Azken arbaso komun unibertsala

Wikipedia, Entziklopedia askea

Azken arbaso komun unibertsala edo ingelesez LUCA (last universal common ancestor), egungo organismo bizidun guztien arbaso komun berriena da. Lurra duela 4.500 milioi urte sortu zen arren, LUCA duela 3.700-3.800 milioi urte inguru sortu zela dago onartuta, gaur egun ezagutzen ditugun bizidunei oinarria eskainiz[1]. Duela gutxi egindako ikerketa batek, LUCA duela 4.320-4.520 milioi urte agertu zela ondorioztatu da[2], baina berriki egindako aurkikuntza bat da eta pil pilean dagoen gai bat denez, eztabaida dago.

Organismo bizidunen talde garrantzitsuenak biltzen dituen zuhaitz genealogikoa, kladograma izenekoa eta Woesek (1990) sortutakoa, rRNA sekuentzietatik abiatuta.

Bizitzaren zuhaitz filogenetiko onartuena, rRNA molekulen araberakoa da, Carl R. Woese eta George E. Fox-ek 1977an proposatutakoa[3]. Zuhaitz honetan, oinarrizko 3 domeinuak sailkatzen dira, "Eubacteria", "Archaea" eta "Eukaryota". Bertan, rRNA molekularen azterketaren ondorioz, Achaea-k eta Eukaryota-k ardatz filogenetiko berdinetik datozela frogatu zen, Eubacteria domeinua ez bezala eta ebolutiboki, Archaea-k, Eukaryota-k baino primigenioagoak direla ikusi zen. Ondorioz, argazkian azaltzen den moduan, LUCA izan zen Eubacteria eta Archaea filogenetikoki banatzean existitzen zen biziduna eta bertatik sortu ziren ebolutiboki aurreratuagoak diren bizidun guztiak[1].

LUCA-k izen ezberdinak har ditzake, "Progenote", Azken arbaso unibertsala (LUA, last universal ancestor), azken arbaso komuna (LCA, last common ancestor) edota soilik arbaso unibertsala.

Historian zehar[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Charles Darwin-ek "Espezieen Jatorria"-ren amaierara (1859) honakoa idatzi zuen: «Beraz, ondorioztatzen dut Lurrean bizi izan diren izaki organiko guztiak bizitza taupadaka hasi zen funtsezko moduren batetik jaitsi egin direla». Modu honetan, ezagutzen dugun bizitzaren forma nagusi edo arbaso komun hori Biologia Ebolutiboaren funtsa da[4].

Gainera, 1960ko hamarkadan kode genetikoaren aurkikuntzak, unibertsala zela aitortu zuen eta beraz, arbaso unibertsal bakarra existitu behar zela ondorioztatu daiteke[5]. Kode genetikoa bizi-forma guztientzat unibertsala izateak guztiak erlazionatuta daudela adierazten du.

Nolakoa zen LUCA?[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bizitzaren jatorria argitzea izan da eta oraindik ere bada, gizakiaren erronka handienetako bat. Nor garen eta nondik gatozen jakitea da gure ezagutza osoaren funtsezko helburua. Horregatik zientziak etengabe bilatu du izaki bizidun guztien "Azken Arbaso Komun Unibertsala", noiz bizi izan zen, nolakoa zen, zer girotan garatu zen edota bere energia nondik lortzen zuen.

Hala ere, urteetan zehar ikerketa asko egin ostean, zientzialari gehienak ondorengo ideiarekin bat datoz. Hasteko, espezie zelulabakarra eta nukleorik gabea zen, agian gaur egungo prokariotoen antzekoa konplexutasunari dagokionez eta bizitzarako oinarrizko 3 ezaugarriak konbinatzea lortu zuen[6]:

LUCA-ren itxura hipotetikoa, DNA, RNA eta proteinak barneratu zituen konpartimentua.
  1. Bere buruaren kopiak egiteko gai den material genetikoa.
  2. Gorputz konparimentatua, mintz lipidiko batekin definitutakoa.
  3. Bere inguruko materia eta energia atzemateko eta eraldatzeko metabolismoa.

Beraz, esan daiteke, DNA, RNA eta proteinak inguratzen zituen mintzarekin konpartimentatutako biziduna zela LUCA.

Sortu zen giroari dagokionez, 90 ºC-tik gorako urmael geotermikoetan bizi zela pentsatzen da, ozeanoen hondoan dauden iturri hidrotermal antzekotan. Bertan, pitzadurak baitdaude, eta horietatik ur beroa isurtzen da Lurraren barrutik. Hala ere, duela gutxi egindako ikerketa baten arabera, LUCAren jatorriko giroa askoz freskoagoa zela ikusi zen. Frantziako Pasteur Institutuko zientzialari talde batek analisi genetikoak eta ebolutiboak egin ostean, LUCA ez zela hain ur beroetan bizi ondorioztatu zuten[7].

