Brideshead, berriz ere: Charles Ryder kapitainaren oroitzapen saindu eta profanoak

Brideshead Revisited: The Sacred & Profane Memories of Captain Charles Ryder
Datuak
Idazlea	Evelyn Waugh
Argitaratze-data	1945
Jatorrizko izenburua	Brideshead Revisited
Hizkuntza	Ingelesa
Argitaletxea	Chapman and Hall
Herrialdea	Erresuma Batuak
Orrialdeak	402

Brideshead Revisited: The Sacred & Profane Memories of Captain Charles Ryder (euskaraz: «Brideshead, berriz ere: Charles Ryder kapitainaren oroitzapen saindu eta profanoak») Evelyn Waugh ingeles idazlearen eleberri bat da, 1945ean argitaratua. 1920ko hamarkadatik 1940ko hamarkadaren hasierara arte, Charles Ryderren bizitza eta amodioak kontatzen ditu, batez ere Flytestarrekin zuen adiskidetasuna, Brideshead Castle izeneko jauregian bizi diren familia katoliko ingeles aberatsarekin. Ryderrek harremanak ditu Flyte familiako birekin: Sebastian jaunarekin eta Julia andrearekin. Eleberriak katolizismoa eta aristokrazia ingelesaren nostalgia barne hartzen dituzten gaiak aztertzen ditu. Eleberriaren telebistarako egokitzapen bat 11 zatitako minisail batean egin zuen Granada Telebistak 1981ean. 2008an zinemara egokitu zen.

Laburpena

Eleberria hiru zatitan banatuta dago, hitzaurre eta epilogo batez markoztatuta.

Hitzaurrea

Hitzaurrea Bigarren Mundu Gerraren azken urteetan gertatzen da. Charles Ryder eta bere batailoia Brideshead izeneko landetxe batera bidaltzen dituzte, eta horrek istorioaren gainerakoa gogorarazten dio.

Et In Arcadia Ego

The Old Quad of Hertford College, Oxford

1923an, Charles Ryder protagonista eta narratzailea, Hertford College-en (Oxford Unibertsitateko osagarri bat) oso antzekoa den unibertsitate batean Historia ikasten du, baina ez da oraindik lizentziatu. Bera Sebastian Flyte-ren lagun egiten da (Marchmain-eko markesaren seme gazteena), Kristoren Elizan oraindik ere lizentziatu gabe dena. Bai Charles eta bai Sebastian 1922ko udazkenean matrikulatu ziren Oxforden, Charlesen 19. urtebetetzea baino lehentxeago. Hurrengo urtean, Sebastianek bere lagun xelebreak aurkezten dizkio Charlesi, Anthony Blanche esteta harroputza eta homosexuala horietako bat izanik. Sebastianek Wiltshireko Brideshead gaztelura ere darama Charles, bere familiaren jauregira, alegia. Han, Charlesek Sebastianen familiako gainerako kideekin egin du topo, baita Julia andrearekin ere, Sebastianen ahizpa.

Udako opor luzeetan zehar, Charles etxera itzuli da Londresera, eta han bizi da aita alargunarekin, Edward Ryderrekin. Geroxeago, Charles Bridesheadera doa Sebastianek izandako lesio txiki baten ondorioz. Sebastianek eta Charlesek elkarrekin ematen dituzte gainerako oporrak.

Sebastianen familia katolikoa da, eta horrek eragin handia du Flytestarren bizitzan, baita haien elkarrizketen edukian ere. Horrek guztiak harritu egiten du Charles, kristautasuna "mamirik eta meriturik gabea" dela uste izan baitzuen beti. Marchmain jauna anglikanismotik katolizismora bihurtu zen, bere bikote katolikoarekin ezkontzearren, baina, geroago, bere ezkontza eta erlijio berria utzi eta Veneziara joan zen bizitzera. Bakarrik utzirik, Marchmain andrea are gehiago zentratu zen bere fedean, eta bere horretan, bere seme nagusiak (Bridesheadeko kondea) zein alaba gazteenak (Cordelia andrea) gogotsu sostengatu zuten.

Brideshead Deserted

Flyte familia jabetzen da Sebastianek edariarekin duen arazo larriaz, eta hura geldiarazteko ahaleginak kaltegarriak dira. Marchmain andrea Charlesekin haserretu eta Brideshead utziko du, bere ustez, betirako.

