Hammurabi: berrikuspenen arteko aldeak

Hammurabi
	; Irudi gehiago
6. Babiloniako errege	; K.a. 1792 - K.a. 1750 ; ← Sin-Muballit - Samsu-Iluna →
6. Babiloniako errege
Bizitza
Jaiotza	Babiloniar Inperioa eta Old Babylonian Empire (en) , K. a. 1810 aldean
Herrialdea	Babiloniar Inperioa
Heriotza	Babiloniar Inperioa, K. a. 1750 aldean (59/60 urte)
Familia
Aita	Sin-Muballit
Seme-alabak	ikusi Samsu-Iluna;
Leinua	Old Babylonian Empire (en)
Hezkuntza
Hizkuntzak	Akadera
Jarduerak
Jarduerak	erregea, monarka eta liderra
Lan nabarmenak	ikusi Hammurabiren Kodea;
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Babylonian religion (en)

Nabigazio historia interaktiboa

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

IkusizkoaWikitestua

Lerroan

23:32, 19 urria 2017ko berrikusketa

Hammurabi^[1] (akkadieraz: 𒄩𒄠𒈬𒊏𒁉, Ḫa-am-mu-ra-bi; Babilonia, K. a. 1810 aldean - Babilonia], K. a. 1750 aldean) Babiloniar Inperioko seigarren erregea izan zen K. a. 1792-K. a. 1750 bitartean.

Bizitza

Sin-Muballit Babiloniako bosgarren erregearen semea zen, eta haren erresuma oinordetu zuen K. a. 1792an. Babiloniako lehenbiziko egiazko inperioa sortu zuen: Akkad eta Sumeria konkistatu zituen, eta Larsa, Mari eta Asiria auzo-herrialdei nagusitu zitzaien. Hamurabiren inperioak Persiar golkotik Diyarbakirrera eta Zagrosetik ekialdeko basamortuetara bitarteko lurrak hartu zituen. Inperioa osatzerakoan gerraz baino areago diplomaziaz baliatu zen. Administrazioa Babiloniara bildu zuen eta legeak legedietan bildu zituen. Marduk, Babiloniako jainkoa, ezarri zuen mesopotamiarren jainko nagusi. Herentzia bidezko monarkia ezarri zuen. Hura hilik, Samsu-Iluna haren semeak hartu zuen erregetza.

Hammurabiren Kodea

Artikulu nagusia: «Hammurabiren Kodea»

Hammurabi ezaguna da historiako lege bilduma lehenbizikoetako bat promulgatu zuelako: Hammurabiren Kodea. Epai bilduma bat da, eta epaileentzako orientabidea izan nahi du, tokian tokiko ohiturak baztertu gabe, hala ere. Hiru gizaki maila bereizten dira bertan: libreak, mendekoak eta esklaboak. Talioiaren legea da oinarri. Familia eskubideari dagokionez (emaztearen legezko nortasuna, ezkontza haustea, herentzia, etab.), halako oreka bat gertatzen da gizonezkoen eta emakumezkoen artean. Merkatarien aginpidea sendo bermaturik dago. Kodearen berritasuna legezko printzipioak argi adierazi izanean datza, eta berdintasuna du helburu nagusia. Erabateko eragina izan zuen antzinateko Ekialde Hurbileko legedietan. Bestalde, bertan erabilitako idazkera literatura eredu klasiko bilakatu zen urte luzetan.

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2017/10/19 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Euskaltzaindia. (2014-03-28). (PDF) 175. araua: Antzinateko pertsona-izenak eta izen mitologikoak (I): Mesopotamia, Mediako Inperioa, Akemenestar Inperioa eta Lidia. Bilbo, 3 or..

Aurrekoa
Sin-Muballit

Babiloniako erregea
K. a. 1792-K. a. 1750

Ondorengoa
Samsu-Iluna

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Hammurabi

[1] Euskaltzaindia. (2014-03-28). (PDF) 175. araua: Antzinateko pertsona-izenak eta izen mitologikoak (I): Mesopotamia, Mediako Inperioa, Akemenestar Inperioa eta Lidia. Bilbo, 3 or..

