826ko Portugalgo Konstituzioa

1826ko Portugalgo Konstituzioa
Argitaratze-data	1826
Herrialdea	Portugal

1826ko Portugalgo monarkiak sortutako konstituzioa, Portugalen sortutako bigarrena izan zen eta Gutun Konstituzionalaren izena jarri zitzaion Petri IV.a erregeak idatzi zuelako eta ez zelako Gorteen eskutik idatzia ezta bozkatua ere izan, 1822ko Konstituzioa ez bezala.

Portugalgo bigarren Konstituzio hau, 1826koa, hiru denboraldiz egon zen indarrean:

• 1826ko apirilean sortu zen Konstituzioa; eta 1828ko maiatzera arte, Mikel I.a errege absolutista izendatu zutenera arte, egon zen lehen aldiz indarrean.
• 1834ko abuztuan, Mikel erregea Portugaletik kanporatu zutenean, monarkia konstituzionala berrezarri zen; eta orduan, 1826ko Konstituzioa berriro ere indarrean jarri zuten. Baina 1836ko irailean, Portugalgo Urriko Iraultza gertatu zen eta, ondorioz, 1822ko Konstituzioa ezarri zuten behin-behinean.
• 1842ko urtarrilean, Costa Cabralen estatu kolpea gertatu zenetik; eta 1910eko urrian errepublikaren proklamazioa gertatu zenera arte egon zen azken aldiz indarrean.

1826ko Konstituzio hau Portugalen indarrean denbora gehien egon dena izan da, 72 urtez; nahiz eta Artikulu Gehigarrietan izendatutako 4 berrikuspen jasan izan.

Influentziak eta helburuak

Influentzia nagusiak hauek izan ziren: Brasilgo 1824ko konstituzioa, Frantziako 1814ko eskutitza eta, noski, 1822ko Portugalgo konstituzioa.

Hala ere, gutuna aurreko Konstituzioa baino askoz ere moderatuagoa zen, Pedro IV.ak 1822ko testuaren gehiegizko erradikaltasuna Portugalgo gizartea zatikatzen lagundu zuen gaitza zela uste baitzuen.

Horrela, bere izaera moderatua zela eta, 1822ko Konstituzioaren defendatzaile liberalen eta erregimen autokratiko batera itzultzearen aldeko absolutisten arteko konpromisoa irudikatzen zuen. Helburua, jakina, portugaldar guztien batasuna lortzea zen.

Petriren neurri honek ez zuen espero zuen ondoriorik izan, eta batu beharrean, liberalak eta absolutistak gehiago banantzen lagundu zuen, eta gero liberalismoaren behin betiko garaipenarekin, 1822ko konstituzioaren defendatzaileen eta 1826ko eskutitzaren defendatzaileen artean zatitzen lagundu zuen.

8 titulutan bildutako 145 artikulutan antolatuta, Konstituzio Gutunak oinarrizko printzipio hauek zituen:

• Subiranotasuna Erregearen eta Nazioaren esku geratzen zen.
• Erregea nagusitasun politikoa lortzera pasatzen zen.
• Noblezia hereditario baten existentzia bermatu zen bere eskubide eta pribilegio guztiekin.
• Botereen banaketaren printzipioa mantendu zen.
• Herritarren eskubide eta betebehar indibidualek, askatasunari, segurtasun pertsonalari, jabetza eskubideari buruzkoak, 1822ko Konstituzioan jasotakoak ez ziren aldatu. Hala ere, dokumentuaren amaierara eraman ziren.
• Gobernu formari eutsi zitzaion (herentziazko monarkia konstituzionala).
• Estatuko erlijio ofiziala erlijio katolikoa zen. Erlijio askatasuna ez zen aitortu.