Julia Rex Mottram enpresari eta politikari kanadarrarekin ezkonduko da, aberatsa baina sofistikatu gabea dena. Ezkontza horrek atsekabe handia eragiten dio bere amari; izan ere, Rex, hasiera batean katolizismora konbertitzeko asmoa bazuen ere, dibortziatua dela jakiten da, eta Kanadan bizi den emazte ohia duela. Geroago, Julia eta biak Savoiako Kaperan ezkontzen dira fanfarrik gabe, eliza anglikano batean, non ezkontide bizi bat edo gehiago duten dibortziatuen arteko ezkontza zilegi den.

Sebastian alkoholismora jaisten da, eta familiarengandik bi urtez urruntzen da. Marokora ihes egiten du, eta han edateak osasuna hondatzen dio. Azkenean, Tunisiako monasterio katoliko batean aurkitzen du kontsolamendu pixka bat ate azpiko atezain eta karitate objektu gisa. Sebastianen noraezean ibiltzeak Charles eta Flyte familia elkarrengandik urruntzea dakar.

Juliak Sebastianen bila joateko eskatzen dio Charlesi, Marchmain andrea (Sebastianen ama) gaixorik dagoelako. Charlesek Sebastian aurkitzen du Marokoko monasterioan. Sebastian ondoegi dago Ingalaterrara itzultzeko, beraz, Charles Londresera itzuliko da Brideshead ikustera eta Sebastianen finantza-arazoak konpontzera.

Charlesek Brideshead-en Londreseko Marchmain etxearen irudiak margotzeko eginkizuna du, hura eraitsi aurretik. Margolanek arrakasta handia dute. Charlesek Cordeliarekin hitz egiten du Flyte familiari buruz gehiago margotu eta deskubritzen duen bitartean.

A Twitch Upon the Thread

Charlesek arrakasta handia lortzen du pintore arkitektoniko gisa eta Latinoamerikara doa hango eraikinak erretratatzera. Charles ezkondu egiten da eta bi seme-alaba izaten ditu. Alabaina, Celia emaztearekin duen harremana hoztu egiten da, eta, gainera, hura ez da leiala. Julia Rex Mottranyrengandik banantzen da eta Charles, Celiarekin banandu ondoren, azkenean, Juliaren bikotekide bihurtzen da.

Charlesek eta Juliak nork bere ezkontideak dibortziatzeko asmoa dute, elkarrekin ezkondu ahal izateko.

Espainiako Gerra Zibilean zaurituak suertatu direnak zaintzen hasi da berriro Cordelia, Sebastianen existentzia nomadari eta azken urteetan izan duen etengabeko gainbeherari buruzko albiste kezkagarriekin. Tunisiako monasterioan laster hilko dela iragartzen du.

Bigarren Mundu Gerraren atarian, Marchmain jaun zaharra, gaixo sendaezina, Brideshead-era itzuli da, aspaldiko etxean hiltzera. Brideshead seme zaharrena eta jada ugalkorra ez den klase ertaineko alargun baten arteko ezkontzak izututa, Julia ondarearen oinordeko izendatu du. Juliak Charles senar-emazteen jabetza eskaintzen du, etorkizunari begira. Hala ere, Marchmain jauna bere hil-ohean federa itzultzeak egoera aldatuko du: Juliak erabakiko du ezin duela Charlesekin bekatuzko ezkontza bat egin, Marchmain jaunak Azken Errituak onartzeak ere hunkitu egiten baitu.

Epilogoa

Trama 1943ko udaberriaren hasieran amaitzen da (edo beharbada 1944an – data eztabaidatua da). Charles "etxerik gabea, seme-alabarik gabea, adin ertainekoa eta maitasunik gabea" da. Armadako ofizial bihurtu da, eta ezustean ostatatua da Brideshead-en, orain erabilera militarrerako okupatuta dagoena. Armadak kaltetutako etxea aurkitzen du, baina, 1926an Marchmain andrea hil ondoren itxita zegoen kapera pribatua berriz ireki dute soldaduek haien erabilerarako. Iruditzen zaio Charlesi eraikitzaileen ahaleginak –eta, hedaduraz, Jainkoaren ahaleginak– ez zirela alferrik izan, nahiz eta haien asmoak, une batez, zapuztuta egon ahal izan ziren.

Gaiak

Katolizismoa

Katolizismoa gai garrantzitsua da liburuan. Evelyn Waugh katolizismora konbertitua izan zen, eta Brideshead-ek fede katolikoa modu literario laiko batean irudikatzen du. Waugh-ek ondokoa idatzi zion A. D. Peters bere literatur agenteari:

Espero dut Cordeliaren azken elkarrizketak bide teologikoa ematea. Teologian aldapatsu dago hori guztia, baina pentsatzen hasia nago teologoek ez dutela aitortuko.