Egoera honek erakusten duen gauza bakarra da oraindik asko dagoela aurkitzeko eta azterlan asko egiteko, LUCAren jatorri zehatza zientziaren enigma bat baita oraindik.

Filogenia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erribosoma prokarioto eta eukariotoen azpiegiturak.
Zuhaitz filogenetikoa eta arbaso komunak.

Bizidunen zuhaitz filogenetikoari dagokionez, RNA erribosomalaren araberako sailkapen bat dela aipatu da jada[8]. RNA erribosomala edo rRNA zelula guztietan aurki dezakegun azido erribonukleiko (RNA) mota bat da, proteinen sintesian parte hartzen duena. Molekula hauek, erribosomen parte dira eta erribosomak 2 azpiunitatez osatuta daude, azpiunitate handia eta apiunitate txikia. Aldi berean, azpiunitate bakoitza, hainbat azpiunitate txikiagotaz osatuak daude eta azpiunitate txikiaren unitate baten arabera egiten da zuhaitz filogenetikoaren sailkapena. Zelula prokariota eta eukarioak erribosoma ezberdinak dituzte eta beraz, ezberdin izendatzen dira. Baina zuhaitz filogenetikoaren sailkapena egiteko aipatutako azpiunitate txikiaren unitate aztergaiak, 16S zelula prokariotoen kasuan eta 18S zelula eukariotoen kasuan dira.

Horrela lortzen dan lehen irudian ikusi dugun zuhaitza eta LUCA zuhaitz horren oinarrian dago. Hala ere, ebolutiboki aurrera goazen heinean, LACA (last archeas common ancestor) edo Archaea-en Azken Arbaso Komuna azaltzen da eta amaitzeko, LECA (las eukaryotic commo ancestor) edo Eukaryotoen Azken Arbaso Komuna[9].

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ a b Brock: Biología de los microorganismos. Pearson Educación ISBN 9788490352793..
  2. ↑ (Ingelesez) Mahendrarajah, Tara A.; Moody, Edmund R. R.; Schrempf, Dominik; Szánthó, Lénárd L.; Dombrowski, Nina; Davín, Adrián A.; Pisani, Davide; Donoghue, Philip C. J. et al.. (2023-11-17). «ATP synthase evolution on a cross-braced dated tree of life» Nature Communications 14 (1): 7456.  doi:10.1038/s41467-023-42924-w. ISSN 2041-1723. (Noiz kontsultatua: 2024-03-07).
  3. ↑ (Ingelesez) Woese, Carl R.; Fox, George E.. (1977-11). «Phylogenetic structure of the prokaryotic domain: The primary kingdoms» Proceedings of the National Academy of Sciences 74 (11): 5088–5090.  doi:10.1073/pnas.74.11.5088. ISSN 0027-8424. PMID 270744. PMC PMC432104. (Noiz kontsultatua: 2024-03-05).
  4. ↑ (Gaztelaniaz) «En busca de Luca» PNAS 97 ISBN 8392-8396..
  5. ↑ www.ncbi.nlm.nih.gov (Noiz kontsultatua: 2024-03-07).
  6. ↑ (Gaztelaniaz) «Buscando a Luca» El Español 2012-04-13 (Noiz kontsultatua: 2024-03-07).
  7. ↑ (Gaztelaniaz) «Qué es LUCA, el antepasado que dio origen a toda la vida en la Tierra (y por qué quizás lo estamos buscando en el lugar equivocado)» BBC News Mundo (Noiz kontsultatua: 2024-03-07).
  8. ↑ (Gaztelaniaz) Medina, Rita Daniela Fernández. (2012-09). «Algunas reflexiones sobre la clasificación de los organismos vivos» História, Ciências, Saúde-Manguinhos 19: 883–898.  doi:10.1590/S0104-59702012000300006. ISSN 0104-5970. (Noiz kontsultatua: 2024-03-07).
  9. ↑ (Gaztelaniaz) Urrutia García, Ander. (2021). Cryptic reservoirs of micro-eukaryotic parasites in ecologically relevant intertidal invertebrates from temperate coastal ecosystems unveiled by a combined histopathological, ultrastructural, and mole. Universidad del País Vasco - Euskal Herriko Unibertsitatea (Noiz kontsultatua: 2024-03-07).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Azken_arbaso_komun_unibertsala&oldid=9643977"(e)tik eskuratuta