[1]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
+{{Biografia_infotaula_automatikoa
-[[Fitxategi:Milkau Oberer Teil der Stele mit dem Text von Hammurapis Gesetzescode 369-2.jpg|thumb|200px|[[Hamurabiren Kodea|Hammurabi Kodea]]]]
+|jaiotza data = [[K. a. 1810]] aldean
-'''Hammurabi'''<ref>{{Euskaltzaindia175|orrialdea=3}}</ref> (k.a. 1792 - k.a. 1750) [[Babiloniar Inperioa|Babiloniako]] erregea izan zen. Bere erreinuak Babiloniaren eta [[amortar]] nomaden igoera irudikatu zuen.
+|heriotza data = [[K. a. 1750]] aldean
+}}
+'''Hammurabi'''<ref>{{Euskaltzaindia175|orrialdea=3}}</ref> ([[akkadiera]]z: 𒄩𒄠𒈬𒊏𒁉, ''Ḫa-am-mu-ra-bi''; [[Babilonia]], [[K. a. 1810]] aldean - Babilonia], [[K. a. 1750]] aldean) [[Babiloniar Inperio]]ko seigarren erregea izan zen K. a. 1792-K. a. 1750 bitartean.
+== Bizitza ==
-Hammurabi erregea [[Rim-Sin]] erregearen jabetzak eskuratzen saiatu zen, eta bere zazpigarren urtean tronuan bere aurkariaren bi jabetza nagusienetakoak eskuratu zituen, [[Uruk]] eta [[Isin]].
+[[Sin-Muballit]] Babiloniako bosgarren erregearen semea zen, eta haren erresuma oinordetu zuen [[K. a. 1792]]an. Babiloniako lehenbiziko egiazko inperioa sortu zuen: [[Akkad]] eta [[Sumeria]] konkistatu zituen, eta [[Larsa]], [[Mari (Siria)|Mari]] eta [[Asiria]] auzo-herrialdei nagusitu zitzaien. Hamurabiren inperioak [[Persiar golko]]tik [[Diyarbakir]]rera eta [[Zagros]]etik ekialdeko basamortuetara bitarteko lurrak hartu zituen. Inperioa osatzerakoan gerraz baino areago diplomaziaz baliatu zen. Administrazioa Babiloniara bildu zuen eta legeak legedietan bildu zituen. [[Marduk]], Babiloniako jainkoa, ezarri zuen mesopotamiarren jainko nagusi. Herentzia bidezko monarkia ezarri zuen. Hura hilik, [[Samsu-Iluna]] haren semeak hartu zuen erregetza.
+== Hammurabiren Kodea ==
-Behin jabetza hauek indartuta, beste jabetza batzuen bila hasi zen, eta hala, lau urteren buruan [[Rapiqum]] eta [[Shabili]] eskuratu zituen, eta [[Emutbal]]en aurka espedizioak burutu zituen [[Babiloniar Inperioa|Babiloniako]] ekialdean.
+{{nagusia|Hammurabiren Kodea}}
+Hammurabi ezaguna da historiako lege bilduma lehenbizikoetako bat promulgatu zuelako: Hammurabiren Kodea. Epai bilduma bat da, eta epaileentzako orientabidea izan nahi du, tokian tokiko ohiturak baztertu gabe, hala ere. Hiru gizaki maila bereizten dira bertan: libreak, mendekoak eta esklaboak. ''[[Talioiaren lege]]a'' da oinarri. Familia eskubideari dagokionez (emaztearen legezko nortasuna, ezkontza haustea, herentzia, etab.),  halako oreka bat gertatzen da gizonezkoen eta emakumezkoen artean. Merkatarien aginpidea sendo bermaturik dago. Kodearen berritasuna legezko printzipioak argi adierazi izanean datza, eta berdintasuna du helburu nagusia. Erabateko eragina izan zuen antzinateko [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbileko]] legedietan. Bestalde, bertan erabilitako idazkera literatura eredu klasiko bilakatu zen urte luzetan.
-Hain indartsu bihurtu ondoren, azkar sortu zen [[Tigris]]eko herrien koalizio bat errege honi aurka egiteko. Ondorioz, Bi erreken guda egin zen eta [[Tigris]]eko herrien koalizioa menderatua izan zen, eta erregetzako 31. urtean [[Sumer]] eta [[Akadiar Inperioa|Akadeko]] errege aldarrikatu zen, honela [[Mesopotamia]]ren agintea bermatzen zuen. Hala ere konkistak jarraitu zituen, [[Mari (Siria)|Mari]] , [[Malgium]] eta [[Subartu]] hiriekin.
-Bere erregetza [[Hamurabiren Kodea|Hammurabi Kodearekin]] amaitu zen, arauez osatutako kode bat, geroko kodeentzako modelo bezala balio izan zuena, oso garrantzitsua suertatu zen dokumentu hau Mesopotamiako gizartea ikertzeko. Bere heriotzaren ondoren [[Anarkia]] urte batzuk ezarri ziren, pertsonai ezezagun batzuk tronuarengatik borrokan aritu ziren eta. semeak hartu zuen erregetza.
-== Hammurabiren kodea ==
-Ausa hirian aurkitu ([[1901]]-1902) eta gaur egun [[Louvre museoa|Louvreko museoan]] dagoen dioritazko zutarri batean idatzirik gorde den Hammurabi, Babiloniako erregearen lege bilduma. Zilindroaren behe-erliebean Samas, justiziaren jainkoa, ageri da Hammurabiri legeak ematen, erregearen legea jainkoaren hitza dela adierazi nahiz. Zutarriaren bi aldeetan, molde kuneiformez (ziri erako moldez), akadieraz idatzitako 282 epai daude, 34 zerrendatan. Epai bilduma bat da, eta epaileentzako orientabidea izan nahi du, tokian tokiko ohiturak baztertu gabe, hala ere. Hiru gizaki maila bereizten dira bertan: libreak, mendekoak eta esklaboak. ''[[Talioiaren lege|Talion legea]]'' da oinarri. Familia eskubideari dagokionez (emaztearen legezko nortasuna, ezkontza haustea, herentzia, etab.), halako oreka bat gertatzen da gizonezkoen eta emakumezkoen artean. Merkatarien aginpidea sendo bermaturik dago. Kodearen berritasuna legezko printzipioak argi adierazi izanean datza, eta berdintasuna du helburu nagusia. Erabateko eragina izan zuen antzinateko [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbileko]] legedietan. Bestalde, bertan erabilitako idazkera literatura eredu klasiko bilakatu zen urte luzeetan.
 == Erreferentziak ==
-{{ lur | data=2011/12/26}}
+{{ lur | data=2017/10/19}}
 {{erreferentzia_zerrenda}}
@@ 24. lerroa: / 23. lerroa: @@
 }}
-== Ikus, gainera ==
 {{commonskat}}
-* [[Hamurabiren Kodea|Hammurabi Kodea]]
 [[Kategoria:Babiloniako errege-erreginak]]
 [[Kategoria:K. a. XVIII. mendeko biografiak]]