Liburuak, hasieran agnostikoa zen Charles Ryderren narrazioaren bidez, fede handiko eta erabat akastutako Flyte familiarekin jartzen du aurrez-aurre irakurlea. Jainkoaren graziaren eta adiskidetzearen gai katolikoak nagusi dira liburuan. Pertsonaia nagusi gehienak konbertsioa jasaten dute nola edo hala. Marchmain jauna, anglikanismotik katolizismora konbertituta, adulteriogile gisa bizi izan zena, Elizarekin adiskidetu zen bere hil-ohean. Julia Rex Mottramekin ezkondu zen, baina Eliza Katolikoak ezin du ezkontza hori onartu eta Charlesekin ezkontzaz kanpoko amodio-kontu batean sartuta dago. Julia ohartzen da Charlesekin ezkontzeak betiko bananduko duela bere fedearengandik, eta uztea erabakiko du, Charlesekiko atxikimendu handia izan arren. Sebastian alkoholiko xarmangarri eta bitxia, monasterio batean lan egiten bukatzen du, alkoholismoaren aurka borrokatzen duen bitartean. Esanguratsuena Charlesen itxurazko konbertsioa da, liburuaren amaieran sotilki adierazten dena, Sebastian ezagutu eta hogei urtera. Charles Brideshead-en kaperako tabernakuluaren aurrean belaunikatu eta otoitz egiten du, "hitzen forma zahar eta ikasi berria", katiximan duela gutxiko instrukzioa inplikatzen duena. Mary Lygon andreari idatzitako gutun batean, Waughek grazian duen sinesmenaz hitz egiten du:

Uste dut mundu guztiak, bere bizitzan, Jainkoaren graziara zabalik dagoen unea duela. Denbora guztia dago, noski, galdetzeko, baina giza bizitzak hain daude planeatuta, ezen normalean garai jakin bat egoten baita. Batzuetan, Hubert bezala, hil-ohean, erresistentzia oro behean dagoenean eta graziak gaina har dezakeenean.

Waughek G. K. Chestertonen istorio labur bat aipatzen du graziaren izaera argitzeko. Cordeliak, Charles Ryderrekin hizketan, Aita Brown detektibearen "The Queer Feet" istorioaren pasarte bat aipatzen du:

Harrapatu egin nuen, kako ikusezin batez eta marra ikusezin batez, munduaren muturreraino alderrai ibiltzeko bezain luzea dena, eta, hala ere, hariaren gainean uzkurtuz atzera ekarri nuen.

Aipu honek Waugh-ek konbertitzeko unean borondate eta grazia askearen elkar-jotzeari emandako trataera katolikoaren oinarria ematen du. Gai berberak kritikatu zituzten Waughen garaikideek. Henry Green eleberrigileak honela idatzi zion Waughi:

Amaiera ez zen niretzat. Imajina dezakezuenez, bihotza ahoan neukan hil-oheko eszena osoan zehar, agureak amore emango ez zuen itxaropenaz, hau da, azkenean egin zuen bidea egingo zuen itxaropenarekin.

Edmund Wilsonek, Waugh eleberri ingelesaren itxaropena bezala goraipatu zuenak, hauxe idatzi zuen:

Azken eszenak bitxiki zentzugabeak dira, eta zentzugabetasun hori Waughek bere unerik onenean ikusteko modukoa litzateke, ez balitz – esatea mingarria bada ere – nahiko serioa.

Ingeles nobleziaren garaiarekiko nostalgia

Flyte familia har daiteke Ingalaterrako nobleziaren sinbolotzat. Norberak liburuan irakurtzen du Brideshead-ek "garai hobe bateko giroa" duela, eta (Marchmain andrearen nebak Gerra Handian hil zirenekoa aipatuz) "gizon horiek hil egin behar dute Hooperrentzat mundu bat eraikitzeko... gauzak seguruak izan daitezen saltzaile ibiltariarentzat, bere poligono formako antiojoekin, bere esku-emate lodi eta bustiarekin, bere hortzorde irribarretsuekin".

Martin Amisen arabera, liburuak "argi eta garbi identifikatzen du berdinzaletasuna etsai gisa, eta beraz, hura gaitzesteari ekiten dio".

