Edukira joan

Ekialdeko Afrika Alemana: berrikuspenen arteko aldeak

t
ez dago edizio laburpenik
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Marklar2007 wikilariak «Ekialdeko Afrika Alemaniarra» orria «Ekialdeko Afrika Alemana» izenera aldatu du
tNo edit summary
1. lerroa:
{{Antzinako herrialde infotaula
| izena= Ekialdeko Afrika AlemaniarraAlemana
| izena bertako hizkuntzan= Deutsch-Ostafrika
| hasiera urtea=[[1880]]. hamarkadan
19. lerroa:
|o1 bandera =
| hiriburua= [[Bagamoyo]] (1885-1890) - [[Dar es Salaam]] (1890-1919)
| hizkuntza= [[AlemanieraAleman]]
| erlijioa=
| dirua= [[Ekialdeko Afrika AlemaniarraAlemaneko rupieerrupia]]
|goiburua =
|ereserkia =
}}
'''Ekialdeko Afrika AlemaniarraAlemana'''<ref>{{erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0168.pdf|izenburua=168. (alemanierazaraua: Afrika kolonialeko toponimia|egilea=[[Euskaltzaindia]]}}</ref> ({{lang-de|Deutsch-Ostafrika}}) Alemaniako kolonia Ekialdeko Afrikan izan zen. Lurralde horretan egungo [[Burundi]], [[Ruanda]] eta [[Tanzania]]ko alde kontinentala. Koloniaren hasiera 1880. hamarkadan kokatzen da eta [[Lehen Mundu Gerra]]rekin amaitu zen zeren eta, Alemaniaren porrota ondoren egin zen [[Versaillesko Ituna]]n, [[1919]]an zonalde horiek irabazleen eskuetara joan ziren. Koloniaren zabalera 994.996 km²koa zen. [[1913]]an 7. 700000700.000 biztanle zituen.<ref>https://www.wdl.org/es/item/2556/</ref>
 
==Koloniaren antolaketa==
Ekialdeko Afrika AlemaniarreanAlemanean europeareuropar gutxi zeuden. Horregatik, beti, bertako buruzagien laguntza behar izan zuten antolamendua, zergak eta ekoizpenak mantentzeko. Alemanarrek[[Alemaniar]]rek etxaldeak sortu zituzten [[kotoi]]a, [[kafe]]a eta [[sesamo]] lantzeko.
 
==Historia==
34. lerroa:
Koloniaren historia [[Karl Peters]] abenturariarekin hasi zen. Petersek "Deutsch-Ostafrikanische Gesellschaft" konpainia, hau da, euskaraz "Ekialdeko Afrikaren Konpainia Alemaniarra", sortu zuen. Halaber, bertako buruzagiekin itun batzuk sinatu zituen, bereziki [[Zanzibar]] parean dagoen kostaldean. [[1885]]ko [[martxoaren 3]]an Alemaniako Gobernuak konpainiari inperioko baimena eman zion lurraldean [[protektoratu]] bat sortzeko asmoz. Petersek orduan zenbait espezialista kontratatu zuen lurraldea aztertzeko, [[Rufuji ibaia]]raino hegoaldetik ea [[Witu]]raino iparraldetik.<ref>http://www.puzzledelahistoria.com/?cat=3439</ref>
 
[[Zanzibarko Sultanerria|Zanzibarko Sultanaksultanak]] berria ezagutu zuenean bere protesta adierazi zuen zeren eta haren ustez kontinenteko lurralde hori berarena baitzen. Orduan, Alemaniako [[kantzelerkantziler]]rak, [[Otto von Bismarck]], bost gerra-itsasontzi bidali zituen ingurura eta [[abuztuaren 7]]an Sultanarensultanaren jauregia erasotu zuten. Egoera ikusita, britaniarrek[[britaniar]]rek eta alemaniarrek lurraldea haien artean banatu zuten. Sultanak, britaniarren laguntza gabe, ituna onartu behar izan zuen.
 