Konstituzioaren ezaugarri nagusiak

Garai hartarako nahiko aurrerakoi bezala definitua, neurri handi batean Espainiako 1812ko Konstituzioarean eta 1791 eta 1795eko konstituzio frantsesetan inspiratu zen. Espiritu liberala zuen ezaugarri nagusi, eta erregimen absolutistari zegozkion pribilegio feudal zahar ugari indargabetu zituen. Sei titulu eta 240 artikulutan banatuta zegoen, eta funtsezko printzipioak honako hauek ziren:

1. Portugaldar guztien eskubide eta betebehar indibidualak finkatzea (giza eskubideei lehentasuna emanez, batez ere, askatasuna, legearen aurreko berdintasuna, segurtasuna eta jabetza bermatzen dira).
2. Nazioa (portugaldar guztien batasuna) nazioaren subiranotasunaren oinarri gisa sagaratzea. Subiranotasun hori legez hautatutako ordezkariek gauzatuko dute — hau da, Gorteek —, eta horietan datza de facto eta de jure subiranotasuna, bertako kideek herritarren botoaren legitimitatea baitute.
3. Nazioaren lurraldearen definizioa, Portugalgo Erresuma Batuak, Brasil eta Algarvesek osatzen zutena, Portugalgo Erresuma (kontinentea eta alboko uharteak), Brasilgo Erresuma eta Afrikako eta Asiako itsasoz haraindiko lurralde portugaldarrak barne.
4. Kleroari eta nobleziari inolako prerrogatibarik ez aitortzea.
5. Banandutako hiru botere politikoen independentzia (legegilea, betearazlea eta judiziala), eta horrek hiru botereak erregearen irudian biltzen zituen absolutismoaren oinarrizko printzipioen aurka egiten zuen.
6. Nazioak aukeratutako gorteak egotea, herrialdeko legegintza-jardueraren erantzule direnak.
7. Gorteetako botere legegilea gainerako botereen gainetik jartzea.
8. Gobernu gisa, monarkia konstituzionala eta erregearen botere murriztuak egotea.
9. Brasilgo Erresumarekiko benetako batasuna.
10. Erlijio-askatasunik eza (erlijio katolikoa zen nazio portugaldarraren erlijio bakarra).

Botere legegilea Gorteen eskumen bihurtu zen, legeak egiten zituen ganbera bakarreko biltzarra, eta Nazioak bi urtetan aukeratzen zituen diputatuak. Botere legegileak botere betearazlearen gainetik duen nagusitasuna erregimen eraisle aurrerakoienen ezaugarria da, erregeak emandako izaera aristokratikoko Gutun Konstituzionalak deiturikoen aurka.

Botere betearazlea erregeak egikaritzen zuen, eta berari zegozkion gobernuaren agintea, legeak betearaztea eta estatuko funtzionarioak izendatzea eta kaleratzea. Hala ere, erregeak Gorteen gaineko etete-betoa baino ez zuen, eta desadostasuna eragiten zioten legeen aldarrikapena bertan behera utz zezakeen, baina Gorteek berriro hala erabakitzen badute, aldarrikatu egin behar ditu. Gorteak bertan behera uzteko edo desegiteko ahalmenik ez zitzaion ematen.

Kasu berezietan, Estatu Kontseiluak aholkatzen zuen erregea. Kontseilu horretako kideak Gorteek aukeratzen zituzten, eta Gobernuaren ekintzen zuzeneko ardura zuten estatu-idazkariekin lankidetzan aritzen zen. Hala eta guztiz ere, bere burua bortxaezintzat jotzen zuten.

Botere judizialak epaileei bakarrik ematen zien eskumena, eta epaileek auzitegietan egikaritzen zuten.

Hautesleei dagokienez, eta Konstituzioaren 34. artikuluarekin bat etorriz, irakurtzen eta idazten dakiten 25 urtetik gorako gizonek eman zezaketen botoa, Nazioaren ordezkariak (diputatuak) aukeratzeko. Beraz, sufragio unibertsal eta zuzena zen, emakumeak, analfabetoak, fraideak eta morroiak, besteak beste, kanpoan uzten zituena.

Bibliografia

• Sardica, J. M., (2012). A CARTA CONSTITUCIONAL PORTUGUESA DE 1826. Historia Constitucional, (13), 527-561. https://www.redalyc.org/articulo.oa?id=259027585021
• Wikiwand - Constitución portuguesa de 1826. (s. f.). Wikiwand. https://www.wikiwand.com/es/Constituci%C3%B3n_portuguesa_de_1826

Kanpo estekak

• Datuak: Q355503