Charlesen eta Sebastianen harremana

Charlesen eta Sebastianen arteko harremana homosexuala ala platonikoa den eztabaidatu da, bereziki David Bittnerren eta John Osborneren arteko hartu-eman zabal batean, Evelyn Waugh Newsletter and Studies-en, 1987tik 1991ra. 1994an, Paul Bucciok argudiatu zuen harremana "lagun min maskulinoen" tradizio viktoriarrean zegoela: "Pip eta Herbert Pocket [Charles Dickensen Itxaropen Handiak liburuko pertsonaiak], ... Sherlock Holmes eta Watson Doktorea, Ratty eta Mole (Haizea zahatzetan)" eta abar. David Higdonek argudiatu zuenez, "ezinezkoa da Sebastian gaytzat ez hartzea; [eta] Charles hain homoerotikoa da, ezen gutxienez alaia izan behar duen"; eta kritikari batzuek Brideshead-en dimentsio homoerotikoa txikiagotzeko egin duten saiakera "sexu-gerra askoz handiago eta garrantzitsuago baten parte da, heterosexualitate errotuak hegemonia mantentzen duen bitartean borrokatzen dena". 2008an Christopher Hitchensek barregarri utzi zuen «"Platoniko" hitz irrigarria, arrazoi bereziren batengatik oraindik ere historiaren eztabaidan agertzen dena"».

"Gure goragalea [zen] altua bekatu larrien katalogoan" esaldia ere ikusten da bere harremana homosexuala dela iradokitzen duen iradokizun gisa, hori bekatu hilgarria delako Erromako doktrina katolikoan. Aipatzekoa da ere Charles Sebastianen gutunen zain egon ezinik dagoela, eta eleberrian iradokitzen da Charles Juliarekin maitemintzeko arrazoietako bat dela Sebastianekin duen antzekotasun fisikoa. Eleberriaren hirugarren zatian, biak bikote bihurtzen direnean, Juliak Charlesi galdetzen dio: "Maitatu zenuen [Sebastian], ezta?". Horri Charlesek erantzuten dio: "O, bai. Bera zen aitzindaria".

Waughek 1947an idatzi zuen "Charlesek Sebastianekiko zuen maitasun erromantikoa, batetik, Sebastianek irudikatzen duen mundu berri distiratsuagatik dela, bestetik, izaera indartsuko pertsonaia batek izaera ahula duen pertsonaia batekiko babes-sentsazioagatik dela, eta azkenik, Juliarekiko maitasunaren iragarpena, bere urte helduetako pasio kontsumitzaileagatik". Eleberrian, Carak, Marchmain jaunaren maitaleak, Charlesi esaten dio Sebastianekin duen harreman erromantikoa "ingelesek eta alemaniarrek" ohikoa duten garapen emozionaleko prozesu baten parte dela. Pasarte hau Paul M. Buccioren saiakeraren hasieran aipatzen da, adiskidetasun maskulino erromantikoen tradizio viktoriarrari eta edwardianoari buruzkoa.