Alemaniarrek [[Bagamoyo]]n, [[Dar es Salaam]]en eta [[Kilwa]] ezarri ziren. [[1888]]an [[Abushiriko matxinada]] sortu zen baina, britaniarren laguntzaz, berehala menperatu zuten, 1889an. 1890an, Londres eta Berlin bi inperioen arteko mugak zonaldean adostu zituzten; orduan, 19101910era arte iraundukoiraungo ziren Ekialdeko Afrika AlemaniarrarenAlemanaren mugak ezarri ziren.
[[Fitxategi:Bagamoyo ruins 2007.jpg|thumb|Gotorleku alemaniarra Bagamoyon.]]
 
===Indigenen erresistentzia===
Alemaniarrek matxinada desberdinei aurre egin behar izan zieten. 1891 eta 1894 artean, Hehe herria, [[Mkwawa]] buruzagiaren agindupean, alemaniarren zabaltzeari aurre egin zioten. Azkenean, zenbait tribu alemaniarren alde jarri ziren eta Mkwawa garaitua izan zen. Hala ere, gerrilarengerrillaren bitartez, alemaniarren aurkako erasoek jarraitu zuten. 1898an Mkwawak, inguratuta zegoela eta, bere buruaz beste egin zuen. [[1905]]anean, bestetik, [[Maji Maji matxinada]] sortu zen; [[Adolf von Götzen]] kondeak itzali zuen errebolta.
 
===UstelekeriaUstelkeria===
Kolonietan oso ohikoa zen arabera, Ekialdeko Afrika AlemaniarreanAlemanean ere ustelkeria kasuak eta eskandaluak zabaldu ziren. Baita ere ugari izan ziren biolentzia eskandaluak. [[1907]]an [[Bernhard von BülowkBülow]]ek [[Bernard Dernburg]] izendatu zuen koloniaren administrazioa depuratzeko. Antza, oso erreforma garrantzitsuak sortu zituen eta kolonia eraginkortasunaren eredua bihurtu zen. Horri esker ere Lehen Mundu Gerra sortu zenean, bertako herriak alemaniarren alde jarri ziren.
 
===Lehen Mundu Gerra===
Lehen Mundu Gerran alemaniarren ejerzitoaarmada britaniarrena baino askoz apalagoa zen. Hala ere, generaljeneral batek, [[Paul von Lettow-Vorbeck]], aurre egin zien. Britaniarrek 200.000 gizonekin, [[Jan Smuts]]en agindupean, alemaniarrek 3.000 soldadu europeareuropar eta 11.000 natibo bakarrik zituen; alemaniarren aldeko indigenak [[askari]]ak ziren. Paul von Lettow-Vorbeck-ek lortu zuen garaipen garrantzitsuenetarikoa [[Tangako gudua]] izan zen; gudu horretan zortzi aldiz handiago zen ejerzioaarmada garaitu zuen. Azkenean, gerra amaituta, [[MozanbikeMozambike]]n amore eman behar izan zuen. Ekialdeko Afrikakoa izan zen Alemaniak porrotarik jasan behar izan ez zuen fronte bakarra.<ref>https://www.wdl.org/es/item/2568/</ref><ref>https://centenarioprimeraguerramundial.wordpress.com/tag/africa-oriental-alemana/</ref><ref>https://books.google.es/books?id=VLrTDQAAQBAJ&pg=PT121&lpg=PT121&dq=África+Oriental+Alemana&source=bl&ots=VBw6098NWB&sig=pfevlj_6-pOb1veraY8poDyFr9Q&hl=eu&sa=X&ved=0ahUKEwjJs8-r6MvYAhUDVxQKHdP4DBI4ChDoAQg8MAM#v=onepage&q=%C3%81frica%20Oriental%20Alemana&f=false</ref>
 
===Versaillesko Ituna===
211.141

edits