Pertsonaia nagusiak

• Charles Ryder – Istorioaren protagonista eta narratzailea aitak hazi zuen batez ere, ama hil ondoren. Charlesen familia-funtsa ekonomikoki erosoa da, baina emozionalki gezurrezkoa. Ez dago ziur bere bizitzako desio edo helburuez, eta liluratu egiten du Sebastian Flyte jaun gazte xarmant, suhar eta itxuraz axolagabeak. Charlesek, bizitzak itxuraz eskaintzen duenarekin pozik egon ez arren, arrakasta apala du, bai ikasle gisa, bai geroago margolari gisa; armadako ofizial gisa, gutxiago. Marchmain familiako hainbat kideren bideak gurutzatzen ditu behin eta berriz, eta barruan zerbait sakona esnatzen duten bakoitzean. Ikusi da Charles Ryderrek nolabaiteko antza duela Felix Kelly (1914–1994) artistarekin, zeinak landa-etxe aristokratikoetarako muralak margotu baitzituen. Kelly Howard gaztelurako horma-irudiak margotzeaz arduratu zen. Gaztelua telebistako seriean leku gisa erabili zen eta Ryder Lorategiko Aretorako mural bat margotzen irudikatu zuten.
• Edward "Ned" Ryder – Oxfordeko Unibertsitatean bertan hezia, Charlesen aita figura urrun eta xelebre samarra da, baina adimen sutsua du. Charlesi bere kabuz nola moldatu erakusteko erabaki sendoa omen du. Charlesek oporrak berarekin eman behar izaten dituenean, aste-sari guztia xahutu duelako, Ned, liburuko pasarterik barregarrienetako batzuetan, Charles ahalik eta deserosoen egiten saiatzen da. Zeharka finantzak kontu handiagoz eramaten irakasten dio.
• Marchmain jauna (Alexander Flyte, Marchmaineko markesa) – Gaztetan, Marchmain jauna emakume katoliko erromatar batekin maitemindu zen eta berarekin ezkontzeko konbertitu zen. Senar-emazteak zoritxarrekoak izan ziren eta, Lehen Mundu Gerraren ondoren, Ingalaterrara itzultzeari uko egin zion eta Venezian kokatu zen Cara bere maitale italiarrarekin.
• Marchmain andrea (Teresa Flyte, Marchmain markesa) – Antzinako erromatar familia katoliko errekursibo bateko kide bat (Waughek berak gehien miresten zuen jendea). Katoliko erromatar gisa hazi zituen seme-alabak, senarraren nahien aurka. Senarrak utzita, Marchmain andreak etxean agintzen du, eta seme-alabei moraltasun katoliko erromatarra inposatzen die.
• "Bridey" (Brideshead-eko kondea) – Marchmain jaun-andreak seme zaharrena, markesaren oinordeko gisa, "Brideshead-eko kondea" kortesiazko titulua duena. Amaren erromatar sinesmen katoliko zorrotzei jarraitzen die, eta behin apaizgoa izan zuen jomuga. Hori behin edo bitan agertzen da zuzentasun eta ekitatezko zentzuaren bitartez. Adibidez, Greba Orokorrean uko egiten dio grebalarien aurka egiteari, kidekoen taldearen barruan oposizio orokorra egon arren. Hala ere, ez da gai pertsona gehienekin emozionalki konektatzeko, hotza eta urruna aurkitzen baitute. Bere benetako izen kristaua ez da agertzen.
• Sebastian Flyte jauna – Marchmain jaun-andreen seme gazteena amarekin duen harreman gatazkatsuak eragindako zorigaitz sakonak jazarriko du. Lankide xarmangarri eta erakargarria, alkoholarekin lokartzen da. Charlesekin harreman estua du. Denbora igaro ahala, ordea, alkoholak eragindako hozmindura bilakatzen da bere desio nagusi. Alastair Hugh Graham (jatorrizko eskuizkribuan Sebastian izena jarri zioten, akats baten ondorioz), Hugh Patrick Lygon eta Stephen Tennant oinarri omen ditu. Gainera, Aloysius bere peluxezko hartzarekin duen harremanak John Betjeman eta Archibald Ormsby-Gore bere peluxezko hartza izan zituen inspirazio-iturri.
• Julia Flyte andrea – Marchmain jaun-andreen alaba nagusia, istorioaren hasieran gizarte-giroan lehen aldiz agertzen den neska bezala aurkezten da eta azkenean Rex Mottram-ekin ezkontzen da. Charlesek maite du bizitzako parte gehienean zehar, hein batean bere anaia Sebastianekin duen antzekotasunagatik. Juliak hasieran uko egiten dio erromatar katolizismoaren konbentzioek kontrolatuta egoteari, baina bizitzan aurrerago berarengana itzultzen da.
• Cordelia Flyte andrea– Senide gazteena sinesmen elizkoi gehien dituen eta gatazka gutxien sortzen duena da. Jainkoari zerbitzatzea beste asmorik ez du.
• Anthony Blanche – Charlesen eta Sebastianen Oxfordeko lagun bat, eta homosexual irekia. Bere jatorria ez dago argi, baina badira zantzuak Italiakoa edo Espainiakoa izan daitekeela pentsatzeko. Pertsonaia guztien artean, Anthonyk inguruko pertsonen autoengainuari buruzko ikuspegirik handiena du. Argia, atsegina eta beti lagun interesgarria izan arren, Charles gogaitzen du bere zintzotasun, nabarmenkeria eta arazeria nabarmenaz. Pertsonaiak Brian Howard du oinarri segur aski, Oxfordeko Waughen garaikide eta homosexual xelebrea, nahiz eta Blanchek The Waste Land-eko zatiak aldarrikatzen dituen eszena Harold Actonek inspiratu zuen bere unibertsitate leihotik megafono baten bidez. Sebastian eta Charles Oxfordera itzuli zirenean, Michaelmasen barrutian, 1923an, Anthony Blanche bidali zutela jakin zuten.
• Viscount "Boy" Mulcaster – Charlesen Oxfordeko ezaguna. Lotsagabea, traketsa eta arduragabea, goi-aristokrazia britainiar pribilegiatua pertsonifikatzen du. [Beharrezko aipua] Geroago, osaba erakargarrri eta maitekorra dela erakusten dio "John-john" Ryderri. Brideshead jaunarenaren moduan, bere izen kristaua ez da inoiz agertzen.
• Celia Ryder andrea– Charlesen emaztea, "Boy" Mulcasterren arreba eta Juliaren ikasle ohia; bizia eta sozialki aktiboa den emakume ederra da. Charles nagusiki komeni zaiolako ezkontzen da berarekin, eta Celiaren desleialtasunek agerian uzten dute hori. Charles aske sentitzen da Celiaren traizioagatik, eta maitasuna beste leku batean jazartzea erabakitzen du, ezkontzatik kanpo.
• Rex Mottram – Anbizio handiko kanadarra, Beaverbrook jauna, Birkenhead jauna eta Brendan Bracken oinarri omen dituena. Mottramek eserleku bat irabazi du Komunen Ganberan. Juliarekin duen ezkontzaren bidez, Marchmain familiari lotzen zaio, gailurrerako eskailerako beste urrats bat bezala. Emaitzekin desengainatuta dago, eta Julia eta biak bizitza bereiziak eramatea adosten dute.
• "Sammy" Samgrass – All Soul College-ko kidea, Oxford, eta Marchmain andrearen "pet don". Marchmain andreak Samgrassen proiektuak finantzatzen ditu, eta bere ego akademikoa lausengatzen du. Aldi berean, Sebastian kontrolpean izateko eta kanporatzetik salbatzeko eskatzen dio. Samgrassek aristokraziarekin dituen loturak erabiltzen ditu anbizio propioak sustatzeko. Samgrass Maurice Bowraren erretratu ez oso lausengaria da. Waugh haserretu egin zen lagunek Bowra ezagutu ez zutenean, eta baita Bowra karikaturaz gozatzen ari zela entzutean ere.
• Cara – Marchmain jaunaren maitale italiarra. Marchmain jauna asko babesten du eta Charlesekin duen harremanari dagokionez zorrotza eta argia da.

Bigarren mailako pertsonaiak

• Jasper – Charlesen lehengusua, Oxfordeko ikasle bizitzari buruzko aholkuak ematen dizkiona, Charlesek haien berri ez dituelako.
• Kurt – Sebastianen lagun alemaniarra. Soldadu ohi oso ezgaia, Sebastianek Tunisian aurkitzen duen oin septiko iraunkorra duena (su-armak eragindako zauri autoinfligatu baten ondorioz), hain gizon ezgaia, non Sebastian behar baitu zaintzeko.
• (Beryl) Muspratt andrea– Almirante baten alarguna, Brideshead mozkor batekin ezkontzen da, baina ez da inoiz etxe handiaren etxekoandre bihurtzen.
• Hawkins haurtzaina– Flyte lau umeen umezain maitea, Brideshead-en erretretan bizi dena.
• Hooper tenientea – Tropeleko komandante berria Charles Ryderren unitatean.

Waughen eleberriari buruzko adierazpenak

Waughek idatzi zuenez, eleberriak "teologikoki "graziaren operazioa" deitzen denarekin du zerikusia, hau da, maitasun egintza ez merezidun eta aldebakarrekoarekin zeinaren bidez Jainkoak arimei etengabe deitzen dien". Hori lortzen da Flyte familia aristokratiko katoliko erromatarra aztertzearen bidez, Charles Ryder narratzaileak ikusi bezala.

Hainbat eskutitzetan, Waughek hainbat aldiz aipatzen du eleberria bere magnum opus bezala; hala ere, 1950ean Graham Greeneri idatzi zion esanez "Brideshead Revisited berrirakurri nuen eta izututa nengoen". Waughen Brideshead (1959) lanaren edizio berrituaren hitzaurrean, egileak eleberria idatzi zeneko inguruabarrak azaldu zituen, 1943ko abendutik 1944ko ekainera bitarteko sei hilabeteetan paraxut-istripu txiki bat izan ondoren. Nobela apalki mespretxatu zuen: "Egungo gabeziaren eta mehatxuzko hondamendiaren garai iluna izan zen – soja-babarrunen eta oinarrizko ingelesaren garaia – eta, ondorioz, liburua sabelkeriarekin nahasten da, jakiarekiko eta ardoarekiko, iragan hurbileko distirekiko, eta hizkuntza erretoriko eta apaingarriekiko, zeina orain, sabela beteta, nazkagarri aurkitzen dudan".

Harrera

Gorespena

Estatu Batuetan, Brideshead Revisited Hilabetearen Klubeko Liburu hautatu izan zen 1946ko urtarrilean. 1998an, Brideshead Revisited XX. mendeko ingelesezko 100 eleberri onenen zerrendan sailkatu zuen Liburutegi Modernoak, zehazki, 80. posizioan. 2003an, eleberria BBCren The Big Read inkestan 45.a agertu zen. 2005ean, Time aldizkariak 1923tik gaur egunera arteko ingelesezko ehun eleberri onenen artean aukeratu zuen. 2009an, Newsweek aldizkariak munduko 100 literatur liburu onenen artean sartu zuen.

Egokitzapenak

1981ean, Brideshead Revisited 11 kapituluko telesail gisa egokitu zuten. Granada Television-ek ekoitzi zuen eta ITV-n eman zuten. Jeremy Irons-ek egin zuen Charles Ryderren rola, eta Anthony Andrews-ek, Sebastian Flyte jaunarena. Telesailaren zatirik handiena Charles Sturridgek zuzendu zuen, Michael Lindsay-Hoggek filmatutako sekuentzia batzuekin. John Mortimerrek kreditua jaso zuen idazle gisa, baina gidoi gehienak Derek Granger ekoizlearen lanean oinarrituak izan ziren.

2015ean argitaratu zeneko 70. urteurrena ospatzeko, BBC Radio 4 Extra kateak lau ataleko moldaketa bat eman zuen (2003koa), Ben Miles eta Jamie Bamber Charles Ryderren eta Sebastian Flyterren rolak zituztela, hurrenez hurren. Bertsio hau Jeremy Front-ek egokitu zuen irratirako eta Marion Nancarrow-ek zuzendu zuen.

2008an BBC Audiobooks-ek Jeremy Ironsen liburuaren irakurketa osoa argitaratu zuen. Erregistroa 11,5 ordukoa da eta 10 CD ditu. Sir John Gielgudek irakurritako audioliburuen bertsio laburtu bat dago Youtuben eskuragarri.

2008an, Brideshead Revisited izenburu bereko pelikula luze batean garatu zen, ondoko aktoreekin: Emma Thompson (Marchmain andrea), Matthew Goode (Charles Ryder) eta Ben Whishaw (Sebastian Flyte jauna). Julian Jarrold-ek zuzendu zuen filma, eta Jeremy Brock-ek eta Andrew Davies-ek egokitu zuten.

2020an, eleberria berriro HBOrako moldatuko dutela iragarri zuten. Andrew Garfield Charles Ryderren rola antzesteko prest dago, eta Joe Alwynek Sebastian Flyteren rola egingo du. Rooney Marak Juliaren rola antzestuko du, Sebastianen arrebarena, alegia. Ralph Fiennes-ek Marchmain jaunaren rola antzestuko omen du; Cate Blanchett, berriz, Marchmain andrearena egiteko negoziazioetan ari da. Filmaren ekoizpena 2021eko udaberrian hasi zen. Filmazioa Erresuma Batuan eta Italian egin zen, baina epe mugagabean atzeratu zen. 2022an, Garfieldek bere parte-hartzea baieztatu zuen, esanez: “denbora eta ordutegi kontua da, eta finantziazioa”.

Erreferentziak beste hedabide batzuetan

Wikiesanetan badira aipuak, gai hau dutenak: Brideshead, berriz ere: Charles Ryder kapitainaren oroitzapen saindu eta profanoak

• Tom Stoppard Arcadiaren (1993) lanaren 2. eszenan, pertsonaia batek Oxfordera doan beste pertsonaia bati egiten dio erreferentzia: "Brideshead Regurgitated". Et en Arcadia ego, Brideshead Revisited atal nagusiaren (Lehen liburua) izenburua den latinezko esaldia ere gai nagusia da Tom Stopparden lanean. Tracey Ullman, Lenny Henry eta David Copperfield protagonista zituen BBCko Three of a Kind komedia telesailak inspiratu zuen Stopparden esaldia, eta "Brideshead Regurgitated" izeneko boskote errepikakor bat aurkeztu zuen, Henry Charles Ryderren rola zuelarik.
• 1980ko hasieran, telesaila argitaratu ondoren, Australiako Irrati Difusio Batzordeak (1983ko Australian Broadcasting Corporation) Brunswick Heads Revisited izeneko irratsaioa ekoitzi zuen. Brunswick Heads Hegoaldeko Gales Berria iparraldeko kostaldeko hiria da. Telesaila parodia bat zen, eta iseka egin zion Bridesheaden 'Ingelesa'-ri, eta paralelismo dibertigarri asko marraz zitezkeen Bridesheadeko goi-klaseko pertsonaien eta Australia landatarreko haien homologoen artean.
• Evelyn Waughen Paula Byrneren biografia, Mad World: Mad World: Evelyn Waugh and the Secrets of Brideshead izenekoa, HarperPressek argitaratu zuen Erresuma Batuan, 2009ko abuztuan, eta HarperCollins New York-ek AEBetan, 2010eko apirilean. Pasarte bat 2009ko abuztuaren 9an argitaratu zen Sunday Times-en "Sex Scandal Behind 'Brideshead Revisited" izenburupean. Waughen laguna zen Hugh Lygonen aitari buruzkoa da liburua, zehazki, Beauchampeko 7. kondeari buruzkoa. Erbesteratutako Marchmain jauna Beauchamp jaunaren bertsioa dela esaten da, eta Marchmain andrea Beauchamp andrearena, Sebastian Flyte jaun libertinoak Hugh Lygonen eredua hartu zuela, eta Julia Flyte andreak, berriz, Mary Lygonenena. Byrnek hitzaurrean "bizitza partzial" gisa deskribatzen du liburua, eta Waughen eleberrian gertaera eta pertsonaientzako bizitza errealaren beste oinarri batzuk identifikatzen ditu, nahiz eta Byrnek kontu handiz argudiatzen duen bien arteko korrespondentzia soilen aurka. Berak, aldiz, iradokitzen du Waughek pertsonak, lekuak eta gertaerak asmakuntza konposatuetan konbinatu zituela, bizitzaren transmutazio sotilak fikzioan. Irudiztatutako pasarte bat Vanity Fair-ren 2010eko apirileko zenbakian agertu zen, AEBetako argitalpenaren aurretik.
• Emerald Fennellen 2023 Saltburn filmak Brideshead Revisited du inspirazio iturri.

Erlazionatutako lanak

• Marchmain etxea, Flyten hiriko etxea ordezkatu zuen "ustez luxuzko" etxebizitza-blokea, Waughen Officers and Gentlemen (1955) geroko eleberriaren HOOren (Operazio Iraingarri Arriskutsuak) egoitzarako gerra-garaiaren oinarri gisa erabiltzen da.
• Charles Ryder gazteari buruzko pasarte bat, "Charles Ryder's Schooldays" (Charles Ryderren eskola egunak) izenekoa, Waugh hil ondoren aurkitu zen eta Waughen lan laburren bildumetan dago eskuragarri.
• Antzekotasun asko daude Brideshead Revisited eta aurreko lan baten artean, Alan St. Aubyn-en A Fellow of Trinity (Trinity-ren ikaskide bat), 1891, Frances Marshall andrearen goitizena.
• Iradoki izan da Roger Martin du Gard-en Thibaults-ak eleberriaren eragina izan duela, jatorri erlijioso kontrajarriko bi gizon gazteren arteko harreman bizia ardatz duen beste nobela bat.

Irakurketa gehigarria

• Byrne, Paula (2009) Mad World: Evelyn Waugh eta Bridesheaden sekretuak. Londres: Harper Press.  ISBN 978-0-00-724376-1.
• Mulvagh, Jane (2008) Madresfield: The Real Brideshead. London: Doubleday.  ISBN 978-0-385-60772-8.
• Waugh, Evelyn (1973) [1946]. Brideshead Revisited. Boston: Little, Brown and Company. ISN 0-316-92634-5.

Kanpo loturak

• Hutchens, John K. (1945eko abenduaren 30a). "Evelyn Waughen eleberririk onena". The New York Times egunkarian.
• Eleberriko kide bat, testuan erreferentzia kulturalei buruzko ohar zehatzak dituena
• Brideshead Revisited at Faded Page (Canada)
• EWTN Brideshead Revisitado eta Evelyn Waughi buruzko audio deskargagarria
• Guardian.co.uk, Waugh eta Hollywoodi buruzko artikulua.
• 2008ko maiatza Telegraph.co.uk, Telegraph Magazine, Madresfield-en laburpen editatua: Jane Mulvagh-en (Doubleday) The Real Brideshead